29. Η Ίαση του τυφλού, 1312/3-1322, Οδηγήτρια, Μυστράς.

Κατά τους τελευταίους αιώνες ζωής του Βυζαντίου, αν και ο κρατικός μηχανισμός παρακμάζει και η αυτοκρατορία συρρικνώνεται, η καλλιτεχνική δραστηριότητα βρίσκεται σε πλήρη άνθηση στο βαθμό που μπορούμε να μιλάμε για μια πραγματική αναγέννηση. Πρόκειται για μια τέχνη επηρεασμένη από τις νέες συνθήκες που επικρατούν στην αυτοκρατορία (διαμελισμός του κράτους, προέλαση των Τούρκων, συρρίκνωση του ελληνισμού κ.ά.).

30. Η Γέννηση της Θεοτόκου, τοιχογραφία, β΄ μισό 14ου αι.

Οι πολυπρόσωπες παραστάσεις, ο τονισμός του χώρου και του τοπίου, η αύξηση των αρχιτεκτονημάτων είναι στοιχεία που απαντούν στα τοιχογραφικά σύνολα της εποχής. Οι μορφές συχνά αποκτούν όγκο, ενώ η γερή κορμοστασιά τους, η ευγένεια στη στάση τους και η κλασική πτυχολογία των ενδυμάτων τους παραπέμπει σε αρχαίους ανδριάντες. Η ζωηρή κίνηση, τα ωραία πρόσωπα και τα ανάλαφρα πολύπτυχα ενδύματα προσδίδουν σε αυτές χάρη και κομψότητα. Ο ζωγράφος πολλές φορές προσπαθεί να τονίσει και να προβάλλει την ανθρώπινη υπόσταση των εικονιζόμενων, με την υπερβολή στις κινήσεις και στις χειρονομίες τους και με την έντονη δυσμορφία των προσώπων. Αν και στις συνθέσεις του εντάσσει στοιχεία του πραγματικού κόσμου, η ζωγραφική του συνεχίζει να διατηρεί τον υπερβατικό, ιδεαλιστικό της χαρακτήρα και να εκφράζει τη Βασιλεία του Θεού, όπως ορίζει η βυζαντινή παράδοση.

31. Η Ανάληψη, τοιχογραφία (λεπτομ.), 1428, Παντάνασσα.

Παράλληλα ο αριθμός των εικονογραφικών θεμάτων μεγαλώνει και εμπλουτίζεται. Το δωδεκάορτο και οι προσωπογραφίες των αγίων πλαισιώνονται και με άλλες σκηνές, εμπνευσμένες από τη ζωή (ο Χριστός και η Σαμαρείτιδα, Ιησούς μεταξύ των Ιερέων κ.ά.), τα θαύματα (η Θεραπεία του Τυφλού, η Θεραπεία του Υδρωπικού κ.ά.) και τις παραβολές του Χριστού, τη ζωή της Παναγίας (ο Ευαγγελισμός του Ιωακείμ και της Άννας, η Ευλογία των Ιερέων κ.ά.), τη ζωή των αγίων (ο Βίος του αγίου Δημητρίου, τα θαύματα των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ κ.ά.), τις βιβλικές αφηγήσεις (η Θυσία του Αβραάμ, οι τρεις Παίδες στην Κάμινο) κ.ά.