​Η Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας αποτελεί Ειδική Περιφερειακή Υπηρεσία της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Έχει έδρα την Αθήνα και χωρική αρμοδιότητα σε όλη την επικράτεια. Συγκροτείται από τέσσερα Τμήματα και δύο Γραφεία που λειτουργούν σε επίπεδο Τμημάτων, το Γραφείο Βορείου Ελλάδος με έδρα τη Θεσσαλονίκη και το Γραφείο Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο. 

Η λειτουργία της Εφορείας ορίζεται από το άρθρο 27 του Π.Δ. 4/2018 «Οργανισμός Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού» (ΦΕΚ 7/Α΄/22-01-2018). 

Οι επιχειρησιακοί στόχοι της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας είναι η προστασία, ανάδειξη και διαχείριση των σπηλαίων και των παλαιοντολογικών καταλοίπων που συνδέονται με την ανθρώπινη ύπαρξη. Η Εφορεία ασκεί τις αρμοδιότητές της με τη διενέργεια αυτοψιών, τη διενέργεια ή εποπτεία ανασκαφικής και κάθε μορφής επιστημονικής έρευνας και τεκμηρίωσης, την προώθηση της παλαιοανθρωπολογικής-παλαιοντολογικής έρευνας, καθώς και με την εκπόνηση και υλοποίηση μελετών διαμόρφωσης, συντήρησης, ανάδειξης και προβολής των σπηλαίων και των πάσης φύσεως αρχαιολογικών και παλαιοντολογικών καταλοίπων που προέρχονται από  αυτά.

Για την υλοποίηση των στόχων της, η Εφορεία συνεργάζεται με την τοπική αυτοδιοίκηση και τοπικούς φορείς και συμμετέχει σε ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα. Προωθεί το έργο της με την παρουσίαση και έκδοση επιστημονικού έργου, τη διοργάνωση συνεδρίων και σεμιναρίων και τη συμμετοχή της σε αντίστοιχες διοργανώσεις άλλων φορέων, καθώς επίσης και με το σχεδιασμό και την παρουσίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τη διοργάνωση επικοινωνιακών δράσεων και εκδηλώσεων για την ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος που προέρχεται από τα σπήλαια και την παραγωγή συμβατικών και ψηφιακών εκδόσεων και εκπαιδευτικού υλικού.​