Το πρόγραμμα "Το βυζαντινό χειρόγραφο" αποτελεί ένα εργαστήριο βιβλιοδεσίας για ενήλικες και παιδιά που διοργάνωσε το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του ΥΠ.ΠΟ. για τις "Ανοιχτές Ημέρες". Ο σκοπός του εργαστηρίου είναι διττός: η γνωριμία του κοινού με μια σχετικά άγνωστη πτυχή του βυζαντινού πολιτισμού, τα χειρόγραφα, και πιο συγκεκριμένα με την τεχνική της βιβλιοδεσίας της εποχής, και η συμμετοχή μιας ιδιαίτερης ομάδας κοινού, αυτής των ενηλίκων με παιδιά, σε δημιουργικά εργαστήρια κατασκευής σημειωματαρίων με τη βυζαντινή τεχνική.
Η συνεργασία των ενηλίκων με παιδιά αποτελεί πρωτοποριακή κίνηση καθώς αποβλέπει στην απρόσκοπτη συνεργασία ενηλίκων και παιδιών για την επίτευξη ενός κοινού στόχου, στην προσέγγιση των παιδιών ως συνεργατών, στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων και στην κατανόηση των ικανοτήτων των παιδιών, στη δημιουργική απασχόληση και στην αμιγώς διαπροσωπική επαφή κατά τον ελεύθερο χρόνο τους, αντίθετα με άλλες συνήθεις δραστηριότητες.
Το εργαστήριο βιβλιοδεσίας "Το βυζαντινό χειρόγραφο" αποτελεί οργανωμένη επίσκεψη συγκεκριμένου αριθμού ατόμων (20 έως 25) και πραγματεύεται το συγκεκριμένο θέμα. Στοχεύει στην αποκόμιση γνώσεων και στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου ενηλίκων και παιδιών μέσα από τη βιωματική προσέγγιση του θέματος και την ανάπτυξη πνευματικών, αισθητικών και πρακτικών δεξιοτήτων.
Το δημιουργικό εργαστήριο "Το βυζαντινό χειρόγραφο" διοργανώθηκε τον Οκτώβριο του 2003 και ήταν αποτέλεσμα της συνεργασίας του εργαστηρίου συντήρησης χαρτιού με τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Μουσείου. Η διάρκειά του ήταν 2 ώρες. Συμμετείχαν 88 άτομα (72 ενήλικες και 16 παιδιά) από 9 έως 65 ετών, που δήλωσαν συμμετοχή τηλεφωνικά και είχαν ενημερωθεί από τον τύπο και άλλο διαφημιστικό υλικό (αφίσα και ενημερωτικό φυλλάδιο).
Το πρώτο μέρος του εργαστηρίου ήταν θεωρητικό και έγινε ενημέρωση για τη βυζαντινή βιβλιοδεσία μέσα από τη διάλεξη, τη διαλογική συζήτηση, την ενεργητική συμμετοχή και πλούσιο εποπτικό υλικό, όπως φωτογραφίες αυθεντικού υλικού και βοηθητικά σχέδια. Σε αυτό το στάδιο οι συμμετέχοντες αποκόμισαν πληροφορίες για ζητήματα όπως η γραφή, τα υλικά γραφής, η τεχνική και η τέχνη της βιβλιοδεσίας και η σημασία των χειρογράφων τόσο στη βυζαντινή εποχή, όσο και σήμερα.
Στο δεύτερο στάδιο οι συμμετέχοντες συνεργάστηκαν για να κατασκευάσουν ένα χειροποίητο σημειωματάριο με την τεχνική της βυζαντινής βιβλιοδεσίας, χρησιμοποιώντας υλικά όσο το δυνατόν πιο κοντά στα αυθεντικά (χαρτόνι, χαρτί τύπου "πάπυρος", νήμα και βελόνες, δέρμα ζώου), με τη βοήθεια των συντηρητών και των αρχαιολόγων. Τέλος, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τις δραστηριότητες που συμμετείχαν, επισκέφτηκαν το Μουσείο, όπου εκτίθενται αυθεντικά βυζαντινά χειρόγραφα, και φεύγοντας πήραν το δικό τους χειροποίητο "βυζαντινό" σημειωματάριο.
Από την αξιολόγηση του προγράμματος προέκυψε ότι το στοιχείο που άρεσε ιδιαίτερα ήταν το πρωτότυπο και ενδιαφέρον θέμα του εργαστηρίου σε συνδυασμό με την πρακτική εφαρμογή των θεωρητικών γνώσεων, καθώς και η δυνατότητα συνεργασίας των ενηλίκων με τα παιδιά.
Η οργάνωση δημιουργικού εργαστηρίου που απευθύνεται σε τόσο συγκεκριμένη ομάδα κοινού αποτελεί σημαντικό και πρωτοποριακό εγχείρημα.
Η μεγάλη συμμετοχή έδειξε ότι το ευρύ κοινό αποζητά και προτίθεται να αφιερώσει μέρος του ελεύθερου χρόνου του σε μια διαφορετική δραστηριότητα, να συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία της μάθησης και της δημιουργίας και να έλθει σε απευθείας επαφή με τον άγνωστο κόσμο των χειρογράφων, αλλά και του Μουσείου.
