Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού αποτελεί ειδική περιφερειακή μονάδα του ΥΠ.ΠΟ με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Στεγάζεται σε κτίριο επί της Λεωφόρου Στρατού 2, έργο του αρχιτέκτονα Κυριάκου Κρόκου. Στην αρμοδιότητα του Μουσείου ανήκει το μνημείο του λευκού Πύργου. Το επί της Λεωφόρου Στρατού 2 κτίριο θεμελιώθηκε το 1989 και εγκαινιάσθηκε το Σεπτέμβριο 1994. Το Μουσείο είναι επιστημονικό καθίδρυμα, ανοικτό στο κοινό, με ευρύτερο, πολιτιστικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, και έχει ως σκοπό τη συγκέντρωση, διαφύλαξη, προστασία, διατήρηση, έκθεση, ανάδειξη, προβολή και μελέτη έργων και αντικειμένων της παλαιοχριστιανικής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, που προέρχονται κυρίως από το γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας καθώς και από τα ανασκαφικό υλικό της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με την οποία συνεργάζεται άμεσα. Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού συνεργάζεται και με τις άλλες ΕΒΑ, εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο για τον εμπλουτισμό και την πληρέστερη, αρτιότερη επιστημονικά και πλέον τεκμηριωμένη παρουσίαση των εκθέσεών του. Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, στα πλαίσιο της πραγματοποίησης των σκοπών του, απευθύνεται στο ευρύ κοινό, ενθαρρύνει με κατάλληλες δραστηριότητες την αύξηση της προσέλευσης των επισκεπτών στο Μουσείο, ευνοεί την ψυχαγωγική και παιδευτική επαφή του κοινού με τις συλλογές του και εγγυάται τον επιστημονικά τεκμηριωμένο και διεθνώς δόκιμο μουσειολογικά τρόπο παρουσίασής τους.

  Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού για την εκπλήρωση των σκοπών του, είναι αρμόδιο για:
 - Την οργάνωση και παρουσίαση στο κοινό των μονίμων εκθέσεων των συλλογών του.
- Τη διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων αυτοτελώς ή σε συνδιοργάνωση με Μουσεία της Επικράτειας και τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, καθώς και με έγκυρα μουσεία του εξωτερικού ή με φορείς που διασφαλίζουν την υψηλού επιπέδου παρουσίαση των αντικειμένων σε ασφαλείς συνθήκες, μετά από σχετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου.
-Τη διοργάνωση εκπαιδευτικών και ενημερωτικών προγραμμάτων για σχολικές και άλλες ομάδες, επιστημονικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων υψηλού επιπέδου, είτε αυτοδύναμα είτε σε συνεργασία με έγκυρους πολιτιστικούς και εκπαιδευτικούς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, για την παρουσίαση, γνωριμία, ανάδειξη και προβολή του βυζαντινού πολιτισμού.
-Την ταξινόμηση του αρχαιολογικού υλικού του μουσείου κατά κατηγορία αντικειμένου ή προέλευση (π.χ. δωρεά συλλογής).
-Τη φύλαξη και τη συντήρηση των συλλογών σύμφωνα με τις σύγχρονες μουσειολογικές προδιαγραφές.
-Την αρχειοθέτηση και τεκμηρίωση των συλλογών με επιστημονικά τεκμηριωμένο και διεθνώς δόκιμα μουσειολογικό τρόπο.
-Την έρευνα και δημοσίευση μελετών, βιβλίων και ανάλογων σχετικών με τις συλλογές ή τις εκθέσεις εκδόσεων
-Την περιοδική έκδοση Δελτίου του Μουσείου που απευθύνεται στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.
-Τον εμπλουτισμό των συλλογών του Μουσείου με ανασκαφικό υλικό ή με αγορές νέων έργων και αντικειμένων και με κάθε άλλο νόμιμο τρόπο.
-Τον συνεχή εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του μουσείου καθώς και τη διασύνδεσή της με διεθνή ηλεκτρονικά δίκτυα.
-Την οργάνωση του κέντρου τεκμηρίωσης με ειδικούς επιστήμονες και με εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας.