Το πρόγραμμα "Στον κόσμο των βυζαντινών χειρογράφων" σχεδιάστηκε από τη Διεύθυνση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και αγοράστηκε από το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού.
Στοχεύει στη γνωριμία με μια σχετικά άγνωστη στο ευρύ κοινό, και ειδικότερα στους νέους, πτυχή του βυζαντινού πολιτισμού, τα χειρόγραφα.
Πραγματεύεται θέματα όπως η γραφή, το βιβλίο, οι δημιουργοί και οι αποδέκτες του στη βυζαντινή κοινωνία, μέσω της συζήτησης, της παρουσίασης πλούσιου εποπτικού υλικού και της συμμετοχής των μαθητών σε δημιουργικά εργαστήρια.
Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η ένταξη των χειρογράφων στη βυζαντινή κοινωνία και η συνειδητοποίηση της σημασίας τους για το βυζαντινό, αλλά και για το σύγχρονο κόσμο και επομένως η κατανόηση της ανάγκης σεβασμού και προστασίας τους.
Επιπλέον, πολύ σημαντικό θεωρείται να γνωρίσουν και να κατανοήσουν οι μαθητές ζητήματα, όπως οι τρόποι γραφής, τα υλικά που χρησιμοποιούνταν για τη γραφή, οι τύποι των βιβλίων, η σχέση εικονογράφησης και περιεχομένου του βιβλίου, ποιοι ήταν οι δημιουργοί και ποιοι οι αποδέκτες των βιβλίων και τέλος να εξοικειωθούν με την τέχνη και την τεχνική κατασκευής των χειρογράφων.
Με τη μέθοδο των ερωταποκρίσεων, τη διαλεκτική μέθοδο και γενικότερα τη συζήτηση κεντρίζεται το ενδιαφέρον των μαθητών, ανακτώνται παλιές και αποκτώνται καινούργιες γνώσεις για το συγκεκριμένο θέμα. Έπειτα η συμμετοχή σε ομαδικά δημιουργικά εργαστήρια με στόχο τη δημιουργία ενός "βυζαντινού χειρογράφου" με την τεχνική των βυζαντινών κάνει δυνατή την ανάπτυξη γνωστικών και καλλιτεχνικών δεξιοτήτων, καλλιεργεί τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, βοηθά στην κοινωνικοποίηση των μαθητών και επιτρέπει την έκφραση της προσωπικής τους γνώμης.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Στον κόσμο των βυζαντινών χειρογράφων" λειτούργησε από το Φεβρουάριο του 2001 μέχρι το 2004. Σε αυτό έχουν συμμετάσχει περίπου 920 μαθητές σχολείων της Θεσσαλονίκης. Απευθύνεται σε ένα σχολικό τμήμα κάθε φορά (μέχρι 25 μαθητές) της Ε', Στ' Δημοτικού και της Α', Β' Γυμνασίου. Υλοποιείται εξολοκλήρου στην αίθουσα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων από δύο αρχαιολόγους-μουσειοπαιδαγωγούς και διαρκεί περίπου 2 ώρες. Χωρίζεται σε δύο μέρη: στο πρώτο γίνεται η συζήτηση για τα χειρόγραφα και στο δεύτερο οι μαθητές συμμετέχουν σε εργαστήρια στα οποία κατασκευάζουν ένα χειρόγραφο.
Αναφορικά με τη δομή του προγράμματος, στο πρώτο μέρος γίνεται η γνωριμία των μαθητών με τις μουσειοπαιδαγωγούς και στη συνέχεια η ένταξή τους στο χώρο (Βυζαντινή αυτοκρατορία) και το χρόνο (Βυζαντινή εποχή). Έπειτα χρησιμοποιούνται έξι πίνακες (ταμπλώ) πάνω στους οποίους υπάρχουν φωτογραφίες, σχέδια, εικόνες και αντικείμενα για την παρουσίαση του θέματος. Με κατάλληλες ερωτήσεις και με τον κατευθυνόμενο διάλογο, οι μαθητές ανακαλύπτουν τον κόσμο των βυζαντινών χειρογράφων, αποκομίζοντας ουσιαστικές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες.
Στο δεύτερο μέρος, οι μαθητές χωρίζονται σε τέσσερις ομάδες, εκ των οποίων οι τρεις συγκροτούν ένα μοναστηριακό εργαστήριο και η μία ένα αυτοκρατορικό. Σκοπός του μοναστηριακού εργαστηρίου είναι η κατασκευή ενός χειρογράφου, όπου γίνεται η αντιγραφή των κειμένων από την ομάδα των "καλλιγράφων", η διακόσμηση των κειμένων από τους "μικρογράφους" και το δέσιμο του κώδικα και η διακόσμηση των εξωφύλλων από τους "βιβλιοδέτες". Οι "αυτοκρατορικοί γραφείς" συγγράφουν μια επιστολή κατ' εντολή του αυτοκράτορα. Με τις εργασίες αυτές οι μαθητές προσεγγίζουν βιωματικά το θέμα και κατανοούν μέσα από τη συμμετοχική εργασία και τη δημιουργική δραστηριότητα την πολυσημία των βυζαντινών χειρογράφων.
Από την αξιολόγηση του προγράμματος έχει προκύψει ότι οι μαθητές αποκτούν πολλές γνώσεις τις οποίες συνδυάζουν και συγκρίνουν με τους σύγχρονους τρόπους γραφής και τυπογραφίας, καλλιεργούν διάφορες δεξιότητές τους στα εργαστήρια και γενικά μαθαίνουν διασκεδάζοντας. Οι συνοδοί τους από την άλλη αποκτούν ερεθίσματα ώστε να συνδέσουν τις καινούργιες γνώσεις με την ιστορία, να προσεγγίσουν διαθεματικά το ζήτημα και να έρθουν σε επαφή με μια εναλλακτική μέθοδο διδασκαλίας της ιστορίας.
