Το πρόγραμμα "Το βυζαντινό κάστρο" πραγματεύεται τη μετάβαση από την παλαιοχριστιανική στη μεσοβυζαντινή πόλη και επικεντρώνεται στην καθημερινή ζωή μέσα σε μια πόλη-κάστρο της μεσοβυζαντινής εποχής.
Αποσκοπεί στη γνωριμία των μαθητών με την καθημερινή ζωή μέσα σε μια πόλη-κάστρο, μέσω της παρατήρησης εποπτικού υλικού και αυθεντικών αντικειμένων, καθώς και της δημιουργικής εργασίας.
Κύριος στόχος του προγράμματος είναι να εισαγάγει τους μαθητές στην έννοια και τη σημασία της μουσειακής επίσκεψης, έτσι ώστε να αναπτυχθεί η παρατηρητικότητά τους και η ικανότητα σύνδεσης του παρόντος με το παρελθόν, να γίνει η γνωριμία των μαθητών με τον πολιτισμό που παρουσιάζει το Μουσείο, να αποκτηθούν γνώσεις και να γίνουν κατανοητά διάφορα ιστορικά θέματα μέσα από διαδραστικές πρακτικές.
Επιπλέον, μέσα από την ομαδική εργασία και με τη βοήθεια των φύλλων εργασίας, οι μαθητές καλούνται να ανακαλύψουν και να νοηματοδοτήσουν τα αντικείμενα, να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας, να ασκήσουν την κριτική τους σκέψη, να αναγνωρίσουν και να ερμηνεύσουν αντικείμενα μέσω των αναλογιών με το σήμερα. Ακόμη, στο τέλος του προγράμματος οι μαθητές συμμετέχουν σε δημιουργικές δραστηριότητες-παιχνίδια και έτσι καλλιεργούν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους και αποκτούν την εμπειρία μιας ευχάριστης και εποικοδομητικής επίσκεψης στο Μουσείο.
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα "Το βυζαντινό κάστρο" ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2001 και συνεχίστηκε μέχτι το 2004. Σε αυτό έχουν συμμετάσχει περίπου 1700 μαθητές δημοτικών σχολείων της Θεσσαλονίκης. Απευθύνεται σε ένα σχολικό τμήμα κάθε φορά (μέχρι 25 μαθητές) της Ε' και Στ' Δημοτικού και διαρκεί περίπου 2 ώρες. Το πρόγραμμα χωρίζεται σε δύο μέρη: το πρώτο υλοποιείται στην αίθουσα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και το δεύτερο στην αίθουσα "Το βυζαντινό κάστρο" του Μουσείου από δύο αρχαιολόγους-μουσειοπαιδαγωγούς.
Αναφορικά με τη δομή του προγράμματος, στο πρώτο μέρος γίνεται η γνωριμία των μαθητών με τις μουσειοπαιδαγωγούς, η ένταξή τους στο χώρο (Βυζαντινή αυτοκρατορία) και το χρόνο (παλαιοχριστιανική και μεσοβυζαντινή εποχή). Έπειτα οι μαθητές καλούνται να παρατηρήσουν και να περιγράψουν φωτογραφίες και σχέδια με σκοπό να εντοπίσουν τις διαφορές της παλαιοχριστιανικής πόλης από τη μεσοβυζαντινή πόλη-κάστρο, να γνωρίσουν τα μέρη ενός τείχους και με τη βοήθεια ερωταποκρίσεων να πληροφορηθούν για την καθημερινή ζωή σε μια πόλη-κάστρο. Τέλος οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και η κάθε μία παίρνει ένα φύλλο εργασίας που θα τη βοηθήσει στη δουλειά της στην αίθουσα του Μουσείου.
Στο δεύτερο μέρος, οι μουσειοπαιδαγωγοί πηγαίνουν τους μαθητές στην αίθουσα "Το βυζαντινό κάστρο". Οι μαθητές μέσω της προσεκτικής παρατήρησης των αντικειμένων καλούνται να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με τα αντικείμενα (υλικό κατασκευής, χρήση, επαγγελματίας που τα έφτιαξε, αν χρησιμοποιούται μέχρι σήμερα, αν γινόταν μια ανασκαφή πού θα εντοπίζονταν). Αφού η κάθε ομάδα ολοκληρώσει τη συμπλήρωση του φύλλου εργασίας, προετοιμάζεται για να παρουσιάσει τα αποτελέσματα της έρευνάς της στις υπόλοιπες ομάδες. Στο στάδιο αυτό οι μαθητές παίζουν παντομίμα μέσω της οποίας περιγράφουν τα αντικείμενα που μελέτησαν και οι υπόλοιποι οφείλουν να τα μαντέψουν.
Από την αξιολόγηση του προγράμματος έχει προκύψει ότι οι μαθητές ανακτούν παλιές και αποκομίζουν καινούργιες γνώσεις μέσα από το παιχνίδι και τις ομαδικές δραστηριότητες, κατανούν τη πολυσημία των αντικειμένων και έρχονται σε άμεση επαφή με τα αυθεντικά αντικείμενα, ακονίζουν τη φαντασία τους και τη δημιουργικότητά τους και εξοικειώνονται με το χώρο του Μουσείου. Οι δάσκαλοί τους, επίσης, έχουν τη δυνατότητα να συνδέσουν την επίσκεψη με το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου και να την προσεγγίσουν διαθεματικά.
Χρηματοδότης:
Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη
