Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας και Ιθάκης, είναι Περιφερειακή Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, και Αθλητισμού, σε επίπεδο Διεύθυνσης. Περιοχή ευθύνης της Εφορείας είναι η Περιφερειακή Ενότητα Κεφαλονιάς και Ιθάκης και η έδρα της βρίσκεται στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς.
Οι αρμοδιότητες της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας καθορίζονται με βάση τις διατάξεις του Ν. 3028/2002 "Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς", καθώς και του Π.Δ. 4/2018 (ΦΕΚ 7/Α/22-01-2018) "Οργανισμός Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού".
Στην αρμοδιότητα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας υπάγονται όλα τα θέματα που αφορούν στις αρχαιότητες των δύο νησιών (Κεφαλονιάς και Ιθάκης), καθώς και η μέριμνα εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας περί προστασίας των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Υπηρεσία μεριμνά για την ανάδειξη, προστασία, συντήρηση και φύλαξη των αρχαιοτήτων της περιοχής, ενώ ως φορέας έρευνας και παραγωγής γνώσης διενεργεί ανασκαφές, εκπονεί μελέτες και καταρτίζει ερευνητικά προγράμματα.
Σωστικές ανασκαφές μεγάλης κλίμακας διενεργήθηκαν από την Υπηρεσία στο πλαίσιο μεγάλων έργων στο νησί, όπως για παράδειγμα στο πλαίσιο της κατασκευής του οδικού άξονα στην Κρανιά και του Βιολογικού καθαρισμού στη Σάμη. Αλλά και στο πλαίσιο ιδιωτικών έργων η δράση της Εφορείας είναι σημαντική και η παρουσία της συνεχής.
Ιδιαίτερα σημαντικός τομέας του έργου της Εφορείας είναι η ανάδειξη των αρχαιοτήτων και η παρουσίασή τους στο ευρύτερο κοινό. Ήδη από τη δεκαετία του 2000 η Εφορεία έχει προχωρήσει στην υλοποίηση έργων ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων στα νησιά της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης και συγκεκριμένα στις ακροπόλεις της Κράνης, των Αλαλκομενών, στη ρωμαϊκή έπαυλη της Αγ. Εφημίας και στην ακρόπολη της Σάμης. Εντός του 2015, η Εφορεία ολοκλήρωσε δύο επιπλέον έργα ενταγμένα στο ΕΣΠΑ και συγκεκριμένα:Την "Ανάδειξη-Ανάπλαση Μυκηναϊκών Νεκροταφείων Λακήθρας-Μαζαρακάτων" και τη "Διαμόρφωση-Ανάδειξη του Ρωμαϊκού Νεκροταφείου Φισκάρδου". Επίσης, ολοκληρώθηκε η "Ανάδειξη-Ανάπλαση του Αρχαϊκού Ναού Σκάλας Κεφαλονιάς”.
Η Υπηρεσία προχωρεί με εντατικούς ρυθμούς την υλοποίηση του έργου της δημιουργίας της Αρχαιολογικής Συλλογής της Σάμης, καθώς και του έργου της βελτίωσης των μουσειακών υποδομών της Ιθάκης και της συντήρησης των τοιχογραφιών στα ναϋδρια του Αγίου Γερασίμου, των Εισοδίων και της Κοίμησης της Θεοτόκου. Όσον αφορά στο Μουσείο Αργοστολίου, η Υπηρεσία προχώρησε στην εκπόνηση των απαιτούμενων προδρόμων μελετών.
Η δραστηριότητα της Εφορείας στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ θα συνεχιστεί ακόμη πιο εντατικά μέχρι και το τέλος της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου.
Η αρμοδιότητα της Υπηρεσίας σύμφωνα με τον ισχύονται Οργανισμό προσδιορίζεται ως εξής:
α)Συντήρηση, προστασία, ανάδειξη, προβολή και φύλαξη των αρχαιοτήτων, έκθεση τους σε Μουσεία, συμμετοχή τους σε εκθέσεις στην ημεδαπή και αλλοδαπή.
β) Μελέτη, προγραμματισμός, διαχείριση και εκτέλεση οιουδήποτε αρχαιολογικού έργου συντήρησης, επισκευής, αποκατάστασης, αναστήλωσης, ανάδειξης και διαμόρφωσης των μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, καθώς και του άμεσου φυσικού ή μη περιβάλλοντός τους. Η εκτέλεση όλων των ανωτέρω έργων γίνεται με αυτεπιστασία και απολογιστικά, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις. Τα προαναφερθέντα έργα, όπως και η συντήρηση κτηριακών ή άλλων υποδομών μπορούν να εκτελεσθούν και με κάθε άλλη νόμιμη διαδικασία.
β) Μέριμνα για την επιστημονική μελέτη και δημοσίευση των αρχαιοτήτων, διαχείριση των μνημείων, των αρχαιολογικών χώρων, των μουσείων και των συλλογών, τα οποία ανήκουν στο Κράτος,
γ) Συμμετοχή σε διεθνή και ευρωπαϊκά προγράμματα, διοργάνωση και συμμετοχή σε ημερίδες, συνέδρια, σεμινάρια.
δ)Σχεδιασμός, οργάνωση και παρουσίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, εκδηλώσεων ανάδειξης του πολιτιστικού αποθέματος, προβολή των επικοινωνιακών δράσεων, καθώς και παραγωγή συμβατικών και ψηφιακών εκδόσεων και εκπαιδευτικού υλικού.
ε) Ετήσια κατάρτιση και συνεχής επικαιροποίηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου, σύνταξη προτάσεων για την ένταξη νέων έργων σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα καθώς και υλοποίησή τους από εθνικούς πόρους,
στ)αποτίμηση της στοχοθεσίας κάθε Υπηρεσίας και η αναπροσαρμογή των στόχων.
ζ) Πρακτική άσκηση φοιτητών/σπουδαστών ΑΕΙ/ΤΕΙ στους χώρους αρμοδιότητας της εφόσον δεν προκύπτει δαπάνη που θα βαρύνει το ΥΠ.ΠΟ.Α.
