H μεγάλη πρόκληση που έχουν να αντιμετωπίσουν θεσμοί, όπως η Εθνική Λυρική Σκηνή, είναι πώς θα συναντηθούν με το μεγάλο κοινό, σε μια εποχή κατακλυσμού εικόνων και αναπαραστάσεων. Πώς θα συναντηθούν και θα συνδεθούν με τη σύγχρονη λαϊκή κουλτούρα στην οποία πάντες μετέχουμε. Πώς θα πάψουν να είναι αιχμάλωτοι του δίπολου υψηλή και χαμηλή κουλτούρα. Δεν θα είναι η πρώτη συνάντηση άλλωστε. Γιατί η όπερα ξεκίνησε ως λαϊκή ψυχαγωγία. Σταδιακά μόνο, και καθώς προχωρούσε ο 19ος αιώνας, επινοήθηκε ως η κατεξοχήν έκφραση της υψηλής κουλτούρας, στοιχείο κοινωνικής διάκρισης, αποκλείοντας το λαϊκό κοινό. Τελευταία ωστόσο, τα πράγματα αλλάζουν. Γίνονται προσπάθειες επανεγγραφής της όπερας στην λαϊκή κουλτούρα. Εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και νέους, όσμωση της όπερας με άλλα είδη της σύγχρονης pop κουλτούρας, ψηφιακά μέσα αναπαραγωγής. Το τελευταίο προπύργιο που μένει να κατακτηθεί είναι η είσοδος του μεγάλου κοινού στον ναό της όπερας. Και αυτό δεν σχετίζεται μόνο με φτηνά εισιτήρια, αλλά με μια γενικότερη πολιτική ανοίγματος σε μια όπερα σύγχρονη, που χρησιμοποιεί μια νέα γλώσσα, με διάθεση να συνομιλήσει με νεανικά κοινά. Όπου βραδινές τουαλέτες και σκισμένα τζινς παρακολουθούν δίπλα-δίπλα.
Αυτή η εισαγωγή δεν θα χρειαζόταν αν δεν μιλούσαμε για τη Γενούφα του Λέος Γιάνατσεκ. Γιατί είναι κάτι περισσότερο από μια αποτύπωση της εποχής της. Είναι παράδειγμα για τον τρόπο που επικοινωνούν και αλληλοδιαμορφώνονται οι πολιτισμικές εκφράσεις ανάμεσα στις διαφορετικές ομάδες μιας κοινωνίας. Δείχνει πώς ο λαϊκός πολιτισμός ενυπάρχει μέσα στην όπερα και πώς η όπερα, ακολουθώντας αντίστροφη πορεία, αγκαλιάζεται από τα λαϊκά στρώματα. Με άλλα λόγια, δείχνει ότι η τέχνη δεν έχει διαχωριστικές γραμμές ούτε πορείες μονής κατεύθυνσης, όσο επώδυνες και αν είναι οι θυελλώδεις συγκρούσεις και οι ματαιώσεις που οδηγούν σε αυτήν την συμφιλίωση.
Η Εθνική Λυρική Σκηνή, ακόμη και σε εποχές δύσκολες, ή εξαιτίας τους, μας λέει ότι η συνάντηση με τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας κληρονομιάς δεν είναι σχέση πομπού-δέκτη, αλλά πολιτισμική μετάφραση, αναπαράσταση, αναδιατύπωση, μεταφορά, εγκλιματισμός, συμμετοχή στην παραγωγή του νοήματος και της απόλαυσης. Συγχαρητήρια σε όλες και όλους στη σκηνή και στα παρασκήνια!
***
Το σημείωμα της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Μυρσίνης Ζορμπά περιέχεται στο έντυπο πρόγραμμα της παράστασης «Γενούφα». Η όπερα «Γενούφα» του τσέχου συνθέτη Λέος Γιάνατσεκ παρουσιάζεται σε πανελλήνια πρώτη, στην επίσημη έναρξη της καλλιτεχνικής περιόδου 2018/19 της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που πραγματοποιείται σήμερα, Κυριακή 14 Οκτωβρίου, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
