Ο ναός της Κοσμοσώτειρας στις Φέρες Έβρου κτίστηκε το 1151, από τον σεβαστοκράτορα Ισαάκιο Κομνηνό, αδερφό του αυτοκράτορα Ιωάννη Β'. Αποτέλεσε αρχικά το καθολικό ενός λαμπρού μοναστηριακού συγκροτήματος της βυζαντινής Βήρας και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Θράκης. Πρόκειται για σταυροειδή ναό με τρούλο, μία σπάνια παραλλαγή του δικιόνιου τύπου και πεντάτρουλος αφού τα τέσσερα γωνιακά διαμερίσματα επιστεγάζονται με αντίστοιχους τρουλίσκους. Στο τέλος του 14ου αι. η Βήρα κυριεύεται από τους Οθωμανούς και μετονομάζεται Φέρε. Κατά την περίοδο αυτή γκρεμίζονται τα τείχη της μονής, το καθολικό μετατρέπεται σε τζαμί και διατηρείται ως μουσουλμανικό τέμενος μέχρι την ενσωμάτωση των Φερών στο ελληνικό κράτος το 1920. Ο ναός είναι κατάγραφος με ωραιότατες τοιχογραφίες και διατηρεί τμήματα δύο βυζαντινών φάσεων ζωγραφικής 12ου και 13ου-14ου αιώνα, ενώ ακολουθούν τρία στρώματα ισλαμικής ζωγραφικής του 15ου έως και 19ου αιώνα. Υπάρχουν επίσης σύγχρονα επιχρίσματα που τοποθετούνται τον 20ο αι. Σε αυτόν τον μεγάλο αριθμό στρωμάτων συντέλεσε η αρχική φθορά των αρχικών φάσεων καθώς και οι εναλλαγές χρήσης του ναού: από Καθολικό Μοναστηριού σε Ναό φρουρίου και αργότερα σε τζαμί καταλήγοντας σε ενοριακό ναό. Στο έργο της συντήρησης των τοιχογραφιών του Ιερού Ναού της Παναγίας της Κοσμοσώτειρας Φερών περιλαμβάνονται οι εργασίες προστασίας και ανάδειξης του τοιχογραφικού διακόσμου του μνημείου. Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο σε ένα μοναδικό μνημείο. Μέσα από τις εργασίες συντήρησης σε συνδυασμό με την εφαρμογή ψηφιακών μέσων τεκμηρίωσης ο διάκοσμος του μνημείου θα ολοκληρώσει την εικόνα του μνημείου.
Οι εργασίες συντήρησης αφορούν κυρίως στην πραγματοποίηση αναλύσεων των κονιαμάτων των τοιχογραφιών, στην αφαίρεση τσιμεντοκονιαμάτων, στη στερέωση του υποστρώματος και της ζωγραφικής επιφάνειας των τοιχογραφιών, καθώς και σε καθαρισμό και αισθητική αποκατάσταση της ζωγραφικής επιφάνειας.
Ο στόχος του έργου είναι να παραδοθεί πλήρως αποκατεστημένος ο τοιχογραφικός διάκοσμος του μνημείου σύμφωνα με την εγκεκριμένη μελέτη συντήρησης του συνόλου των τοιχογραφιών του Ιερού Ναού Παναγίας Κοσμοσώτειρας. Το αποτέλεσμα θα είναι ο ναός να αποδοθεί στους κατοίκους της πόλης των Φερών πλήρως επισκέψιμος και λειτουργικός, αναβαθμίζοντας την αισθητική του μνημείου και διατηρώντας την ιστορική του πορεία μέσα και από συμπληρωματικές λειτουργίες (Θρησκευτικές εκδηλώσεις, κοινωνικές συναθροίσεις, κ.τ.λ).
Ο συνολικός προϋπολογισμός για την πράξη ανέρχεται στο ποσό των 900.000,00€ με 100% χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και συγκεκριμένα έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανατολική Μακεδονία Θράκη 2014-2020». Οι εργασίες συντήρησης αναμένεται να ολοκληρωθούν στις 31-12-2023.
