Η θέση Ξεροπήγαδο βρίσκεται στην περιφέρεια της γεωλογικής λεκάνης της κίτρινης λίμνης, μίας περιοχής που κατοικήθηκε εντατικά στη διάρκεια της νεολιθικής εποχής.
Μολονότι έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα 22 νεολιθικοί οικισμοί, για την επόμενη προϊστορική περίοδο, την Εποχή του Χαλκού, τα αρχαιολογικά δεδομένα είναι ελάχιστα.
Στο Ξεροπήγαδο Κοιλάδας η ΙΖ΄ΕΠΚΑ διενήργησε σωστική ανασκαφή στον άξονα της Εγνατίας οδού, κατά την περίοδο 1995-1998, η οποία αποκάλυψε οργανωμένο νεκρουαφείο της Εποχής του Χαλκού ( 2ο μισό της 3ης Χιλιετίας και αρχές της 2ης Χιλιετίας π.Χ.)

Σε έκταση 1550 τ.μ. ήρθαν στο φως 210 τάφοι, κατά κανόνα ατομικοί, κιβωτιόσχημοι (κτιστοί ή διαμορφωμένοι με κατακορυφους ασβεστόλιθους), λιθοπερίκλειστοι ή απλοί λακκοειδείς.
Περιλαμβάνονται επίσης αρκετές ταφές παιδιών στο εσωτερικό μεγάλων αποθηκευτικών αγγείων.Πολλοί τάφοι καλύφθηκαν με λιθοσωρούς, οι οποίοι έπαιζαν το ρόλο του "σήματος" στο χώρο του νεκροταφείου και αρκετές νεότερες ταφές έγιναν πάνω στον λιθοσωρό αρχαιότερων τάφων.
Επικρατεί η πρακτική του ενταφιασμού, αλλά εφαρμόστηκε και η καύση των νεκρών σε μικρότερη κλίμακα. Η μελέτη του ανθροπωλογικού υλικού έδειξε ότι τον πληθυσμό του νεκροταφείου αποτελούν 220 άτομα κάθε ηλικίας και των δύο φύλων.
Η θέση των νεκρών στους τάφους είναι έντονα συνεσταλμένη και διαφοροποιείται ανάλογα με τοπ φύλο: οι άντρες ενταφιάζονται συνεσταλμένοι προς τα δεξιά και οι γυναίκες προς τα αριστερά τους. Συνοδεύονται συνήθως από μικρά πήλινα αγγεία και απανίζουν τα κοσμήματα και τα εργαλεία από λίθο ή οστό.
Τα ελάχιστα μεταλλικά κτερίσματα (σκουλαρίκια, κόσμημα μαλλιών, μαχαίρι) είναι κατασκευασμένα από χαλκό, χρυσό,άργυρο και από ένα σπανιόταταο κράμα αργύρου και χρυσού.

Η ανασκαφή στο ξεροπήγαδο διέσωσε ένα από τα αρχαιότερα οργανωμένα προϊστορικά νεκροταφεία.
Η σχολαστική συλλογή όλων των αρχαιολογικών καταλοίπων, σε συνδυασμό με την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων ανάλυσης ( σε ανθρώπινα και ζωϊκά οστά, σε τέχνεργα, στο χώμα από την εσωτερική επένδυση των τάφων) εξασφαλίζουν πολύτιμες πληροφορίες για ποικίλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας σε μία ελάχιστα γνωστή περίοδο της προϊστορίας.

Η σχετικά καλή διατήρηση του ευρήματος και το γεγονός ότι ανασκάφηκε όλη η έκταση του νεκροταφείου καθιστούν το ταφικό σύνολο του Ξεροπήγαδου μοναδικό, τουλάχιστον στο χώρο της Μακεδονίας.
Οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για την αξιοποίηση πλήθους στοιχείων σχετικά με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, τη δομή και οργάνωση της προϊστορικής κοινότητας κλπ.