Το Κτήμα Τατοΐου, στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας, με τα ανάκτορα της τέως βασιλικής οικογένειας και τα βοηθητικά του κτήρια, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα νεότερα μνημεία της Ελλάδας. H ιστορία του αρχίζει το 1872, με την αγορά του από τον Γεώργιο Α΄, που το σχεδίασε ως κτήμα αναψυχής με κυρίαρχο στοιχείο το δάσος. Tο 1898, έπειτα από διαδοχικές αγορές, το κτήμα απέκτησε τη μέγιστη έκτασή του, 47.427 στρέμματα, και διαμορφώθηκε σταδιακά σύμφωνα με τα πρότυπα αντίστοιχων μεγάλων κτημάτων του εξωτερικού.
Το 2003, ο πυρήνας του Κτήματος χαρακτηρίστηκε ως ιστορικός τόπος και όλα τα κτήριά του ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία με την Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/535/56545/23.10.2003 (ΦΕΚ 1620/Β/2003). Έκτοτε, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Αττικής, Ανατ. Στερεάς Ελλάδας και Κυκλάδων μαζί με τις υπόλοιπες συναρμόδιες Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, υλοποιεί έργα συντήρησης, στερέωσης και αποκατάστασης στα κτήριά του και τον περιβάλλοντα χώρο τους.
Στο ανωτέρω πλαίσιο εντάσσεται και η Πράξη με κωδικό MIS 6027935 «Αποκατάσταση και ανάδειξη εννέα (9) κτηρίων στο πρώην Βασιλικό Κτήμα Τατοΐου (Β΄ Φάση)», του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή» και «Πολιτική Προστασία», που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Φυσικό αντικείμενο της Πράξης, αποτελεί η ολοκλήρωση της αποκατάστασης των κτηρίων «Τηλεπικοινωνιών», «Οικία Αρχικηπουρού», «Βουτυροκομείο», «Οικία Φροντιστή», «Οικία Στουρμ» και «Συγκρότημα Στάθμευσης», καθώς και η διαμόρφωση του άμεσα περιβάλλοντος χώρου τους. Τα κτήρια είχαν χρήσεις κατοικίας, διοικητικών λειτουργιών και αγροτικής παραγωγής για την υποστήριξη της λειτουργίας του Κτήματος.
Ως προς τα τεχνικά και λειτουργικά στοιχεία τους, πρόκειται για κτήρια από εμφανή λιθοδομή και στέγες, με επιμέρους ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία αλλά και επιρροές από δυτικά πρότυπα. Η «Οικία Αρχικηπουρού» πρόκειται για διώροφο κτήριο με υπόγειο, ορθογωνικής κάτοψης και συνολικής επιφάνειας 153,78 τ.μ. που χωροθετείται στα ΝΔ του Κτήματος. Είναι κατασκευασμένη από φέρουσα τοιχοποιία από εμφανή λιθοδομή και στεγάζεται με δίρριχτη ξύλινη στέγη. Το κτήριο γειτνιάζει με τα κτήρια «Οικία Δασοφύλακα» και «Γεννήτρια Ηλ. Ρεύματος» που αποκαταστάθηκαν πρόσφατα με άμεση μάλιστα λειτουργία τους για το κοινό εντός του 2020. Η «Οικία Φροντιστή» και το κτήριο Τηλεπικοινωνιών» είναι ισόγεια ενώ η "οικία Sturm'" είναι διώροφη. Γειτνιάζουν μεταξύ τους και χωροθετούνται βόρεια και σε μικρή απόσταση από το ανακτορικό συγκρότημα. Αποτελούνται από φέρουσες τοιχοποιίες και ξύλινες στέγες και καταλαμβάνουν επιφάνειες 87.75 τ.μ., 165.92 τ.μ. και 270.95 τ.μ. αντίστοιχα. Το «Βουτυροκομείο», στην κεντρική περιοχή του Κτήματος, έχει επιφάνεια 106,37τ.μ. Αποτελείται από εμφανή λιθοδομή και στεγάζεται με οξυκόρυφη στέγη με στοιχεία δυτικοευρωπαικής αρχιτεκτονικής. Το «Συγκρότημα Στάθμευσης» γειτνιάζει με το κτήριο «Τηλεπικοινωνιών». Αποτελείται από τέσσερα ισόγεια απλής κάτοψης και μορφολογίας κτήρια που καταλαμβάνουν συνολική επιφάνεια 458.40 τ.μ. και χρησιμοποιούνταν για την στάθμευση των οχημάτων της βασιλικής οικογένειας. Όλα τα κτήρια βρίσκονταν σε κακή κατάσταση διατήρησης.
Η υλοποίηση των έργων αποκατάστασής τους η οποία ξεκίνησε στο πλαίσιο της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου, πρόκειται να συμβάλλει ουσιαστικά στη διάσωση και ανάδειξη των χαρακτηρισμένων κτηρίων αλλά και της εικόνας του Κτήματος συνολικά.
Όλες οι εργασίες αφορούν στην πλήρη αποκατάστασή τους και την ενσωμάτωση των στοιχείων υποδομής για την λειτουργία τους όπως αντικατάσταση κουφωμάτων με νέα ξύλινα, εσωτερικές διαμορφώσεις προκειμένου να φιλοξενήσουν τις νέες χρήσεις και στοιχεία Η/Μ εξοπλισμού. Βασικές οικοδομικές εργασίες ολοκληρώθηκαν σε όλα τα κτήρια στο πλαίσιο της Α' φάσης όπως αναδομήσεις τοιχοποιών, εφαρμογή συμβατών ενεμάτων και αρμολογημάτων, κατασκευή στεγών και πατωμάτων.
Βάσει της υπ. αρ. Υ.Α. 55292/20.4.2022 του ΥΠΠΟ η οποία τροποποιήθηκε με την Υ.Α. 163062/27.04.2025 για τα κτήρια της Πράξης προβλέπονται οι εξής χρήσεις:
Τα κτήρια Κ1,2 και Κ4 του συγκρ. στάθμευσης θα φιλοξενήσουν επισκέψιμα εργαστήρια Συντήρησης, το Κ3 το Σώμα Προσκόπων, το Κ5 τα γραφεία της πυροσβεστικής, η οικία Φροντιστή το Α.Τ. του Κτήματος, το κτήριο Τηλεπικοινωνιών και η οικία Sturm θα μετατραπούν σε εκθεσιακούς χώρους, η οικία Αρχικηπουρού θα φιλοξενήσει τα γραφεία Διοίκησης του Κτήματος και το Βουτυροκομείο σε χώρο έκθεσης αγροτικών προϊόντων και ιατρείο.
Το σύνολο του τεχνικού και οικονομικού αντικειμένου της Πράξης, που υλοποιείται μέσω δύο επιμέρους υποέργων, ανέρχεται στη δαπάνη των 837.550,39 € και προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί έως την31η Δεκεμβρίου 2029.
