Ένα οδοιπορικό στις γεωγραφίες και στις κοινότητες των ιερών τόπων, που μοιράζονται οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες στα Βαλκάνια και στη Μεσόγειο, «ξεδιπλώνεται» στη νέα έκθεση Κοινοί Ιεροί Τόποι που παρουσιάζεται από το Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου 2017 στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, αποτελώντας μέρος της ομότιτλης τριμερούς έκθεσης τέχνης που φιλοξενείται, επίσης, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και στο Γενί Τζαμί.
Όπως έκαναν στο παρελθόν για αιώνες, έτσι και σήμερα πολλοί χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι προσεύχονται σε ιερά που ανήκουν σε μια άλλη θρησκεία. Η ύπαρξη κοινών ιερών τόπων είναι ένα γνωστό φαινόμενο με βαθιές ρίζες στη Μεσόγειο, το οποίο φανερώνει τη διαπερατότητα των ορίων μεταξύ των θρησκευτικών κοινοτήτων. Παρά τις θεολογικές διαφορές, οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες μοιράζονται ένα σύνολο κοινών στοιχείων ως προς τις πεποιθήσεις, τις τελετουργίες, τα ιερά πρόσωπα και τους ιερούς τόπους.
Η Θεσσαλονίκη είναι ιδανική πόλη για να αφηγηθεί κανείς την ιστορία των «Κοινών Ιερών Τόπων», όχι μόνο γιατί οι τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες έχουν ιστορικά ακμάσει εδώ, αλλά και καθώς σήμερα βρίσκεται στο μεσογειακό σταυροδρόμι της μετανάστευσης. Η τριμερής έκθεση, που σχεδιάστηκε ως ένα είδος προσκυνήματος στην πόλη, αποκαλύπτει ιστορικές και σύγχρονες όψεις του «διαμοιρασμού του ιερού».
Οδοιπορικό στις γεωγραφίες και στις κοινότητες των κοινών ιερών τόπων
Η έκθεση στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης διαρθρώνεται σε οκτώ ενότητες, όπου τρία διακριτά επίπεδα φωτογραφικής αφήγησης εμπλέκονται μεταξύ τους, ένα ιστορικό, ένα αμιγώς τεκμηριωτικό κι ένα καλλιτεχνικό. Οι εικόνες μάς μεταφέρουν σε περιοχές όπου η γεωγραφία, η ιστορία και οι παραδόσεις, οι κοινωνικές συνθήκες και οι κοινοτικές συνθέσεις ύφαιναν μέσα στους αιώνες μοναδικά παραδείγματα συμβίωσης διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων και διαμοιράσματος του θείου και των ιερών τόπων.
Η περιήγηση ξεκινά από την «Τρισάγια Πόλη», την Ιερουσαλήμ, ιερή και για τις τρεις θρησκείες, οι οποίες συνυπάρχουν παράλληλα για αιώνες μέσα στα σαφέστατα στεγανά τους.
Ο βαθμός διαχωρισμού στην περιοχή των Αγίων Τόπων γίνεται άμεσα αντιληπτός στην ενότητα τα «Τείχη».
Καθώς προχωράμε στα «Βουνά» και στα «Νησιά», ερχόμαστε σε επαφή με λιγότερο ή περισσότερο απομονωμένες κοινότητες από τη Βόρεια Αφρική ως το Αιγαίο, όπου το μοίρασμα των ιερών τόπων και η ειρηνική συνύπαρξη θεωρούνταν –μέχρι και τις ημέρες μας- αυτονόητη πρακτική, με το παράδειγμα των χριστιανικών μοναστηριών στη Συρία να δεσπόζει λόγω της τραγικής κατάληξης του πολέμου.
Στους «Τόπους της Παναγίας» αντικρίζουμε τη διαχρονική και διάσπαρτη σε όλη τη Μεσόγειο λατρεία από χριστιανούς και μουσουλμάνους που απολαμβάνει η Παναγία, ενώ στην ενότητα
«Σπηλιές» μαθαίνουμε για τελετές εξορκισμού, αλλά και για τον θρύλο των Επτά Παίδων της Εφέσου που διαπερνά περιοχές, λαούς και θρησκείες.
Προς το τέλος, η έκθεση διερευνά τους «Ενδιάμεσους Χώρους» μεταξύ θρησκευτικών πρακτικών και παραδόσεων, κυρίως στην περιοχή των Βαλκανίων, και την υβριδική ώσμωσή τους, ενώ οι αυτοσχέδιοι τόποι λατρείας μεταναστών στην Ελλάδα έρχονται στο προσκήνιο μέσα από την ενότητα «Από τη μία όχθη στην άλλη», όπου ένα φωτογραφικό πρότζεκτ αποτελεί αφορμή για τη συνεύρεση δεκάδων ετερόκλητων κοινοτήτων.
Φωτογράφοι έκθεσης ΜΦΘ
Αλέξανδρος Αβραμίδης (GR), Yeosf Alraheel (SY), Μάριος Βερβέρης (GR), Τάσος Βρεττός (GR), Faraj Chammas (SY), Manuel Çitak (TR), Magali Corouge (FR), Gianni Berengo Gardin (IT) © Contrasto, Χάρης Γεωργούσης (GR), Christophe Goussard (FR) © Agence VU, Nele Gülck & Nikolai Antoniadis (DΕ), Robert Jankuloski & Elizabeta Koneska (FYROM), Izzet Keribar (TR), Sara Kuehn (DΕ), Ludovic Maisant (FR) © Getty Images, Jean-Luc Manaud (FR) © Gamma-Rapho-Keystone, Diàna Markosian (AM–US), Cécile Massie (FR), Γιώργος Μαυρομμάτης, Αγγελική Ροβάτσου & Μιράντα Τερζοπούλου (GR), Andrea Merli (IT), Ηλίας Μιχαλάκης (GR), Εύα Νταραρά (GR), Αβραάμ Παυλίδης (GR), Manoël Pénicaud (FR), Πάρις Πετρίδης (GR), Franck Pourcel (FR), Antonio Pusceddu (IT), Guy Raivitz (IL), Ivo Saglietti (IT), Φανή Σαρρή (GR), David Sauveur (FR) © Agence VU, Ahikam Seri (IL) © Panos Pictures, Laramie Shubber (UK), Νικολέττα Τζιανουδάκη (GR), Jeff Vanderpool (GR–US)
