Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού σχεδιάζει και εφαρμόζει πολιτική για τη μουσειακή διακυβέρνηση σε όλο το φάσμα των ελληνικών μουσείων, είτε αυτά ανήκουν στο ίδιο είτε σε άλλους φορείς, κρατικούς ή μη, σύμφωνα με τις θεσμικές προβλέψεις. Το 2011, εγκαινίασε τη διαδικασία της Αναγνώρισης για τα μουσεία που δεν ανήκουν σε αυτό, ενώ από το 2021 εφαρμόζει στα μουσεία του τη διαδικασία της Πιστοποίησης. Το Ελληνικό Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων προκύπτει από τη συνένωση των δύο αυτών διαδικασιών, την εμπειρία και τεχνογνωσία που αποκτήθηκε από την εφαρμογή τους, καθώς και τη συνολική εποπτεία που διαθέτουν πλέον οι Υπηρεσίες του ΥΠ.ΠΟ.Α. ως προς τις ανάγκες και τις δυνατότητες των ελληνικών μουσείων.

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί ως μια ολοκληρωμένη παρέμβαση στο μουσειακό τοπίο της επικράτειας, καθώς μέσω αυτού τα μουσεία αυτοαξιολογούνται και εντοπίζουν τα προβλήματα και τα σημεία που χρειάζονται βελτίωση στις διάφορες πτυχές της οργάνωσης και λειτουργίας τους. Στη συνέχεια, το ΥΠ.ΠΟ.Α. λειτουργεί ως αρωγός παρέχοντας, όπου απαιτείται, την εξειδικευμένη γνώση, τα εργαλεία και, όταν αυτό είναι δυνατόν, τους πόρους για τη θεραπεία των ελλείψεων και τη συνολική αναβάθμιση των μουσείων.

Στην πράξη, το Ελληνικό Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων έχει ως στόχο να βοηθήσει τα συμμετέχοντα μουσεία να γίνουν περισσότερο:

• ελκυστικά, ώστε να προσελκύουν πολλές και διαφορετικές ομάδες κοινού και ιδιαίτερα τους νέους,
• συμπεριληπτικά και προσβάσιμα, ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες των σύγχρονων κοινωνιών,
• ανθεκτικά και βιώσιμα, ώστε να προσαρμόζονται γρηγορότερα και να ανταποκρίνονται καλύτερα στις πολλαπλές προκλήσεις -περιβαλλοντικές, οικονομικές, κοινωνικές- του 21ου αιώνα.

Η απονομή του σήματος «Αναγνωρισμένο Μουσείο» ή «Πιστοποιημένο Μουσείο» (ανάλογα με το νομικό καθεστώς του κάθε μουσείου) στα μουσεία εκείνα που ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες ποιοτικές προδιαγραφές και αποδεδειγμένα εφαρμόζουν καλές πρακτικές σε όλους τους τομείς οργάνωσης και λειτουργίας τους σηματοδοτεί την ολοκλήρωση ενός κύκλου και αποτελεί έναν κρίσιμο σταθμό μιας συνεργασίας που ανανεώνεται σε τακτά διαστήματα.  

 Για την υποστήριξη των παραπάνω διαδικασιών και την παροχή επιστημονικής συμβουλευτικής προς τα συμμετέχοντα μουσεία, το ΥΠ.ΠΟ.Α. ενέταξε το Ελληνικό Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα», ΕΥΔ «Ψηφιακός Μετασχηματισμός», ΕΣΠΑ 2014-2020, με δικαιούχο τη ΔΙΝΕΠΟΚ. Η πράξη εκτελείται με τη συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και της Ελλάδας. 

Στο πλαίσιο του έργου αυτού, το Σύστημα Αναγνώρισης και Πιστοποίησης Μουσείων απέκτησε οπτική ταυτότητα, δείγμα της οποίας επισυνάπτεται στα σχετικά αρχεία (φυλλάδια και banners).

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ
Το 2002 θεσπίσθηκε για πρώτη φορά, με ενιαίο και συστηματικό τρόπο, ένα πλέγμα ρυθμίσεων που αφορούν στην ίδρυση και λειτουργία του συνόλου των μουσείων της επικράτειας, κρατικών και μη (άρθρο 45 του Ν. 3028/2002).

Σε εφαρμογή των σχετικών προβλέψεων και σύμφωνα με το διεθνές παράδειγμα της μουσειακής θεωρίας και πράξης, εκδόθηκε το 2011 Υπουργική Απόφαση δια της οποίας καθορίστηκε η διαδικασία Αναγνώρισης των Ελληνικών Μουσείων που δεν ανήκουν στο Δημόσιο/ΥΠ.ΠΟ.Α. (Υ.Α.ΥΠΠΟΤ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΝΕΠΟΚ/Δ/93783/1682/30-09-2011). Τον Οκτώβριο του 2022, κατ' εξουσιοδότηση της παρ. 4 του άρθρου 45 του Ν.4858/2021, επικαιροποιήθηκε η Υπουργική αυτή Απόφαση, προκειμένου να ενσωματωθούν στη διαδικασία βελτιώσεις, τροποποιήσεις και συμπληρώσεις, ώστε τα αναγνωρισμένα μουσεία να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες προκλήσεις (Υ.Α. ΥΠΠΟΑ/526637/31.10.2022, ΦΕΚ 5684/Β΄/07.11.2022).

Η επικαιροποιημένη Υπουργική Απόφαση καθορίζει επακριβώς τη διαδικασία, τους όρους και τις προϋποθέσεις για τα ως άνω μουσεία, καθώς και τη διάρκεια ισχύος της αναγνώρισης και την ανανέωση αυτής. Εξειδικεύει, επίσης, τις μελέτες, τα δικαιολογητικά και τα λοιπά στοιχεία που απαιτούνται, τα προνόμια και τις υποχρεώσεις των αναγνωρισμένων μουσείων.

Σημειώνεται ότι η διαδικασία της αναγνώρισης είναι προαιρετική για τα μουσεία που δεν ανήκουν στο ΥΠ.ΠΟ.Α., υπό την προϋπόθεση ότι έχουν συμπληρώσει τρία έτη συνεχούς λειτουργίας.


ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΙΔΡΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΥΠ.ΠΟ.Α.
Το 2020, με το άρθρο 48 παρ. 3 του Ν. 4761/2020 (ΦΕΚ 248/τ.Α′/13-12-2020), θεσμοθετήθηκε η πιστοποίηση των μουσείων που ιδρύονται και λειτουργούν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η διάταξη αυτή συμπεριλήφθηκε στην Κύρωση του Κώδικα της Αρχαιολογικής Νομοθεσίας (Ν. 4858/2021, άρθρο 45, παρ.3 και παρ. 5).

Το 2022, παράλληλα με την επικαιροποίηση της Υπουργικής Απόφασης για τη διαδικασία της αναγνώρισης, εκδόθηκε διακριτή Υπουργική Απόφαση δια της οποίας επανακαθορίζονται οι προϋποθέσεις και τα δικαιολογητικά για την ίδρυση και λειτουργία μουσείων από το ΥΠ.ΠΟ.Α, κατ' εξουσιοδότηση του άρθρου 45 του Ν.4858/2021, ενώ για πρώτη φορά ορίζονται η διαδικασία, οι όροι και οι προϋποθέσεις για την πιστοποίηση καλής λειτουργίας των ανωτέρω μουσείων (Υ.Α. ΥΠΠΟΑ/526643/31.10.2022, ΦΕΚ 5708/Β΄/08.11.2022). Προβλέπονται, επίσης, η διάρκεια ισχύος της πιστοποίησης και η δημοσιότητα που αυτή λαμβάνει.

Σημειώνεται ότι η διαδικασία της πιστοποίησης είναι υποχρεωτική για τα ιδρυμένα από το ΥΠ.ΠΟ.Α. μουσεία.

Η έκδοση και εφαρμογή των εν λόγω Αποφάσεων (ΦΕΚ 5684/Β΄/07.11.2022 και ΦΕΚ  5708/Β΄/08.11.2022, επισυνάπτονται) συνιστά μία ολιστική προσπάθεια αναβάθμισης των 600 περίπου μουσείων της ελληνικής επικράτειας από το ΥΠΠΟΑ, με στόχο την ενδυνάμωσή τους ως φορέων πολιτισμού, δια βίου μάθησης, κοινωνικής συνοχής και βιωσιμότητας.

«ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ»

• Ν. 3028_2002, άρθρο 45 «Μουσεία» (ΦΕΚ 153/Α′/28.06.2002)
• «Ίδρυση και αναγνώριση μουσείων κατ' εξουσιοδότηση του άρθρου 45» (ΦΕΚ 2385/ Β΄/ 26.10.2011)
• Ν. 4761_2020, άρθρο 48 «Μουσεία – Μακρόχρονη εξαγωγή αντικειμένων συλλογών μουσείων – Τροποποίηση του άρθρου 45 του ν. 3028/2002» και άρθρο 65 «Μεταβατική διάταξη για μουσεία – Τροποποίηση του άρθρου 73 του ν. 3028/2002» (ΦΕΚ 248/Α΄/13.12.2020)
• Ν. 4858_2021, άρθρο 45 «Ίδρυση και λειτουργία μουσείων»  (ΦΕΚ 220/Α΄/19-11-2021)
• Υπουργική Απόφαση «Αναγνώριση Μουσείων της παρ. 4 του άρθρου 45 του ν. 4858/2021 (Α΄220)» (Υ.Α. ΥΠΠΟΑ/526637/31.10.2022, ΦΕΚ 5684/Β΄/07.11.2022)
• Υπουργική Απόφαση «Ίδρυση και Λειτουργία Μουσείων από το ΥΠ.ΠΟ.Α. και Πιστοποίηση Αυτών» (Υ.Α. ΥΠΠΟΑ/526643/31.10.2022, ΦΕΚ 5708/Β΄/08.11.2022)