Το έργο «ΕΥΜΑΘΙΟΣ ΦΙΛΟΚΑΛΗΣ : Ανάδειξη επιλεγμένων μεσοβυζαντινών μνημείων Κρήτης Κύπρου με καινοτόμες μεθόδους», υλοποιήθηκε μεταξύ των ετών 2011-2014, στο πλαίσιο του Προγράμματος Διασυνοριακής Συνεργασίας "Ελλάδα - Κύπρος 2007-2013". Το έργο εκτελέστηκε από τους κρατικούς φορείς της Ελλάδας και της Κύπρου, που είναι υπεύθυνοι για την προστασία και την ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος, και συγκεκριμένα από την 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, με χωρική αρμοδιότητα τη Δυτική Κρήτη, και το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. Κύριος στόχος του έργου ήταν η αποκατάσταση και ανάδειξη τεσσάρων βυζαντινών ναών σε Κρήτη και Κύπρο, η ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειριών μεταξύ του επιστημονικού και εργατοτεχνικού προσωπικού των δύο εταίρων, καθώς και η διερεύνηση ανάπτυξης και εφαρμογής νέων καινοτόμων μεθόδων αντιμετώπισης των προβλημάτων αποκατάστασης και ανάδειξης των μνημείων. Ο εγκεκριμένος προϋπολογισμός του έργου ήταν 1.095.000,00 €, και συγχρηματοδοτήθηκε κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου.
Η 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στο πλαίσιο του έργου, υλοποίησε εργασίες σε δύο μνημεία αρμοδιότητάς της, από την Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου : στον Άγιο Ευτύχιο στο Χρωμοναστήρι Ρεθύμνου, έναν ιδιόμορφο συνεπτυγμένο σταυροειδή εγγεγραμμένο με τρούλο ναό, που σώζει τοιχογραφικό διάκοσμο του 11ου αιώνα, και στην Παναγία στην Πατσώ Αμαρίου, έναν ασκεπή σήμερα, μνημειακών διαστάσεων σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό, με υψηλής ποιότητας τοιχογραφικό διάκοσμο των αρχών του 14ου αιώνα. Ο εγκεκριμένος προϋπολογισμός για τους Έλληνες εταίρους ανερχόταν στις 491.500 ευρώ, και αφορούσε στην ανασκαφική διερεύνηση και στην αποκατάσταση των δύο μνημείων, τη στερέωση και συντήρηση του τοιχογραφικού τους διακόσμου και τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου τους.
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων, του Κυπριακού Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων, με εγκεκριμένο προϋπολογισμό 584.000,00 € εκτέλεσε αντίστοιχες εργασίες σε δύο μεσοβυζαντινά κυπριακά μνημεία: την Αγία Μαρίνα στο Καντού και την Παναγία στην Κοφίνου.
Τα αποτελέσματα του έργου παρουσιάστηκαν σε ημερίδα, που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο στις 21-3-2014, τα πρακτικά της οποίας είναι υπό έκδοση.
Χρηματοδότες:
Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), κατά 80%
Εθνικοί πόροι Ελλάδας (Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων), κατά 20%
Εθνικοί πόροι Κύπρου, κατά 20%
