Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα γίνεται από το 2000. Στόχος είναι να ευαισθητοποιηθεί το κοινό, και κυρίως οι νέοι, γύρω από την ανάγκη και την αξία της προστασίας των μνημείων. Πεποίθησή μας ότι γνωρίζοντας την ιστορία του τόπου τους οι νέοι μπορούν εύκολα να αποκτήσουν συνείδηση της εθνικής τους ταυτότητας και του ρόλου που θα κληθούν να διαδραματίσουν ως πολίτες. Μειώνεται η αδιαφορία απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά που ενίοτε καταλήγει σε βανδαλισμούς, καταστροφή του περιβάλλοντος και αρχαιοκαπηλία. Πιστεύουμε πως η ανάδειξη του Μνημείου με εκπαιδευτικά προγράμματα μπορεί να έχει καθοριστικό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι του τόπου.
Ο Θολωτός Τάφος των Αχαρνών ανασκάφηκε στα 1879 από Γερμανούς αρχαιολόγους. Ο τάφος χρονολογείται στην ΥΕ III εποχή (14ος-13ος αι. π.Χ.). Είναι υπόγειος και αποτελείται από το δρόμο, δηλαδή το διάδρομο που οδηγούσε στον τάφο, το στόμιο και το θάλαμο. Ο δρόμος έχει μήκος 27 μ. και πλάτος 3 μ. Το σχήμα του θαλάμου είναι κωνικό και θυμίζει τεράστια κυψέλη. Η διάμετρος της θόλου είναι 8,35 µ. και το ύψος της 8,74 µ. Εξωτερικά η θόλος καλύπτεται µε χώμα σχηματίζοντας ένα είδος τύμβου. Πρόκειται για τον τάφο σημαντικού προσώπου της περιοχής, όπως πιστοποιούν το είδος του τάφου και τα πολυάριθμα κοσμήματα άριστης καλλιτεχνικής ποιότητας. Ιδιαίτερα πλούσιος, ο τάφος περιείχε πήλινα και λίθινα αγγεία, χάλκινα όπλα, ελεφάντινα αντικείμενα, σφραγιδόλιθους, κοσμήματα από χρυσό, άργυρο, χαλκό, υαλόµαζα και φαγεντιανή. Από τα πιο σημαντικά ευρήματα είναι μία ελεφάντινη λύρα µε ανάγλυφες σφίγγες στη βάση της, που αποτελεί σπάνιο εύρημα για τη γνώση της μουσικής στην αρχαιότητα. Άλλο αξιόλογο εύρημα είναι μια ελεφάντινη κυλινδρική πυξίδα µε πώμα διακοσµηµένη µε ανάγλυφα κριάρια. Τα ευρήματα δείχνουν την οικονομική ευρωστία των κατόχων του τάφου, το επίπεδο πολιτισμού και την υψηλή κοινωνική τους θέση.
Στην επίχωση του δρόμου του τάφου, μπροστά από την είσοδο, βρέθηκαν ευρήματα που μαρτυρούν λατρεία αφηρωισµένων νεκρών έως την Κλασική Εποχή (5ος αι. π.Χ.), εποχή κατά την οποία σταµατά απότοµα η χρήση του χώρου, πιθανότατα εξαιτίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Τα ευρήματα του θολωτού τάφου βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Στην πρώτη φάση πριν την επίσκεψη οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί και μαθητές λαμβάνουν το έντυπο υλικό που διευκολύνει στην προσέγγιση του γνωστικού αντικειμένου τουλάχιστον 20 μέρες πριν τη διεξαγωγή του προγράμματος.
Στο πρώτο θεωρητικό στάδιο, στο σχολείο, τα παιδιά με την καθοδήγηση των δασκάλων, με ευχάριστο και πρωτότυπο τρόπο, ενεργοποιώντας τη φαντασία και την κρίση τους, προσεγγίζουν το μνημείο και την εποχή του με οδηγό το επίπεδο, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. Απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιτυχία της επίσκεψης είναι ο προκαθορισμός των στόχων, ο έγκαιρος προγραμματισμός, η κατάλληλη προετοιμασία και η συνεργασία μουσειοπαιδαγωγών και σχολείου.
Στο δεύτερο στάδιο, οι μαθητές γίνονται οι ίδιοι ερευνητές: αρχαιολόγοι, ιστορικοί, κοινωνιολόγοι συνδυάζοντας την επιστημονική πληροφορία –θεματικά οργανωμένη– με τη βιωματική προσέγγιση. Η μέρα της επίσκεψης είναι μια μέρα ανακάλυψης, δράσης και διασκέδασης. Στο Πολιτιστικό Κέντρο των Κάτω Αχαρνών (ΠΟΚΕΝ), που βρίσκεται δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο, σ’ ένα ευχάριστα διαμορφωμένο περιβάλλον, τα παιδιά έχουν για τρεις ώρες τη δυνατότητα να γνωρίσουν τη Μυκηναϊκή Εποχή, στην οποία ανήκει ο θολωτός τάφος, με τη χρήση εποπτικού υλικού, όπως εκπαιδευτικών πινάκων, διαφανειών αρχαίων ευρημάτων και με την προβολή της βιντεοταινίας «Μυκηναϊκός Πολιτισμός», που με μεγάλη προθυμία μας προσέφερε η Εκπαιδευτική Τηλεόραση. Με τη μέθοδο της διαλεκτικής και με τη βοήθεια κατάλληλων ερωτήσεων τα παιδιά ανακαλύπτουν, παρατηρούν, δημιουργούν. Για τους μαθητές του Δημοτικού το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης ευχάριστα ομαδικά παιχνίδια γνώσεων και παρατηρητικότητας που στηρίζονται στην επιστημονική πληροφόρηση που έχει προηγηθεί.
Μετά από ένα σύντομο διάλειμμα ακολουθεί ξενάγηση στο μνημείο από τους εκπαιδευτές με έμφαση στην ανασκαφή του μνημείου, τον τρόπο κατασκευής του, τη χρήση του θαλάμου ως ταφικού στα μυκηναϊκά χρόνια και τη χρήση του δρόμου ως χώρου λατρείας νεκρών ηρώων από τη Γεωμετρική έως την Κλασική Εποχή. Με βάση τα στοιχεία που αναφέρονται στην ξενάγηση, ακολουθεί δραματοποίηση από τους μαθητές (θεατρικός αυτοσχεδιασμός), που ως συγγενείς και φίλοι του νεκρού άρχοντα αναπαριστούν το θρήνο, την κτέριση, το νεκρόδειπνο και τη διαχρονική χρήση του δρόμου του τάφου. Η ανάθεση ρόλων σε όλο το δυναμικό της τάξης εξασφαλίζει μια ενεργή και ενδιαφέρουσα διαδικασία τόσο για τους μικρότερους μαθητές όσο και για τους εφήβους, που συμμετέχουν με ενθουσιασμό.
