Σκοπός του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι η δημιουργική επαφή των μαθητών με το αρχαιολογικό υλικό, που θα τους επιτρέψει να κατανοήσουν την προϊστορική εποχή και θα ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον και την περιέργεια τους να γνωρίσουν και να αγαπήσουν το παρελθόν, δηλ. την ιστορία της περιοχής τους. Δίνεται έμφαση κυρίως στη νεολιθική περίοδο. Αρχικός στόχος είναι η θεωρητική προσέγγιση και σύλληψη των υλικών, (λίθος, πηλός, ξύλο κ.α.), και του τρόπου χρήσης τους από τους ανθρώπους της νεολιθικής εποχής. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της οπτικής επαφής με τα αντικείμενα στις προθήκες του Μουσείου και με σκίτσα-εικόνες των φυλλαδίων που παρέχονται στους μαθητές.
Ο επόμενος στόχος αφορά την βαθύτερη κατανόηση των εικονιζομένων αντικειμένων και της λειτουργίας τους μέσω της αφής κυρίως των νεολιθικών ευρημάτων και των αντιγράφων τους, (π.χ. λίθινους πελέκεις, πυρήνες πυριτολίθου, θραύσματα πήλινων αγγείων κτλ) τα οποία επιτρέπεται να πιάσουν και να περιεργαστούν τα παιδιά, καθώς και μέσω της προσωπικής δημιουργίας κάποιου αντικειμένου (πχ αγγείο ή ειδώλιο) από πλαστελίνη ή πηλό.
Όλες αυτές οι δραστηριότητες μετατρέπουν το μάθημα σε ευχάριστη δημιουργική απασχόληση, καθώς εκείνο που κυριαρχεί είναι πάντα το παιχνίδι, μέσα από το οποίο το παιδί ψυχαγωγείται και μορφώνεται ταυτόχρονα, ενώ κατανοεί την αρχέγονη τάση της ικανοποίησης των ποικίλων αναγκών του ανθρώπου, με πιο σημαντικές την επιβίωση και την επικοινωνία.
Για την Γ΄ Δημοτικού το εικονογραφημένο έντυπο έχει τίτλο: "Η Προϊστορική εποχή στη Θράκη" και αφορά κατά κύριο λόγο την νεολιθική περίοδο. Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία της θεωρητικής προσέγγισης της προϊστορίας της Θράκης και της οπτικής επαφής με τα αντικείμενα στις προθήκες. Επίσης τους δίνεται η δυνατότα να γνωρίσουν άμεσα τα ίδια τα ευρήματα, καθώς μπορούν να περιεργστούν λίθινα αγγεία και εργαλεία. Μαθαίνουν τη διαδικασία κατασκευής και όπτησης των αγγείων. Έτσι εισάγονται στην κατανόηση της Προϊστορικής τεχνολογίας και γενικότερα στη συνειδητοποίηση ενός μακρινού και διαφορετικού πολιτισμού. Η διεξαγωγή του προγράμματος γίνεται μέσα στο χώρο του μουσείου, στην αίθουσα Α, μπροστά από τις προθήκες με το προϊστορικό υλικό. Ειδικοί πάγκοι, σε σχήμα "Π" βρίσκονται διατεταγμένοι μπροστά από το τραπεζάκι της αρχαιολόγου.
Το πρόγραμμα διαρκεί 2 ώρες με τον συντονισμό, τη στελέχωση και οργάνωση της ΙΘ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και τη συμμετοχή της Δ/νσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν.Ροδόπης. Η οικονομική στήριξη οφείλεται στα Υπουργεία Πολιτισμού και Μακεδονίας-Θράκης.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε ήδη από τον Φεβρουάριο του 1987, με πρωτοβουλία του τότε Δ/ντή της ΙΘ΄ ΕΠΚΑ Κομοτηνής κ. Διαμαντή Τριαντάφυλλου. Η εκπόνησή του έγινε από την αρχαιολόγο Καλλιντζή Κωνσταντίνα. Η ίδια ανέλαβε και την εκτέλεση, παρέχοντας εκπαιδευτικό υλικό και ειδικό έντυπο με τίτλο:"Η προϊστορική εποχή στην Ελλάδα". Το 1992, η αρχαιολόγος Ξανθοπούλου Καλλίνα συνέχισε την λειτουργία του προγράμματος, ενώ το 1994 εισήγαγε εκ νέου σε συνεργασία με την Κ. Καλλιντζή ειδικό εκπαιδευτικό έντυπο με τίτλο: "Η προϊστορική εποχή στη Θράκη". Μαζί επιμελήθηκαν τα κείμενα των εικονογραφημένων εντύπων ενώ παράλληλα εμπλούτισαν το πρόγραμμα με ποικίλα εκπαιδευτικά παιχνίδια για τους μαθητές. Το 2003 η Κ. Ξανθοπούλου μετατέθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης κι έτσι ανέλαβε και πάλι την ευθύνη των προγραμμάτων κ. Κ. Καλλιντζή. Από το 1997 το πρόγραμμα εκτελείται από την αρχαιολόγο Ζωή Μιλτσακάκη.
Ως βασική αρχή του προγράμματος ορίζεται η πληροφόρηση των παιδιών σχετικά με τη σύλληψη και ικανότητα του ανθρώπου να ζει σε οργανωμένες κοινωνίες, να κατασκευάζει, να δημιουργεί και να προσαρμόζει τον γύρω χώρο και τα υλικά, που του προσφέρει η ίδια η φύση στις δικές του ανάγκες. Επιπλέον προστίθεται η αρχή της πρώτης προσωπικής επαφής του με το υλικό που προέρχεται από ανασκαφές.
Φεύγοντας έχουν ήδη κατακτήσει ένα μικρό αλλά σημαντικό κομμάτι της προϊστορίας.
Σαν εισαγωγή, το πρόγραμμα αναφέρεται στα γενικά χαρακτηριστικά της παλαιολιθικής εποχής ώστε οι μαθητές να την ξεχωρίσουν από την νεολιθική (ο άνθρωπος: ψαράς, κυνηγός, τροφοσυλλέκτης). Σημαντικό στοιχείο αποτελεί το εκμαγείο μιας βραχογραφίας εποχής Σιδήρου μια και υποδεικνύει την αρχική κατοικία του ανθρώπου, τα Σπήλαια. Η πρώτη επαφή με τη νεολιθική εποχή γίνεται μέσα από συζήτηση για το είδος των κατοικιών, τον τρόπο και τα υλικά κατασκευής τους. Τα παιδιά παρατηρούν τους οικισμούς των εικόνων που παρουσιάζει η αρχαιολόγος και κάνουν συγκρίσεις με τις κατοικίες της σημερινής εποχής. Βλέπουν αναπαράσταση κατασκευής κατοικίας από τα πρώτα στάδια μέχρι το τελικό στάδιο ολοκλήρωσής της. Αντιλαμβάνονται ότι η χρήση φθαρτών υλικών στην κατασκευή τους, απέκλεισε τη διατήρησή τους μέσα στο χώμα, αφού σάπισαν ή έλιωσαν με την πάροδο των αιώνων.
Μέσα σε ειδικά κιβώτια βρίσκονται τοποθετημένα κατά κατηγορίες υλικών, τα θραύσματα των αγγείων και τα λίθινα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για ψηλάφιση από τους μαθητές. Προηγείται συζήτηση υπό μορφή ερωτήσεων-απαντήσεων σχετικά με το πώς χρησιμοποιούσαν τα εργαλεία, πως τα κατασκεύαζαν και από τι υλικό. Τα παιδιά ενθαρρύνονται να αναπαραστήσουν μόνα τους κάποια εργασία π.χ. να δείξουν με μια μυλόπετρα και ένα τριπτήρα πως άλεθαν το σιτάρι, πως ακόνιζαν μια λεπίδα, πως στειλέωναν ένα τσεκούρι κτλ. Ακολουθεί συζήτηση για το πώς πλάθανε ένα αγγείο, πως είναι το σώμα του και από τι αποτελείται. Η τελευταία ερώτηση έχει ως στόχο την ταύτιση των μερών του αγγείου με τα αντίστοιχα μέλη του ανθρώπινου σώματος. Ακολουθεί άσκηση μνήμης-παρατηρητικότητας υπό μορφή παιχνιδιού. Μοιράζεται σε κάθε παιδί ένα κομμάτι αγγείου. Εκείνο που πρέπει να κάνει στη συνέχεια είναι να το παρατηρήσει, να θυμηθεί πως περιγράφεται ένα αγγείο σε αντιστοιχία με το ανθρώπινο σώμα και να περιγράψει κατόπιν το δικό του κομμάτι (π.χ. πόδι, χερούλι, σώμα, χείλος κτλ.). Στη συνέχεια το πρόγραμμα επικεντρώνεται στην ψηλάφηση ποικίλων αντίγραφων όπως ειδωλίων, αργαλειού, υφαντικών βαρών, ρόκας, αγγείων και κοσμημάτων. Πλάθουν με πηλό ή πλαστελίνη ό,τι τους εντυπωσιάζει, ζωγραφίζουν αγγεία, χρωματίζουν εικόνες και συμπληρώνουν κομμάτια παζλ.
Τέλος γίνεται συζήτηση πάνω σε διάφορα θεωρητικά θέματα όπως π.χ. αν υπήρχαν επαγγελματικές τάξεις,αν είχαν θρησκεία, πως έθαβαν τους νεκρούς τους, γιατί δεν είχαν νομίσματα, πως περνούσαν τον ελεύθερο χρόνο τους. Στο πίσω μέρος του φυλλαδίου υπάρχει ερωτηματολόγιο για να το συμπληρώσουν στο σχολείο ή το σπίτι. Όλες οι ερωτήσεις είναι βασισμένες σ' αυτά που είδαν κι άκουσαν στο Μουσείο. Η σημασία του προγράμματος έγκειται στη φροντίδα της Εφορείας να φέρει τα παιδιά κοντά στο Μουσείο, μέσα από ευχάριστες για αυτά διαδικασίες παιδαγωγικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα καθώς και στην βασική ιδέα: "ό,τι ξένο γνωρίζω, μαθαίνω και να το αγαπώ σαν δικό μου". Αυτό ερμηνεύεται και ως εξής, οι μαθητές εξοικιώνονται με τα άγνωστα γι' αυτούς εκθέματα, κατανοούν τη χρήση και τη λειτουργία τους, τα ταυτίζουν ή τα συγκρίνουν με αντίστοιχα αντικείμενα της εποχής μας. Έτσι το άγνωστο παρελθόν ξεδιπλώνεται βήμα-βήμα μπροστά τους, σαν ένα πολύχρωμο βιβλίο με ποικίλα θέματα που κινητοποιεί τη φαντασία και τη σκέψη τους και τους διεγείρει με τη χαρά της ανακάλυψης.
Χρηματοδότης: YΠΠΟ
