Τα Αντικύθηρα, γενέθλιος χώρος της υποβρύχιας αρχαιολογίας, αποτελεί το πρώτο ελληνικό νησί του οποίου έχει ερευνηθεί συστηματικά η πλήρης περίμετρος.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ερευνών, της ΕΕΑ με την συνδρομή και την τεχνογνωσία του WHOI, εντοπίστηκε εκ νέου η θέση του γνωστού Ναυαγίου των Αντικυθήρων και δόθηκε η ευκαιρία να εκτιμηθεί η κατάστασή του για πρώτη φορά, μετά τις παλιότερες έρευνες.
Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, υποστηριζόμενη τεχνολογικά και οικονομικά από το αμερικάνικο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Woods Hole, διεξήγαγε το φθινόπωρο του 2013, υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα στην Δυτική Κρήτη και τα Αντικύθηρα, εντοπίζοντας έξι αρχαία ναυάγια και πέντε αγκυροβόλια στο θαλάσσιο χώρο της Δυτικής Κρήτης και αντλώντας νέες πληροφορίες για το γνωστό ναυάγιο των Αντικυθήρων.
Αναφορικά με το Ναυάγιο των Αντικυθήρων η αρχική εκτίμηση είναι ότι οι ενέργειες των σφουγγαράδων το 1900 και της ομάδας Cousteau - ΥΠΠΕ το 1976 περιορίστηκε σε μία μόνο περιοχή, ενώ τα κατάλοιπα της κεραμικής του φορτίου δείχνουν να καταλαμβάνουν μια αρκετά μεγαλύτερη περιοχή, μήκους τουλάχιστον 50μ. Στο βυθό υπάρχουν ακόμα ολόκληροι και θραυσμένοι αμφορείς, ενώ εντοπίστηκε και τμήμα κεράμου. Εντυπωσιακά και ενδεικτικά για τον τρόπο βύθισης του πλοίου αποτελούν τα μολύβδινα μέλη μιας εκ των αγκύρων του (στύπος και σύνδεσμος), τα οποία εντοπίστηκαν, τεκμηριώθηκαν και ανελκύστηκαν με στόχο να συμπληρωθεί η έκθεση του φορτίου του ναυαγίου, που βρίσκεται σε εξέλιξη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το εύρημα αποκαθιστά και τη μνήμη των σφουγγαράδων για τους οποίους δημοσιεύτηκε η φήμη ότι ανέλκυσαν τα μολύβδινα στοιχεία των αγκυρών του πλοίου, τα οποία χρησιμοποίησαν στα καταδυτικά τους υποδήματά και τα αλιευτικά δίκτυά τους ή πούλησαν την πρώτη ύλη για ίδιον όφελος.

Με τη χρήση τεχνολογίας υποβρύχιας χαρτογράφησης της EdgeTech - 4600, η οποία είχε τη δυνατότητα συνδυασμένης πολυδεσμικής και πλευρικής σάρωσης, αποτυπώθηκαν μέχρι την ισοβαθή των 120μ. 65 χλμ. περίπου από τις ακτές των χερσονήσων της Γραμβούσας και του Ροδωπού, καθώς και ολόκληρη η περίμετρος των Αντικυθήρων (30χλμ.), με έμφαση στην περιοχή του γνωστού ρωμαϊκού ναυαγίου με το φορτίο των καλλιτεχνικών θησαυρών (36 αγάλματα και ο γνωστός Μηχανισμός των Αντικυθήρων), οι οποίοι ανασύρθηκαν με την τιτάνια προσπάθεια Συμαίων σφουγγαράδων το 1900. Στην περιοχή επανήλθε το 1976 η ομάδα του πλοιάρχου Cousteau, υπό την εποπτεία του τότε ΥΠΠΕ, και κοινή ομάδα της Εφορείας και του Woods Hole το 2012. Ο συνδυασμός των περυσινών και των φετινών αποτελεσμάτων, αποτυπωμένων στον υποβρύχιο χάρτη της θέσης, οδηγεί στο συμπέρασμα της ύπαρξης πιθανόν δύο ναυαγίων στην ίδια περιοχή.
Η υποβρύχια οπτική επισκόπηση διεξήχθη κυρίως με μεθόδους τεχνικής κατάδυσης Nitrox και Trimix με συνδυασμένη χρήση κλειστών καταδυτικών κυκλωμάτων (Rebreathers) και προωστήρων (DPVs), δίνοντας τη δυνατότητα διερεύνησης, σε 100 ώρες κατάδυσης, πέραν των 25 χλμ. και σε βάθη σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μέχρι 70μ.

Επιπλέον εντοπίστηκαν στην περιοχή των δύο δυτικών χερσονήσων της Κρήτης τα κατάλοιπα έξι αρχαίων ναυαγίων, τρία από τα οποία ρωμαϊκών χρόνων, το ένα με φορτίο λιθοπλίνθων πέραν των 100 τόνων, το δεύτερο με φορτίο αμφορέων και επιτραπέζιων αγγείων και το τρίτο με φορτίο αφρικάνικων αμφορέων, δύο με αμφορείς μέσων βυζαντινών χρόνων και ένα με φορτίο αταύτιστων διάτρητων λίθων. Εντοπίστηκαν επίσης τα λείψανα ενός σύγχρονου μεταλλικού ναυαγίου και τα κατάλοιπα ενός ναυαγίου του 19ου αι., το οποίο μπορεί πιθανότατα να αποδοθεί στο HMS Cambrian που βυθίστηκε βομβαρδίζοντας πειρατές στο κάστρο της Γραμβούσας, τον Ιανουάριο του 1828.
Διερευνήθηκαν ακόμα πέντε θέσεις αγκυροβολίας με χρήση από την Κλασική περίοδο μέχρι σήμερα, ιδιαίτερα ενδεικτικές για την αρχαία ναυσιπλοΐα στα δύσκολα νερά της δυτικής Κρήτης, ως επίσης και το ανυψωμένο λιμάνι της πόλης της Κισσάμου, με ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, οι οποίες αναθεωρούν την γνώση μας για το λιμάνι αυτό. Αντίστοιχου ενδιαφέροντος ήταν και τα συμπεράσματα που αφορούν στη σεισμική και γεωλογική ιστορία της Δυτικής Κρήτης και των Αντικυθήρων, οι οποίες βρίσκονται ακριβώς επί του ενεργού ελληνικού τόξου, το οποίο δονήθηκε στη διάρκεια της έρευνας με σεισμό μεγέθους 6.2 βαθμών.


Χρηματοδότες: ΥΠΠΟΑ, Woods Hole Oceanograpic Institution
Δείτε ακόμα: http://antikythera.whoi.edu/