Η Εφορεία Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων (πρώην ΚΣΤ΄ Ε.Π.Κ.Α.) έχει στη χωρική της αρμοδιότητα το μεγαλύτερο τμήμα του έργου της Αττικό Μετρό ΑΕ «Επέκταση της Γραμμής 3: τμήμα Χαϊδάρι-Πειραιάς». Πραγματοποίησε ανασκαφική έρευνα σε έκταση περίπου 18,00μ. (Α-Δ) x 16,00μ. (Β-Ν) στο νότιο ήμισυ της Πλατείας Δεληγιάννη (προς την οδό Γορτυνίας), όπου πρόκειται να κατασκευαστεί το Φρεάτιο Εξόδου του ΤΒΜ.
Η αρχαιολογική έρευνα ξεκίνησε με διερευνητικές τομές στο σύνολο της έκτασης εντός του διαγράμματος εκσκαφής και αποκαλύφθηκαν τοίχοι και στόμιο αρχαίας δεξαμενής. Ακολούθησε αποχωμάτωση με μικρών διαστάσεων σκαπτικό μηχάνημα στο σύνολο της έκτασης του σκάμματος, προκειμένου να αφαιρεθούν ποσότητες κηποχώματος και αδρανών υλικών, καθώς και χειρωνακτικός καθαρισμός και προετοιμασία για τη διενέργεια σωστικής ανασκαφικής έρευνας, η οποία πραγματοποιήθηκε από συνεργείο αποτελούμενο από αρχαιολόγο, έξι έως εννέα τεχνίτες ανασκαφής και έναν αρχιτέκτονα για τις αποτυπώσεις
Αποκαλύφθηκε τμήμα του πολεοδομικού ιστού του Αρχαίου Πειραιά, το οποίο ταυτίζεται απόλυτα με τη χάραξη της πόλης της κλασικής και ρωμαϊκής περιόδου, όπως αυτή έχει επιβεβαιωθεί από τις ανασκαφές των τελευταίων δεκαετιών. Καταδεικνύεται η μακρόχρονη χρήση του χώρου, καθώς διακρίνεται η αρχική διαμόρφωση των οικιών κατά την κλασική περίοδο, με τις επεμβάσεις των ελληνιστικών χρόνων, όταν ενοποιήθηκαν και μετασκευάστηκαν με συνενώσεις χώρων, επισκευές και αλλαγές χρήσης. Εντοπίστηκε και τελική επέμβαση των ρωμαϊκών χρόνων.
Η ακριβής τοπογραφική τους αποτύπωση επιτρέπει την επιβεβαίωση ή μη προγενέστερων υποθέσεων, την επικαιροποίηση των υπαρχόντων τοπογραφικών χαρτών, τη δυνατότητα επαλήθευσης σε πραγματικό χρόνο υποθέσεων εργασίας πάνω στα δεδομένα που προκύπτουν από τις υπό εξέλιξη ανασκαφές, την εξαγωγή προκαταρκτικών συμπερασμάτων για τη χρήση του χώρου σε τμήματα της παραπάνω περιοχής και την εκπόνηση μιας πρόδρομης, υποθετικής ανασύνθεσης του πολεοδομικού ιστού για την περιοχή που εκτείνεται από το σύγχρονο λιμάνι στα δυτικά έως και το λόφο της Μουνιχίας στα ανατολικά. Επίσης, η λεπτομερής καταγραφή και μελέτη των κινητών ευρημάτων στο μέλλον θα επιτρέψει να προσδιοριστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα χρονικά όρια των οικοδομικών φάσεων.
Με την ολοκλήρωση της αρχαιολογικής διερεύνησης αποκαλύφθηκε αρχαίος δρόμος και τμήματα δύο οικοδομικών τετραγώνων του αρχαίου Πειραιά με κατάλοιπα τριών βασικών οικοδομικών φάσεων, ένα στα βόρεια και ένα στα νότια. Λόγω της έντονης φυσικής κλίσης του λόφου της αρχαίας Μουνιχίας οι αρχαίες οικοδομές είχαν αναπτυχθεί σε διαδοχικά άνδηρα. Στις αυλές των οικιών εντοπίστηκαν τέσσερα πηγάδια, από τα οποία το ένα ήταν ημιτελές και τρεις υπόγειες κωδωνόσχημες δεξαμενές αποταμίευσης όμβριων υδάτων, οι δύο συνδεδεμένες μεταξύ τους με σήραγγα και η τρίτη με ξεχωριστό φρέαρ άντλησης, με το οποίο συνδέεται δια μέσω δύο σηράγγων.
Ο αρχαίος δρόμος αποκαλύφθηκε σε μήκος 20,50μ. και έχει πλάτος 5μ περίπου. Σώθηκαν επάλληλα οδοστρώματα και τους οχετούς που κατασκευάστηκαν σε διαφορετικές φάσεις χρήσης του δρόμου. Στο εσωτερικό του αποκαλύφθηκαν τουλάχιστον πέντε κτιστοί αγωγοί – οχετοί, που σε ορισμένες περιπτώσεις συνδέονταν με μικρότερους ιδιωτικούς αγωγούς οικιών.
Το οικοδομικό τετράγωνο προς βόρεια θα πρέπει να κατοικήθηκε κατά τις πρώτες δύο φάσεις χρήσης του χώρου (κλασική – ελληνιστική). Κατά την τελευταία φάση της χρήσης του, πιθανότατα κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, καθαιρέθηκαν οι προγενέστερες κατασκευές του οικοδομικού τετραγώνου και ο χώρος ισοπεδώθηκε. Παράλληλα, έκλεισε το άνοιγμα προς το δρόμο και για λόγους πρόσθετης αντιστήριξης προστέθηκαν στον αναλημματικό του τοίχο κάθετες αντηρίδες.
Στο οικοδομικό τετράγωνο προς νότια διακρίνονται βάσει της τοιχοδομίας τμήματα δύο οικιών της κλασικής περιόδου, από τις οποίες σώζονται δεκαέξι χώροι, χώροι κατοικίας, βοηθητικοί χώροι και αυλές. Σε μεταγενέστερη φάση, πιθανότατα στα ελληνιστικά χρόνια, ενοποιήθηκαν και μετασκευάστηκαν με συνενώσεις χώρων, επισκευές και αλλαγές χρήσης. Τρεις χώροι κατοικίας των προγενέστερων οικιών ενοποιήθηκαν και μετατράπηκαν σε μια μεγάλη, ανοικτή αυλή διακοσμημένη με βοτσαλωτά δάπεδα και ένα διάδρομο στα δυτικά.
Χρηματοδότης: Αττικό Μετρό Α.Ε.
