Ο προϊστορικός οικισμός των Λιμεναρίων, εντοπισμένος από το 1986, ανασκάπτεται από το 1993. Επιχώσεις του τέλους της Μέσης και των αρχών της Νεότερης Νεολιθικής ανασκάφθηκαν στο νοτιοδυτικό τμήμα της εγκατάστασης, κατά τα έτη 1993, 1994 και 1997, ενώ τα έτη 1995, 1996 και 2001 ερευνήθηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα της Εποχής του Χαλκού στην κορυφή καθώς και στην ανατολική πλευρά του λόφου. Η πρώτη κατοίκηση στη θέση τοποθετείται λίγο πριν τα μέσα της 6ης χιλιετίας π.Χ., ενώ τα νεότερα αρχαιολογικά στρώματα χρονολογούνται στην 2η χιλιετία π.Χ..
Επειδή η ανασκαφική έρευνα έχει σωστικό χαρακτήρα, οι ανασκαπτόμενοι τομείς ερευνώνται μέχρι το φυσικό έδαφος.
Έχει ερευνηθεί συνολικά έκταση 350 τμ της Νεολιθικής Εποχής, με πάχος επιχώσεων από 1 ως 2-2,5 μέτρα, ανάλογα με την θέση των τομέων. Η Εποχή Χαλκού έχει ερευνηθεί σε έκταση 110 τμ, με μέσο πάχος επιχώσεων τα 1-1,5 μέτρα. Έτσι τα Λιμενάρια αποτελούν έναν από τους ευρύτερα ανασκαμμένους προϊστορικούς οικισμούς του βορειοελλαδικού χώρου. Επιπλέον, η αρχαιο-γεωμορφολογική έρευνα έχει συμπληρώσει σε αξιόλογο βαθμό την γνώση μας για την αρχική εγκατάσταση και την εξέλιξή της στο χώρο.
Σε εξέλιξη βρίσκονται η μελέτη του αρχαιολογικού υλικού, από ειδικούς μελετητές, καθώς και ποικίλα ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία με αρχαιομετρικά εργαστήρια που αφορούν στην χρονολόγηση, τις πρώτες ύλες και την τεχνολογία όλων των φάσεων του οικισμού.
Στοιχεία Οικιστικής:
Η προϊστορική θέση εγκαταστάθηκε στο νοτιοδυτικό άκρο ενός πλατώματος που αντιστοιχεί σε τμήμα ταράτσας του Μέσου ή Ανώτερου Πλειστόκαινου, στις υπώρειες των λόφων που πλαισιώνουν την κοιλάδα των Λιμεναρίων-Καλυβίων από τα ανατολικά.
Ο οικισμός αναπτύσσεται πάνω στο ύψωμα, με οριζόντια μετατόπιση της εγκατάστασης. Έτσι, οι επιχώσεις της Νεολιθικής περιόδου εντοπίζονται στα δυτικά πρανή, ενώ αυτές της Εποχής του Χαλκού στην κορυφή του λόφου και τα ανατολικά πρανή.
Διαπιστώνονται περιοδικά μεγάλης κλίμακας εργασίες διαμόρφωσης με ισοπεδώσεις ή επιχωματώσεις τμημάτων του κατοικούμενου χώρου και την κατασκευή ταρατσών με λίθινους αναληματικούς τοίχους.
Παρατηρείται γενικά οριζοντιότητα των αρχαιολογικών στρωμάτων, παρά τις κλίσεις του φυσικού κροκαλοπαγούς εδάφους, ενώ κατά τις νεολιθικές οικιστικές φάσεις διαπιστώνεται και σχετική συνέχεια στην θέση κτισμάτων και κατασκευών που σχετίζονται με κατοίκηση και οικοτεχνικές δραστηριότητες. Στην περιφέρεια του νεολιθικού οικισμού εντοπίζονται ορύγματα που λειτούργησαν ως λάκκοι απορριμμάτων.
Συνεχίστηκε και φέτος η ανασκαφική έρευνα στον προϊστορικό οικισμό των Λιμεναρίων, για πρώτη φορά μάλιστα σε αδιατάρακτα στρώματα της προχωρημένης Πρώιμης Εποχής του Χαλκού.
Η έκταση που ανασκάφηκε δεν ξεπερνά τα 40 τ.μ. Εντοπίστηκαν δύο λιθόκτιστοι τοίχοι, πιθανόν της ίδιας οικιστικής φάσης, στα όρια ακριβώς του φυσικού εδάφους.
Ο τρόπος δόμησης τους, αργολιθοδομή με μοναδικό συνδετικό υλικό τη λάσπη, υπενθυμίζει την τοιχοδομία του τέλους της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού όπως τη γνωρίζουμε από τον ίδιο οικισμό.
Εξωτερικά του βορειότερου από τους τοίχους εντοπίστηκε θερμαντική κατασκευή με δάπεδο από πηλό, της οποίας τα τρία διαδοχικά υποστρώματα εμφανίζουν εξαιρετική κατάσταση διατήρησης: το ανώτερο από όστρακα μεγάλων αγγείων, το μεσαίο από βότσαλα και το κατώτερο από πλακαρές πέτρες.
Άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία δεν εντοπίστηκαν, ενώ λιγοστά ήταν και τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής: αλιευτικά βάρη, θραύσματα λίθινων πελέκεων, μερικές λίθινες χάντρες, σφοντύλια και ένα πήλινο ειδώλιο.
Η φάση αυτή, ωστόσο, έδωσε σημαντική ποσοτικά και ποιοτικά κεραμική, με υψηλό ποσοστό της διακοσμημένης με εγχάρακτα και εμπίεστα μοτίβα.
Η κατηγορία είναι, ως γνωστόν, πολύ διαδεδομένη στην Ανατολική Μακεδονία κατά το πρώτο μισό της 3ης χιλιετίας.
Σημαντικότερο, ωστόσο, εύρημα αποτελεί ο εντοπισμός αντικειμένων που σχετίζονται με την κατεργασία των μετάλλων, όπως μία τυπική ημισφαιρική χοάνη με ίχνη σκωριών.
Το εύρημα έρχεται να προστεθεί σε αρκετά ως τώρα από τις φάσεις της ΠΕΧ, με τα οποία πιστοποιείται η επιτόπια επεξεργασία του ορείχαλκου αλλά και του αργύρου.
Xρηματοδότης:Ίδρυμα "Αλέξανδρος Ωνάσης", Δήμος Θάσου
