Το φθινόπωρο του 1983 σε εργασίες αναδάσωσης του ορεινού όγκου βορείως της Κομοτηνής που προγραμματίστηκαν από το Δασαρχείο Κομοτηνής βρέθηκαν κοντά στην Κερασιά ερείπια βυζαντινού κτίσματος. Ακολούθησε σωστική ανασκαφή και διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για ερείπια βυζαντινού ναού. Η ταύτιση της περιοχής με το Παπίκιο Όρος με βάση τις ιστορικές μαρτυρίες είχε ήδη γίνει δεκτή στη διεθνή βιβλιογραφία, ενώ ο εντοπισσμός ερειπίων διάσπαρτων σε όλη την περιοχή καθιστούσε ελκυστική την αρχαιολογική διερεύνηση του.
Τον Οκτώβριο του 1984, ακολούθησε δεύτερη ανασκαφική έρευνα κοντά στο Σώστη, όπου αποκαλύφθηκαν τα ερείπια δυο ακόμη ναών. Τα αποτελέσματα των πρώτων αυτών ανασκαφών, όπου όλα τα ευρήματα μαρτυρούσαν την άμεση σύνδεση με την τέχνη της πρωτεύουσας και άλλων αστικών κέντρων του Βυζαντίου άρχισαν να δημιουργούν έναν ενδιαφέροντα αρχαιολογικό χώρο με μεγάλη επιστημονικό ενδιαφέρον τόσο για τη σχέση της Θράκης με την βασιλεύουσα, όσο και για τον ρόλο του Παπικίου Όρους στο θρησκευτικό και μοναστικό βίο του Βυζαντίου. Ακολούθησε η κήρυξη όλης της περιοχής που ορίζεται δυτικά από την κοίτη του ποταμού Κομψάτου, νότια από την οδική αρτηρία Ξάνθης-Κομοτηνής μέσω Ιάσμου, ανατολικά από τον επαρχιακό δρόμο Κομοτηνής-Καρυδιάς-Πανδρόσου-Νυμφαίας και βόρεια ως την ελληνοβουλγαρική μεθόριο, ως αρχαιολογικού χώρου με σκοπό την προστασία του από τις συνεχιζόμενες αυθαίρετες εργασίες.
Το 1990 προτάθηκε η ένταξη στο Ειδικό Πρόγραμμα Θράκης της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης το έργο "Αρχαιολογικές έρευνες μνημείων Παπικίου Όρους" για την απρόσκοπτη συνέχιση της έρευνας, η συνέχιση της οποίας τέθηκε σε νέες βάσεις. Στη φάση αυτή ανασκάφηκε το μοναστηριακό συγκρότημα του Ληνού.
Το 1996 και στο πλαίσιο του Β΄Κ.Π.Σ στο πρόγραμμα "Ανάδεξιη αρχαιολογικών χώρων Θράκης" άρχισαν εργασίες συντήρησης, ανάδειξης, και διαμόρφωσης των παραπάνω μνημείων.

Χρηματοδότης: YΠΠΟ, Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης