Ο ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται δυτικά του μικρού οικισμού της Αίπειας, σε μικρή σχετικά απόσταση από το λόφο όπου υψώνονται τα ερείπια της αρχαίας Θουρίας.
Στο μνημείο αναγνωρίζονται εύκολα τρεις κύριες οικοδομικές φάσεις. Αρχικά (12ο αι.) κτίστηκε η ερειπωμένη νότια σταυρεπίστεγη εκκλησία και σε ένα επόμενο στάδιο (13ο αι.) κατασκευάστηκε ένα εντυπωσιακό πρόπυλο γοτθικής μορφής μπροστά από τη βόρεια θύρα της, σήμερα ερειπωμένο. Σε μια τρίτη οικοδομική φάση κτίστηκε το μικρό παρεκκλήσι στα ΒΑ του αρχικού ναού, στο οποίο επίσης κυριαρχούν στοιχεία της δυτικής αρχιτεκτονικής παράδοσης.
Το μνημείο ήταν κατακλεισμένο από οργιώδη βλάστηση, επιχωμένο σε μεγάλο τμήμα του, ενώ η μεγάλη αψίδα κινδύνευε με κατάρρευση, στοιχείο που επέβαλε την λήψη άμεσων μέτρων.
Οι εργασίες στερέωσης που υλοποιήθηκαν με αυτεπιστασία από την 26η ΕΒΑ, ξεκίνησαν με την υποστήριξη των περίοικων το 2011 και ολοκληρώθηκαν το 2012.
Οι εργασίες απακατάστασης περιλάμβαναν την ανάκτηση του πεσμένου τμήματος της αψίδας του μεγάλου ναού και την αποκάλυψη του νότιου τοίχου του. Στη συνέχεια επεκτάθηκαν στην εξυγίανση της καμάρας του παρεκκλησίου και στην ανασκαφική διερεύνηση του εσωτερικού του, πριν από την κατασκευή ενός δαπέδου από πήλινες πλάκες.
Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν με τη σταδιακή απομάκρυνση των επιχώσεων γύρω από το μνημείο προκειμένου να διαμορφωθεί κατάλληλα ο περιβάλλων χώρος του.
Με τη σύμφωνη γνώμη του ιδιοκτήτη του αγροκτήματος ο χώρος γύρω από το συγκρότημα διαμορφώθηκε με ήπιες παρεμβάσεις, έτσι ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση, αλλά και να αναδεικνύεται η αρχιτεκτονική σπουδαιότητα του μνημείου.


Χρηματοδότης: Ιδιωτική Πρωτοβουλία