Το σπήλαιο της Θεόπετρας διανοίγεται στη βορειοανατολική πλευρά του περίοπτου ασβεστολιθικού εξάρματος που βρίσκεται στην ομώνυμη τοπική κοινότητα, περίπου 4 χλμ. από την Καλαμπάκα. Η ανασκαφική διερεύνηση του σπηλαίου, η οποία διήρκεσε από το 1987 έως το 2004, έφερε στο φως επάλληλα στρώματα και σημαντικά ευρήματα που καταδεικνύουν τη συστηματική χρήση του χώρου από τον άνθρωπο, από τη Μέση Παλαιολιθική (130.000 χρόνια πριν) έως και τη Νεολιθική περίοδο (3500 π.Χ.). Αυτή η χρονολογική συνέχεια είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς πρόκειται για μία από τις ελάχιστες αρχαιολογικές ανασκαφές στον ελλαδικό χώρο που έχουν διασώσει μαρτυρίες για τη μετάβαση από τον Παλαιολιθικό στο Νεολιθικό τρόπο ζωής. Στο σπήλαιο βρέθηκαν λίθινα εργαλεία Παλαιολιθικής - Μεσολιθικής και Νεολιθικής Εποχής, κεραμικά ευρήματα νεολιθικής περιόδου, οστέινα εργαλεία, κοσμήματα από όστρεο, ένα χρυσό κόσμημα, καθώς και περίφημα ανθρώπινα αποτυπώματα που χρονολογούνται στα 130.000 χρόνια πριν από σήμερα και αποτελούν σπανιότατο εύρημα όχι μόνο για τον ελλαδικό, αλλά και για τον ευρωπαϊκό χώρο.
Η Πράξη με τίτλο «Βελτίωση επισκεψιμότητας Σπηλαίου Θεόπετρας» εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιφερειακό επιχειρησιακό πρόγραμμα Θεσσαλίας 2014-2020» (ΕΣΠΑ 2014-2020) με Κωδικό ΟΠΣ 5052421. Το έργο έχει ως στόχο την αποκατάσταση της λειτουργίας του σπηλαίου και την εκ νέου απόδοσή του στο κοινό με όρους απόλυτης ασφάλειας τόσο για το ίδιο το μνημείο, όσο και για τους επισκέπτες του.
Η Πράξη έχει έναρξη την 22/5/2020 και λήξη την 30/10/2023 και περιλαμβάνει τα παρακάτω υποέργα:
Υποέργο 1: «Εργασίες προστασίας και ανάδειξης του σπηλαίου Θεόπετρας»
Υποέργο 2: «Στερέωση βραχωδών πρανών στο Σπήλαιο Θεόπετρας»
Το Υποέργο 1, συνολικού προϋπολογισμού 238.500,00 €, θα υλοποιηθεί από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας με τη μέθοδο της αυτεπιστασίας και έχει ως στόχο την προστασία των αρχαιολογικών επιχώσεων και την αναβάθμιση των υποδομών ανάδειξης στο εσωτερικό του σπηλαίου, οι οποίες λόγω της παρόδου του χρόνου και των ιδιαίτερων συνθηκών του σπηλαιοπεριβάλλοντος (υγρασία, σταγονορροή κ.λ.π.) έχουν υποστεί φθορές.
Το Υποέργο 2, συνολικού προϋπολογισμού 1.779.785,44 €, θα υλοποιήσει η Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Π.Ε. Τρικάλων σε εφαρμογή υπογραφείσας προγραμματικής σύμβασης μεταξύ Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και Περιφέρειας Θεσσαλίας, και έχει ως στόχο την αντιμετώπιση του κινδύνου πτώσης των βραχωδών πρανών και τη διασφάλιση των επισκεπτών εντός και εκτός του σπηλαίου. Όλες οι απαραίτητες εργασίες θα πραγματοποιηθούν υπό την επίβλεψη των αρμοδίων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας και Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων).
