Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, απαντώντας στην επίκαιρη ερώτηση του Βουλευτή του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΗΜΑ ΑΛΛΑΓΗΣ, Γεώργιου Νικητιάδη, αναφορικά με την «απόφαση της απομάκρυνσης των αρχαιολογικών εκθεμάτων από το Μουσείο Καλύμνου», επεσήμανε ότι: «Το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων δεν είναι ένα μουσείο του Πειραιά ή ένα μουσείο της Αθήνας. Είναι το Εθνικό Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων, το οποίο εκπροσωπεί διεθνώς τη χώρα, τις θάλασσές της, τον πολιτισμό της, τη ναυτοσύνη της. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα οποιοδήποτε μουσείο».
Όπως υπογράμμισε η Υπουργός, «στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Καλύμνου έχουν πράγματι βρεθεί τέσσερα χάλκινα τμήματα. Το ένα είναι η κεφαλή ηγεμόνα με διάδημα και καυσία. Το δεύτερο είναι δύο κνήμες έφιππου ανδριάντα και το τρίτο είναι το τμήμα του κορμού του έφιππου θωρακοφόρου. Αυτά, τα χάλκινα ευρήματα, μεταφέρθηκαν σταδιακά στην Αθήνα, προκειμένου να συντηρηθούν και να μελετηθούν σωστά. Η κεφαλή και οι δύο κνήμες είχαν εκτεθεί από το 2009 έως το 2015 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καλύμνου. Ο κορμός του Θωρακοφόρου, μόλις βρέθηκε, το 2009, μεταφέρθηκε στην Αθήνα, στα εργαστήρια συντήρησης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Από τη μελέτη προέκυψε ότι τα συγκεκριμένα τέσσερα θραύσματα δεν συνιστούν μεμονωμένα ευρήματα, αλλά αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, το οποίο, μετά την ανάταξή του, αποτελεί ένα εντυπωσιακό χάλκινο άγαλμα, σε κλίμακα μεγαλύτερη του φυσικού μεγέθους. Η ένταξη του συγκεκριμένου αγάλματος στη μουσειολογική μελέτη για το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων έγινε προφανώς μετά από την εισήγηση των ειδικών επιστημόνων. Εγκρίθηκε μάλιστα από το Αρχαιολογικό Συμβούλιο το 2021. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα «νέο» εύρημα, που έχει προέλθει από μελέτη και ήδη αποτελεί σημείο αναφοράς για τους μελετητές της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής. Για το λόγο αυτό το συγκεκριμένο σύνολο εντάχθηκε στη μελέτη της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων, το οποίο κατασκευάζεται αυτή τη στιγμή στον Πειραιά, όπου και θα εκτεθεί». Η Υπουργός απάντησε και στη σύγκριση που επιχειρήθηκε ανάμεσα στην επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα και του χάλκινου θωρακοφόρου: «Ενδεχομένως να το θυμάστε ότι όταν πάρθηκε η απόφαση για την επιστροφή της Κυράς της Καλύμνου, στην Κάλυμνο εγώ προήδρευα του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και με την επιμονή και την δική μου, επέστρεψε το χάλκινο άγαλμα της Κυράς στην Κάλυμνο. Μην μπερδεύετε όμως τα πράγματα, δεν είναι τα ίδια. Δεν είναι ίδιες υποθέσεις Να σας πω και για τον Παρθενώνα διότι δεν είναι τα ίδια επιχειρήματα. Τα γλυπτά του Παρθενώνα αποτελούν εθνικό αίτημα διότι τα απαιτεί το ίδιο το χάσκον μνημείο. Το απαιτεί ο Παρθενώνας που είναι ακρωτηριασμένος. Δε ζητάμε κανένα άλλο ιστάμενο άγαλμα, μεμονωμένο δηλαδή, ούτε στην Ακρόπολη, ούτε πουθενά αλλού. Επομένως, είναι δύο διαφορετικές περιπτώσεις και τα επιχειρήματά μας σε κάθε περίπτωση είναι εντελώς διαφορετικά. Ο ίδιος ο Παρθενώνας ζητά τα αρχιτεκτονικά του μέλη, που είναι ο γλυπτός του διάκοσμος».
Όσον αφορά τα έργα που το ΥΠΠΟ αυτή τη στιγμή υλοποιεί στην Κάλυμνο, η Λίνα Μενδώνη επεσήμανε: «Αυτήν τη στιγμή το Υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί τουλάχιστον δυο μεγάλα έργα στην Κάλυμνο, τα οποία και τα γνωρίζετε. Το ένα είναι το αρχοντικό Βούβαλη, το οποίο είναι στον άμεσο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου. Και αυτό εις επίρρωσιν του ότι δεν υποτιμούμε το Μουσείο, αντίθετα το υποστηρίζουμε με ένα ακόμα κτίριο. Στο Ταμείο Ανάκαμψης είναι ενταγμένο το μεγάλο έργο των Ανεμόμυλων. Επομένως δεν υπάρχει εγκατάλειψη από πλευράς Υπουργείου Πολιτισμού στην Κάλυμνο».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της Πρωτολογίας και της Δευτερολογίας της Υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη:
ΠΡΩΤΟΛΟΓΙΑ
Κύριε Βουλευτά,
Καταρχήν να πω ότι ο 15χρονος μαθητής, πράγματι, φαίνεται να είναι χαρισματικός στην ποίησή του, στον τρόπο που γράφει και χειρίζεται και τον στίχο και τη γλώσσα. Θέλω να σας πω ότι, ευτυχώς, η πατρίδα μας έχει χιλιάδες ευαίσθητα παιδιά. Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν μαθητές, νέοι άνθρωποι, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι για την πολιτιστική τους κληρονομιά, το πολιτιστικό τους απόθεμα. Και αυτό είναι ένας τεράστιος πλούτος για την πατρίδα μας.
Πάμε, λοιπόν, να δούμε για πολλοστή φορά αυτό το θέμα, το οποίο θέτετε, την επιστροφή του αγάλματος του έφιππου θωρακοφόρου στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλύμνου.
Καταρχήν να δούμε τι είναι αυτό που θέλετε να επιστραφεί. Το έχω πει πολλές φορές, σε εσάς, στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου, ότι στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Καλύμνου έχουν πράγματι βρεθεί τέσσερα χάλκινα τμήματα. Το ένα είναι η κεφαλή ηγεμόνα με διάδημα και καυσία. Το δεύτερο είναι δύο κνήμες έφιππου ανδριάντα και το τρίτο είναι το τμήμα του κορμού του έφιππου θωρακοφόρου. Αυτά, τα χάλκινα ευρήματα, μεταφέρθηκαν σταδιακά στην Αθήνα, προκειμένου να συντηρηθούν και να μελετηθούν σωστά.
Η κεφαλή και οι δύο κνήμες είχαν εκτεθεί από το 2009 έως το 2015 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καλύμνου. Ο κορμός του Θωρακοφόρου, αμέσως μόλις βρέθηκε, το 2009, μεταφέρθηκε στην Αθήνα, στα εργαστήρια συντήρησης της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Αυτή τη στιγμή από τη μελέτη έχει προκύψει ότι τα συγκεκριμένα τέσσερα θραύσματα δεν συνιστούν μεμονωμένα ευρήματα, αλλά αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, το οποίο, μετά την ανάταξή του, αποτελεί ένα εντυπωσιακό χάλκινο άγαλμα, σε κλίμακα μεγαλύτερη του φυσικού μεγέθους. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα «νέο» εύρημα, για ένα αντικείμενο που έχει προέλθει από μελέτη και ήδη αποτελεί σημείο αναφοράς για τους μελετητές της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής.
Και για το λόγο αυτό το συγκεκριμένο σύνολο εντάχθηκε στη μελέτη της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων, το οποίο κατασκευάζεται αυτή τη στιγμή στον Πειραιά, όπου και θα εκτεθεί.
Το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων δεν είναι ένα μουσείο του Πειραιά ή ένα μουσείο της Αθήνας, κ. Βουλευτά. Είναι ένα εθνικό μουσείο για τις ενάλιες αρχαιότητες. Είναι ένα μουσείο, το οποίο εκπροσωπεί διεθνώς τη χώρα, τις θάλασσές της, τον πολιτισμό της, τη ναυτοσύνη της. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα οποιοδήποτε μουσείο.
Η ένταξη του συγκεκριμένου αγάλματος στη μουσειολογική μελέτη έγινε προφανώς μετά από την εισήγηση των ειδικών επιστημόνων. Εγκρίθηκε μάλιστα από το Αρχαιολογικό Συμβούλιο το 2021.
Δεν θα αναφερθώ στο νοηματικό άλμα που κάνετε στην γραπτή σας ερώτηση, παρομοιάζοντας αυτά τα τέσσερα χάλκινα θραύσματα με τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Αντιπαρέρχομαι αυτό.
Μένω στο σημείο, στο οποίο λέτε ότι έχουμε αντιφατικές εκτιμήσεις και ότι υποτιμούμε την Κάλυμνο και το Μουσείο της. Σας λέω ότι το Μουσείο της Καλύμνου είναι ένα απολύτως σύγχρονο και υψηλών προδιαγραφών μουσείο.
Για αυτό, άλλωστε, και το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να επιστρέψει την υπερφυσική χάλκινη κόρη, την Κυρά της Καλύμνου όπως λέγεται και το εξαιρετικό χάλκινο δελφίνι στο Μουσείο της Καλύμνου. Ακριβώς γιατί αποδίδει τη σωστή σημασία, την οποία έχει το συγκεκριμένο μουσείο.
Επομένως, το ΥΠΠΟ δεν παραβλέπει, όπως λέτε στην ερώτησή σας, και δεν υποτιμά το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλύμνου. Αντίθετα, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καλύμνου φιλοξενούνται θησαυροί, οι οποίοι έχουν βγει από τη γη της Καλύμνου.
ΔΕΥΤΕΡΟΛΟΓΙΑ
Κύριε Πρόεδρε,
Καταρχήν να μη συζητάμε για το μουσείο του Πειραιά. Δεν είναι το μουσείο του Πειραιά. Ο Πειραιάς έχει ένα εξαιρετικό Αρχαιολογικό μουσείο με θαυμάσια χάλκινα αγάλματα. Είναι το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Να μην τα μπερδεύουμε.
Πρέπει να πω κύριε Βουλευτά, ενδεχομένως να το θυμάστε ότι όταν πάρθηκε η απόφαση για την επιστροφή της Κυράς της Καλύμνου, στην Κάλυμνο προήδρευα του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και με την επιμονή και την δική μου, επέστρεψε το χάλκινο άγαλμα της Κυράς στην Κάλυμνο. Μην μπερδεύετε όμως τα πράγματα, δεν είναι τα ίδια. Δεν είναι ίδιες υποθέσεις. Αλλά πριν πάμε σε αυτό, να σας πω και για τον Παρθενώνα διότι δεν τα ίδια επιχειρήματα. Τα γλυπτά του Παρθενώνα αποτελούν εθνικό αίτημα διότι τα απαιτεί το ίδιο το χάσκον μνημείο. Ο Παρθενώνας που είναι ακρωτηριασμένος. Δε ζητάμε κανένα άλλο ιστάμενο άγαλμα, μεμονωμένο δηλαδή, ούτε στην Ακρόπολη ούτε πουθενά αλλού. Επομένως είναι δύο διαφορετικές περιπτώσεις και τα επιχειρήματά μας σε κάθε περίπτωση είναι εντελώς διαφορετικά. Ο ίδιος ο Παρθενώνας ζητά τα αρχιτεκτονικά του μέλη, που είναι ο γλυπτός του διάκοσμος. Πάμε τώρα να πω και μια κουβέντα για την εγκατάλειψη της Καλύμνου. Αυτήν τη στιγμή το Υπουργείο Πολιτισμού υλοποιεί τουλάχιστον δυο μεγάλα έργα στην Κάλυμνο τα οποία τα γνωρίζετε. Το ένα είναι το αρχοντικό Βούβαλη, το οποίο είναι στον άμεσο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου, αυτό εις επίρρωσιν του ότι δεν υποτιμούμε το Μουσείο, αντίθετα το υποστηρίζουμε με ένα ακόμα κτίριο. Επίσης στο Ταμείο Ανάκαμψης είναι ενταγμένο το μεγάλο έργο των Ανεμόμυλων. Επομένως δεν υπάρχει εγκατάλειψη από πλευράς Υπουργείου Πολιτισμού στην Κάλυμνο. Τώρα για τους σφουγγαράδες, τι να πουν και οι Συμιακοί. Όλα τα Δωδεκάνησα, όλα αυτά τα νησιά, έχουν μια τέτοια σχέση με τη θάλασσα, όμως έχετε κάνει μια παρανόηση. Λέτε ότι τα συγκεκριμένα χάλκινα θραύσματα τα οποία συνανήκουν και αποτελούν αυτόν το θωρακοφόρο έφιππο, προέρχονται από την Κάλυμνο. Σύμφωνα λοιπόν με το αρχείο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, τα τμήματα του θωρακοφόρου ανασύρθηκαν από διαφορετικές θέσεις στην ευρύτερη περιοχή της Καλύμνου και της Τελένδου, της Κω της Λέρου και των Αρκιών και σε διαφορετικές χρονικές περιόδους από το 1997 έως το 2006. Ο θωρακοφόρος βρέθηκε μάλιστα μαζί με έναν αμφορέα από την Κνίδο. Οι έρευνες της Εφορείας που διενεργήθηκαν το 2000 και το 2002 δεν εντόπισαν δυστυχώς το ναυάγιο, ώστε να υποθέσουμε την πορεία του πλοίου, δηλαδή την αφετηρία του και τον προορισμό του. Η πιθανή διαδρομή του πλοίου εντάσσεται σε ένα πολύ γνωστό θαλάσσιο αρχαίο δρόμο, από τις ακτές της Μικράς Ασίας - και στην περίπτωση αυτή τη συγκεκριμένη τη δίοδο μεταξύ Αλικαρνασσού, Κνίδου, Κω και Καλύμνου -προς την ηπειρωτική χώρα ή στο λιμάνι του Πειραιά ή στην Ιταλική χερσόνησο. Για αυτό ακριβώς τον λόγο και η Μουσειολογική μελέτη εντάσσει την έκθεση και την ανάδειξη της γλυπτικής σύνθεσης του θωρακοφόρου στο Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, όπου μαζί με άλλα ευρήματα και ναυάγια, αναδεικνύεται η ιστορία τόσο της ευρύτερης περιοχής της Καλύμνου και της Μικράς Ασίας, όσο και του Αιγαίου. Κυρίως, η ιστορία του ελληνικού πολιτισμού που επικράτησε στη θάλασσά μας, στη λεκάνη της Μεσογείου από την προϊστορική περίοδο, μεταφέροντες ιδέες και αξίες του Δυτικού Πολιτισμού. Η Κάλυμνος, μόνο ωφελημένη είναι από την προβολή της και την συνέκθεσή της στο Εθνικό Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων.
Σας ευχαριστώ
