Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, με αφορμή τα θυρανοίξια του αποκατασταθέντος -από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς- Ναού της Ζωοδόχου Πηγής στο Μοναστήρι των Ταξιαρχών Τσούκας, πραγματοποίησε επίσκεψη εργασίας στην Καστοριά. Το μοναστηριακό συγκρότημα της Τσούκας, ιδρύθηκε στα τέλη του 13ου αι. και διαρθρώνεται σε τρία επίπεδα, πάνω σε βραχώδες υπόβαθρο. Στο άνω πλάτωμα εδράζεται ο Ναός της Ζωοδόχου Πηγής. Πρόκειται για τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με τρίπλευρη αψίδα εξωτερικά και ημικυκλική εσωτερικά. Οι εργασίες, οι οποίες εκτελέστηκαν, συνολικού προϋπολογισμού 1.110.000€ με πόρους του ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας ΕΣΠΑ 2014-2020, πέραν της αποκατάστασης του καθολικού περιλαμβάνουν τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου με πρόβλεψη προσβασιμότητας για ανθρώπους με κινητικές δυσκολίες, καθώς και φωτισμό και θέρμανση του μνημείου.
Στον χαιρετισμό της η Λίνα Μενδώνη ανέφερε μεταξύ άλλων: «Είναι ιδιαίτερη χαρά και τιμή για το Υπουργείο Πολιτισμού το γεγονός ότι βρισκόμαστε, εδώ, στις εσχατιές σχεδόν της πατρίδας μας, προκειμένου να αποδώσουμε στην τοπική κοινωνία, αλλά και στην εκκλησιαστική λατρεία, ένα ιδιαίτερα σημαντικό και εξαιρετικά προσφιλές μνημείο: Το αποκατεστημένο, με άριστο και ποιοτικό τρόπο, καθολικό της Ζωοδόχου Πηγής. Πρόκειται για ένα από τα πολλά έργα, τα οποία υλοποιεί το ΥΠΠΟ σε όλη την Π.Ε. Καστοριάς, συνολικού προϋπολογισμού περίπου τα 5,5 εκατ. ευρώ. Η αρμοδιότητα και η υποχρέωση του Υπουργείου είναι να αποκαθιστά, να προστατεύει, να συντηρεί, να αναστηλώνει και εν τέλει να αποδίδει στις τοπικές κοινωνίες -μικρότερες και μεγαλύτερες- τα μνημεία της πατρίδας μας, ανεξαρτήτως είδους και περιόδου. Ιδιαίτερα στην Καστοριά, με αυτό το τεράστιο ιστορικό και αρχαιολογικό απόθεμα, μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλά και η αποκατάσταση του συγκεκριμένου Ναού αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της ποιότητας της δουλειάς που εκτελείται. Κάθε έργο Πολιτισμού, η κάθε αποκατάσταση του οποιουδήποτε μνημείου, η ίδρυση ενός μουσείου συμβάλλει καθοριστικά στην αυτογνωσία και αυτοσυνειδησία της τοπικής κοινωνίας με την οποία συνδέεται και στην οποία ανήκει. Παράλληλα, αποτελεί σημαντικό αναπτυξιακό πόρο για κάθε περιοχή, καθώς δημιουργεί κύκλους εργασίας, εξωτερικές αλληλένδετες οικονομίες και νέες θέσεις εργασίας».
Ήδη έχουν ολοκληρωθεί τα έργα συντήρησης και αποκατάστασης των τοιχογραφιών στον Άγιο Νικόλαο Κυρίτζη και στον Άγιο Λουκά, ενώ η ολοκλήρωση των υπολοίπων, όπως η συντήρηση των τοιχογραφιών στη Μονή της Παναγίας της Μαυριώτισσας, η αποκατάσταση του τεμένους Κουρσούμ, των Ταξιαρχών της Μητροπόλεως και το δίκτυο των πολιτιστικών διαδρομών σε συνδυασμό με ψηφιακές ξεναγήσεις αναμένεται έως το τέλος του 2025. Παράλληλα, έχει ήδη ωριμάσει ένας σημαντικός αριθμός μελετών, προκειμένου να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων. Προτεραιότητα για το Υπουργείο Πολιτισμού αποτελεί η ολοκλήρωση του μοναστηριακού συγκροτήματος της Τσούκας και η αποκατάσταση και ανάδειξη του Μενδρεσέ, σε συνδυασμό με τα Ιουστινιάνεια τείχη.
Η Λίνα Μενδώνη διενήργησε αυτοψία στην Ιερά Μονή Παναγίας Μαυριώτισσας, όπου η ΕΦΑ Καστοριάς υλοποιεί ένα σημαντικό έργο συντήρησης των εξαιρετικών τοιχογραφιών του καθολικού της Μονής, προϋπολογισμού 300.000 ευρώ, με πόρους από το ΤΑΑ. Η Α΄ φάση του καθολικού της Μονής της Παναγίας Μαυριώτισσας, στο ανατολικό άκρο της χερσονήσου της Καστοριάς, χρονολογείται τον 11ο αιώνα. Είναι μονόχωρος ξυλόστεγος ναός, που καταλήγει στην ανατολική πλευρά του σε ημικυκλική, βαθμιδωτή κόγχη, ενώ στη δυτική πλευρά του διαμορφώνεται ευρύχωρος νάρθηκας. Στον νότιο τοίχο του προσαρμόστηκε το 16ο αιώνα το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Οι τοιχογραφίες, εξαιρετικής τέχνης και αισθητικής, χρονολογούνται στο τέλος του 12ου- αρχές του 13ου αιώνα, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες που βρίσκονται στο εξωτερικό τμήμα της νότιας όψης του μνημείου, οι οποίες χρονολογούνται περί το 1260 μ.Χ.
Ακολούθως, διενεργήθηκε από την Υπουργό αυτοψία στο Κουρσούμ Τζαμί. Το έργο αποκατάστασης και συντήρησής του, με προϋπολογισμό 1.000.000 ευρώ με πόρους από το ΤΑΑ, βρίσκεται σε εξέλιξη. Το μνημείο χρονολογείται στα τέλη του 15ου/αρχές 16ου αι. Πρόκειται για μονόχωρο τρουλαίο κτίσμα, στο ιστορικό κέντρο της πόλης, στον τύπο των επαρχιακών οθωμανικών τεμενών που συναντώνται στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Κατά τις εκσκαφές, για τον έλεγχο της θεμελίωσης και την ανεύρεση του αρχικού δαπέδου, όπως προέβλεπε η μελέτη, αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια μιας μεσοβυζαντινής βασιλικής με πλήθος ταφών που χρονολογούνται στον 13ο και 14ο αι. στο εσωτερικό της, όπως και παλαιότερα δάπεδα αποσπασματικά σωζόμενα μαζί με τον φυσικό βράχο της περιοχής. Το μνημείο αποκαθίσταται πλήρως και καθίσταται προσβάσιμο για ΑμεΑ και εμποδιζόμενα άτομα.
Την Υπουργό Πολιτισμού συνόδευαν η βουλευτής Π.Ε. Καστοριάς Μαρία Αντωνίου, ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Γιώργος Αμανατίδης, η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καστοριάς Ανδρομάχη Σκρέκα και κλιμάκιο στελεχών του ΥΠΠΟ.
