Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη παρέστη σήμερα και μίλησε στο συνέδριο «Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία», που διοργανώθηκε στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας, στο πλαίσιο της «2023 ΕΛΕΥΣΙΣ Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης».
«Εξακολουθώ να πιστεύω,» είπε η Λίνα Μενδώνη, «ότι ανάδειξη της Ελευσίνας ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ήταν και είναι η μεγάλη ευκαιρία για την πόλη. Και με αυτό το κεκτημένο το οποίο απέκτησε η Ελευσίνα, επαναπροσδιορίστηκε στον Πολιτιστικό Χάρτη, και όχι μόνο».
Η Λίνα Μενδώνη ευχαρίστησε όσους εργάστηκαν για την επιτυχία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και αναφέρθηκε στη μεγάλη συμβολή των χορηγών, τόσο για τη δημιουργία υποδομών όσο και στο καλλιτεχνικό έργο που παρουσιάστηκε. «Αναφέρομαι ειδικά σήμερα στις χορηγίες, που προσφέρθηκαν, επειδή πιστεύω απόλυτα ότι όταν είμαστε όλοι μαζί, δημόσιος και ιδιωτικός τομέας, γίνονται πάρα πολλά πράγματα. Το 2019 δεν υπήρχε απολύτως τίποτα για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα, καμία προετοιμασία. Βρεθήκαμε όλοι μαζί στη Διυπουργική Επιτροπή, που συγκροτήθηκε με απόφαση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, η Περιφέρεια, ο Δήμος και η κεντρική κυβέρνηση, η τοπική κοινωνία, η εταιρεία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, ενώσαμε δυνάμεις και φτάσαμε στο σημερινό αποτέλεσμα. Αυτό, λοιπόν, ας το θεωρήσουμε ως αρχή για την επόμενη μέρα της Ελευσίνας».
Η Υπουργός τόνισε ότι «ο εμπλουτισμός, η αναζωογόνηση και η συνδυαστική αξιοποίηση του κεφαλαίου της πολιτιστικής κληρονομιάς με στοιχεία της σύγχρονης πολιτιστικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας αποτελεί μια κεντρική και εξαιρετικά σημαντική πτυχή αυτής της προσπάθειας, που στοχεύει στην ανάδειξη και αξιοποίηση του συνόλου του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας, μέσα από τη σύνδεση της πολιτιστικής κληρονομιάς με το σήμερα, την καθημερινότητα και τις ανάγκες των ανθρώπων». Και έφερε ως παράδειγμα τον θεσμό «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», «ένα εξαιρετικά επιτυχημένο παράδειγμα αυτής της συνδυαστικής αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης δημιουργίας», που ξεκίνησε εν μέσω πανδημίας, το 2020, και έχει πλέον εδραιωθεί, κερδίζοντας την αναγνώριση των δημιουργών και την αποδοχή του κοινού. Φέτος, για πέμπτη συνεχιζόμενη χρονιά, στο πλαίσιο του θεσμού δημιουργούνται εβδομήντα νέες παραγωγές, οι οποίες παρουσιάζονται σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία της περιφέρειας, δίνοντας την ευκαιρία σε καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές ομάδες να δημιουργήσουν και να παρουσιάσουν έργα πάνω σε συγκεκριμένους θεματικούς άξονες, δημιουργώντας παράλληλα ευκαιρίες απασχόλησης για σημαντικό αριθμό επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα και για τις τοπικές επιχειρήσεις».
Ακολουθεί η ομιλία της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη
Κύριε Δήμαρχε,
Κύριε Πρόεδρε της Εταιρείας ΠΠΕ,
Αγαπητή Νανά Σπυροπούλου,
Αγαπητέ Μιχαήλ Μαρμαρινέ,
Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι,
Χαίρομαι ιδιαίτερα που είμαι σήμερα εδώ σε αυτόν το χώρο. Πριν από 5 χρόνια, εγώ τουλάχιστον δεν μπορούσα να φανταστώ –και νομίζω και κανείς εξ υμών δεν μπορούσε να φανταστεί– πως θα μπορούσε να μετασχηματιστεί για να μετεξελιχθεί. Το ότι βρισκόμαστε σήμερα εδώ είναι μια συλλογική προσπάθεια, όπου ο καθένας έβαλε το δικό του λιθαράκι.
Το 2019, τον Ιούνιο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στην τότε προεκλογική του εκστρατεία, είχε δεσμευτεί στους Ελευσίνιους ότι στο χώρο του Παλαιού Ελαιουργείου θα γίνει ένα νέο αρχαιολογικό μουσείο, το οποίο θα φιλοξενήσει όχι μόνο τις αρχαιότητες της Ελευσίνας, οι οποίες είναι πάρα πολύ σημαντικές – όχι του αρχαιολογικού χώρου μόνο, αλλά της ευρύτερης περιοχής. Ήταν από τα πρώτα πράγματα τα οποία βάλαμε στο σχεδιασμό μας όταν, τον Ιούλιο του 2019, ο ελληνικός λαός εμπιστεύτηκε στον Κυριάκο Μητσοτάκη τη διακυβέρνηση της χώρας. Έτσι το Υπουργείο Πολιτισμού, κάνοντας όλες τις ενέργειες με τη βοήθεια του Δήμου -γιατί υπήρχαν θέματα που έπρεπε στα τοπικό επίπεδο να επιλυθούν- εξαγόρασε από την Εθνική Τράπεζα, στην οποία ανήκε, αυτό το χώρο του Παλαιού Ελαιουργείου.
Σήμερα η μελέτη για τον μετασχηματισμό των κτιρίων του Ελαιουργείου σε Αρχαιολογικό Μουσείο είναι σε εξέλιξη, χάρη και στον ιδιωτικό τομέα, καθώς το Ίδρυμα Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου χρηματοδοτεί τη μελέτη, όπως χρηματοδότησε ένα μεγάλο μέρος της αποκατάστασης και επανέκθεσης του μικρού αρχαιολογικού μουσείου μέσα στον αρχαιολογικό χώρο. Και πραγματικά θέλω να ευχαριστήσω το Διοικητικό Συμβούλιο και τον Πρόεδρο Νέλλο Κανελλόπουλο, γιατί πάντοτε έχει ευήκοα ώτα, κυρίως όμως ανοιχτή καρδιά, όταν του ζητάμε πράγματα για την Ελευσίνα. Ο συγκεκριμένος χώρος που περιήλθε πλέον στην ιδιοκτησία του Υπουργείου Πολιτισμού ως μέρος του Παλαιού Ελαιουργείου αποκαταστάθηκε χάρη στη χορηγία της Εθνικής Τράπεζας, σημαντική χορηγία, για να μπορέσει να φιλοξενήσει εκδηλώσεις της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Στο σχεδιασμό μας, τότε, πιστεύαμε ότι θα ήταν ένας από τους πρώτους χώρους, για να μπορέσει να φιλοξενήσει τις εκδηλώσεις του καλλιτεχνικού προγράμματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα εξακολουθώ να πιστεύω, κύριε Δήμαρχε, κύριε Πρόεδρε, ότι ήταν και είναι η μεγάλη ευκαιρία για την πόλη. Και με αυτό το κεκτημένο, το οποίο αποκτήσατε, το είπατε και εσείς, η Ελευσίνα επαναπροσδιορίστηκε στον Πολιτιστικό Χάρτη, και όχι μόνο. Πρέπει να διατηρηθεί αυτό το κεκτημένο, όπως επίσης πρέπει να συντηρηθούν, να διατηρηθούν και να αξιοποιούνται στον μέγιστο βαθμό οι υποδομές, οι οποίες δημιουργήθηκαν, όπως το Σινέ Ελευσίς, που και αυτό αποκαταστάθηκε χάρη σε μία επίσης ιδιωτική χορηγία των Ελληνικών Πετρελαίων.
Γιατί λέω ειδικά σήμερα για τις χορηγίες; Γιατί θέλω να πω και να επαυξήσω αυτό που είπατε ότι όταν είμαστε όλοι μαζί γίνονται πάρα πάρα πολλά πράγματα. Το 2019, δεν υπήρχε τίποτα απολύτως για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα. Βρεθήκαμε όλοι μαζί στη Διυπουργική Επιτροπή, που συγκροτήθηκε με απόφαση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, η Περιφέρεια, ο Δήμος και η κεντρική κυβέρνηση, η τοπική κοινωνία, η εταιρεία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, ενώσαμε δυνάμεις και φτάσαμε στο σημερινό αποτέλεσμα. Αυτό, λοιπόν, ας το θεωρήσουμε ως αρχή για την επόμενη μέρα της Ελευσίνας.
Όπως οι περισσότεροι από τους ευρισκόμενους εδώ γνωρίζετε πολύ καλά, αυτή τη στιγμή το Υπουργείο Πολιτισμού πραγματοποιεί τη μεγαλύτερη επένδυση στον Πολιτισμό που έχει γίνει ποτέ στη χώρα. Υλοποιούμε συνολικά περισσότερα από 830 έργα συνολικού προϋπολογισμού μεγαλύτερου του 1,2 δισ. €, με κατά το δυνατόν ισότιμη και ισόρροπη αντιμετώπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του σύγχρονου πολιτισμού. Τα έργα αυτά καλύπτουν όλο το φάσμα: επιχειρηματικότητα, καινοτομία, ψηφιοποίηση, παραδοσιακές αποκαταστάσεις και αναδείξεις μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, αναβάθμιση και οργάνωση της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, υποστήριξη της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας και της παραδοσιακής χειροτεχνικής παραγωγής, υλοποίηση δράσεων προσβασιμότητας και συμμετοχής του συνόλου των πολιτών στις πολιτιστικές δραστηριότητες και διεργασίες.
Τα έργα έχουν στοχευμένη κατανομή με έμφαση στην περιφέρεια και στην αναπτυξιακή προοπτική. Επικεντρώνονται στη δημιουργία νέων και στην ενίσχυση των υφιστάμενων μεγάλων πολιτιστικών υποδομών, αλλά και θεσμών –επίσημων και τοπικών– του παραδοσιακού και του σύγχρονου πολιτισμού σε συγκεκριμένες περιοχές, προκειμένου να λειτουργήσουν ως πόλοι έλξης πολύπλευρων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων. Προωθούν οικονομίες κλίμακας, συνέργειες, συμπληρωματικότητα και πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην προβολή, αναγνωρισιμότητα και αξιοποίηση του συνόλου του υλικού και άυλου πολιτιστικού αποθέματος ευρύτερων περιοχών. Στόχος μας είναι η αναδιοργάνωση, η αποκέντρωση, η διασπορά και η ανακατανομή της τουριστικής κίνησης και εδώ η Ελευσίνα μπορεί να επωφεληθεί πάρα πολύ, και η προώθηση μιας πιο ομοιόμορφης, ισορροπημένης και βιώσιμης τοπικής και περιφερειακής οικονομικής ανάπτυξης, μέσω προαγωγής της σχέσης πολιτισμού-τουρισμού, ενίσχυσης του πολιτιστικού τουρισμού, δημιουργίας νέων και ενίσχυσης υφιστάμενων πόλων έλξης, αύξησης και βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών και, εντέλει, ανάπτυξης μιας «οικονομίας των εμπειριών».
Για την επίτευξη αυτών των στόχων, σαφής υπήρξε εξαρχής η ανάγκη και η πρόκληση συνολικής αλλαγής υποδείγματος στο πεδίο της ασκούμενης πολιτικής, πολιτιστικής διαχείρισης. Δηλαδή από το κληροδοτηθέν παλαιό, στατικό, μονοδιάστατο και ως εκ τούτου αναποτελεσματικό μοντέλο περάσαμε σε ένα νέο, ευέλικτο, δυναμικό και ευπροσάρμοστο. Επιδιώκοντας ακριβώς να επιφέρουμε μια ευρεία αναπτυξιακή μεταρρύθμιση στον τομέα του Πολιτισμού, τα τελευταία τέσσερα χρόνια συγκροτήσαμε την «Πολιτιστική Χάρτα Ανάπτυξης και Ευημερίας» για καθεμία από τις 13 Περιφέρειες της Χώρας, έναν οδικό χάρτη για την ανάπτυξη του Πολιτισμού ως στρατηγικού αναπτυξιακού πόρου και ως σημαντικού παράγοντα κοινωνικής συνοχής και ευημερίας. Η Πολιτιστική Χάρτα, η οποία εξειδικεύεται και εξελίσσεται διαρκώς, παρουσιάζει ήδη σημαντικά οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία. Οι βασικές αρχές της αναπτυξιακής στρατηγικής και πολιτικής στον Τομέα του Πολιτισμού συνοψίζονται στα εξής:
- Διασφάλιση των προϋποθέσεων, οικονομικών και οργανωτικών, καθώς και δημιουργία, διατήρηση και διαρκή βελτίωση των υποδομών και των υπηρεσιών που συνδέονται με την προστασία, τη συντήρηση, την ανάδειξη, την προβολή, την προσβασιμότητα και την εμπειρία της πολιτιστικής κληρονομιάς από το ευρύ κοινό, σε όλες τις πτυχές και εκφάνσεις της, υλικές και άυλες, με μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογιών, για τη βελτίωση της χρηστικότητας, της λειτουργικότητας και της αποτελεσματικότητας.
- Υποστήριξη και ενίσχυση της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας και της δημιουργικής βιομηχανίας με την υλοποίηση δομικών μεταρρυθμίσεων που δίνουν απαντήσεις σε εκκρεμή προβλήματα δεκαετιών.
- Σχεδίαση και υλοποίηση συνεργειών και συμπράξεων για τη συνδυαστική αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης δημιουργίας, με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην επίτευξη «έξυπνης», βιώσιμης, αειφόρου και καθολικής ανάπτυξης σε τοπικό, περιφερειακό και διαπεριφερειακό επίπεδο.
Ο εμπλουτισμός, η αναζωογόνηση και η συνδυαστική αξιοποίηση του κεφαλαίου της πολιτιστικής κληρονομιάς με στοιχεία της σύγχρονης πολιτιστικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας αποτελεί μια κεντρική και εξαιρετικά σημαντική πτυχή αυτής της προσπάθειας, που στοχεύει στην ανάδειξη και αξιοποίηση του συνόλου του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μέσα από τη σύνδεση της πολιτιστικής κληρονομιάς με το σήμερα, την καθημερινότητα και τις ανάγκες των ανθρώπων.
Εν προκειμένω, εξόχως χαρακτηριστικό και ήδη εξαιρετικά επιτυχημένο παράδειγμα αυτής της συνδυαστικής αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης δημιουργίας αποτελεί ο γνωστός πια σε όλους θεσμός «Όλη η Ελλάδα Ένας Πολιτισμός», που εγκαινιάστηκε μέσω πανδημίας το 2020 και έχει πλέον εδραιωθεί κερδίζοντας το ενδιαφέρον και την αποδοχή του κοινού. Φέτος, για πέμπτη συνεχιζόμενη χρονιά, ο θεσμός αυτός προσφέρει υψηλού επιπέδου νέες παραγωγές, δημιουργούνται στα πλαίσια του θεσμού 70 νέες παραγωγές οι οποίες παρουσιάζονται σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία της περιφέρειας, έχουμε εξαιρέσει την Αττική γιατί γίνονται πολλά πράγματα στην Αττική, δίνοντας την ευκαιρία σε καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές ομάδες να δημιουργήσουν και να παρουσιάσουν έργα πάνω σε συγκεκριμένους θεματικούς άξονες, και παράλληλα δημιουργεί ευκαιρίες απασχόλησης για σημαντικό αριθμό επαγγελματιών του πολιτιστικού τομέα και για τις τοπικές επιχειρήσεις. Κεντρικό στοιχείο της φιλοσοφίας του θεσμού αποτελεί η συνάντηση και η σύμπραξη πολλών μορφών τέχνης, από την οποία γεννώνται νέες, καινοτόμες και υβριδικές καλλιτεχνικές φόρμες και μορφές έκφρασης, οι οποίες συνδιαλέγονται αρμονικά με τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς κάθε τόπου.
Ως παλαιοί και στενοί συνεργάτες, οι περισσότεροι από εσάς γνωρίζετε καλά ότι όλα αυτά τα στοιχεία, τα οποία συνθέτουν σήμερα την επίσημη πολιτική του Υπουργείου Πολιτισμού, τεκμηριώνονται και στηρίζονται από πληθώρα δημοσιεύσεων της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας, καθώς και από μια σειρά μελετών που έχουν εκπονηθεί τα τελευταία χρόνια είτε από το Υπουργείο Πολιτισμού είτε από ανεξάρτητους φορείς. Όλα αυτά τα έχουμε εξετάσει, τα έχουμε αναλύσει και παλαιότερα, τόσο σε fora αντίστοιχα με το σημερινό, όσο και σε κατ' ιδίαν συζητήσεις με πολλούς εξ υμών. Σε μια από αυτές τις συζητήσεις με τον αγαπητό Μιχαήλ Μαρμαρινό είχαν διατυπωθεί πρόδρομες σκέψεις και ιδέες, οι οποίες σ' ένα βαθμό ενσωματώθηκαν και βρήκαν πεδίο εφαρμογής και στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα της 2023 ΕΛΕΥΣΙΣ Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Κεντρική παράμετρος του υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικού και ευρύτερου πολιτιστικού προγράμματος της 2023 Ελευσίς με τίτλο ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΙΣ, που οραματίστηκε και επιμελήθηκε με έμπνευση, αφοσίωση και αποτελεσματικότητα ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, και σημαντικός παράγοντας της επιτυχίας του υπήρξε ακριβώς η γόνιμη, δημιουργική και «μυστηριακή» συνάντηση και σύζευξη του αρχαίου και του νεότερου παρελθόντος με το παρόν, η ανάδειξη της διαχρονικότητας, της συνέχειας και της μετάβασης στο χώρο και στο χρόνο. Εν προκειμένω, ολόκληρο το Θριάσιο τοπίο, καθώς και επιμέρους χώροι και μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτέλεσαν τόσο πηγές έμπνευσης, όσο και πεδία υλοποίησης καλλιτεχνικών δράσεων, εκδηλώσεων και παρεμβάσεων, για τις οποίες δεν αποτέλεσαν απλώς χώρους υποδοχής ή σκηνικά, αλλά ανέπτυξαν μία ουσιώδη, και εδώ είναι η επιτυχία, διαλογική σχέση μαζί τους σε φυσικό και εννοιολογικό επίπεδο, αφηγηματικό και συμβολικό. Δεν θέλω να μεταφράσω ή να ερμηνεύσω τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, λέω αυτό που εγώ κατάλαβα και αυτό το οποίο βίωσα μέσα από τα ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΜΕΤΑΒΑΣΙΣ.
Η συνειδητή συνάντηση αρχαιότητας και σύγχρονης δημιουργίας, αρχαιολογίας και τέχνης, σε τόπους με μεγάλο ειδικό ιστορικό και πολιτισμικό βάρος, αλλά και έντονο συναισθηματικό φορτίο, βρέθηκε στο επίκεντρο πολλών δράσεων του προγράμματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Κατεξοχήν παράδειγμα ο αρχαιολογικός χώρος του Τελεστηρίου, εκεί που συνέβαιναν τα δρώμενα και οι τελετές των περίφημων και άρρητων Ελευσινίων Μυστηρίων, στον οποίο επικεντρώθηκε το Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία. Η συγκεκριμένη δράση κατέχει καίρια θέση στο πρόγραμμα του Μιχαήλ Μαρμαρινού επιδιώκοντας να αποτελέσει μέρος της μακροπρόθεσμης παρακαταθήκης της διοργάνωσης και να λειτουργήσει ως ευρύτερο πρότυπο για τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης αρχαιολογικού χώρου και επισκέπτη με τη συμβολή των παραστατικών τεχνών. Στόχος είναι η αναβάθμιση της αφηγηματικότητας της αρχαιολογικής πληροφορίας διά του εμπλουτισμού της με επιπλέον γνωστικά και αισθητηριακά στοιχεία, που καθιστούν δυνατή την εμβάθυνση, τη διάδραση και την αποκρυπτογράφηση όχι μόνο των ορατών, αλλά και των αθέατων πτυχών του χώρου και της ιστορίας του, καθιστώντας την επίσκεψη μια καθολική βιωματική εμπειρία, ένα είδος «μύησης».
Το Μυστήριο 20 Performing Arts Initiator – Αφηγηματική Αρχαιολογία, που υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη στήριξη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής έχει έναν διττό, παραστατικό/καλλιτεχνικό και ερευνητικό προσανατολισμό, με τα στοιχεία της επιστημονικής έρευνας και της πρακτικής-πειραματικής εφαρμογής υπό τη μορφή παρουσιάσεων και παραστάσεων να είναι αλληλένδετα. Στα δύο περίπου χρόνια της υλοποίησής του, έχει προσφέρει γόνιμο πεδίο συνεύρεσης και συνεργασίας πολυάριθμων ερευνητών και καλλιτεχνών από ένα πλήθος επιμέρους πεδία, μεταξύ των οποίων η Αρχαιολογία, η Αρχιτεκτονική, ο Κινηματογράφος, ο Χορός, το Θέατρο, η Μουσική και η Ψυχολογία, και ως κατάληξή του θα αποδώσει στο κοινό περισσότερες από 50 παρουσιάσεις. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προσανατολισμού της συγκεκριμένης δράσης περιλαμβάνεται και το συνέδριο «Αρχαιολογία και Αφηγηματικότητα – Επιτέλεση Αρχαιολογικών χώρων και ανασκαφή ανθρώπινων εμπειριών», το οποίο επικεντρώνεται στη διεπιστημονική ανάπτυξη πρότυπης μεθοδολογίας και την εμπέδωση και προώθηση καλών πρακτικών εφαρμογής των παραστατικών τεχνών σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία μας, με βάση τις διεθνώς αποδεκτές αρχές πολιτιστικής διαχείρισης και τη μνημειακή πολιτική που διέπεται από το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο.
Κλείνοντας αυτή την παρέμβασή μου, θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς και να συγχαρώ τον Μιχαήλ Μαρμαρινό και τους συνεργάτες του για τη σύλληψη και τη διοργάνωση του Μυστηρίου 20. Κυρίως όμως, για την εξαιρετικά σημαντική και πετυχημένη συμβολή του στη διοργάνωση και υλοποίηση της 2023 ΕΛΕΥΣΙΣ Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης μέσω του υψηλότατης ποιότητας και αξιώσεων καλλιτεχνικού προγράμματος. Παράλληλα, θέλω να ευχαριστήσω τη Νανά Σπυροπούλου, και να αναφερθώ στη μεγάλη απούσα, τη Δέσποινα Γερουλάνου. Εάν δεν ήταν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, παρά την υποστήριξη της δημοτικής αρχής, παρά την υποστήριξη της Περιφέρειας, και την υλική και ηθική υποστήριξη της Ελληνικής Κυβέρνησης και του Υπουργείου Πολιτισμού, δεν θα είχαμε τελικά το αποτέλεσμα αυτό στο οποίο φτάσαμε και για το οποίο είμαστε περήφανοι. Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω όλους εσάς που είστε σήμερα εδώ, καταθέτοντας την δική σας εμπειρία στο συγκεκριμένο Μυστήριο και στο συγκεκριμένο συνέδριο.
Σας ευχαριστώ πολύ.
