​ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΛΙΝΑΣ ΜΕΝΔΩΝΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΣΕ ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΩΝ «ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ» ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΤΙΓΚΑ, ΜΕ ΘΕΜΑ «Μη διενέργεια εργασιών καθαρισμού και αποψίλωσης στους αρχαιολογικούς χώρους της Ιεράς Μονής Οσίου Λουκά στο Στείρι Βοιωτίας»

Λίνα Μενδώνη: Περιορισμένη η βλάβη από την πυρκαγιά στην Ιερά Μονή Αγίου Λουκά λόγω της επέμβασης της Πυροσβεστικής αλλά και των προληπτικών ενεργειών του Υπουργείου Πολιτισμού και του οικείου Δήμου.

«Το ότι η βλάβη –από τη μεγάλη σε έκταση πυρκαγιά [της Ιεράς Μονής Αγίου Λουκά]– υπήρξε τόσο περιορισμένη, οφείλεται, προφανώς, πέραν από την καίρια και καταλυτική επέμβαση της πυροσβεστικής υπηρεσίας, και σε μία σειρά προληπτικών ενεργειών στις οποίες είχε προβεί το Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με το Δήμο, την Περιφέρεια, συναρμόδια Υπουργεία και άλλους φορείς». Αυτό τόνισε σήμερα στη Βουλή η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, απαντώντας σε σχετική επίκαιρη ερώτηση του προέδρου των «Σπαρτιατών», Βασιλείου Στίγκα. 

Η Υπουργός απευθυνόμενη στον ερωτώντα βουλευτή είπε ότι θα απαντήσει «με συγκεκριμένα στοιχεία και αποδείξεις για το ζήτημα που αυτός έθεσε, κάνοντας χρήση μη ορθών πληροφοριών και δεδομένων».

«Το Καθολικό της Μονής, ο Ναός της Παναγίας, η Κρύπτη, το Φωτάναμμα, το Βορδονάρειο και οι Βορειοανατολικές Στοές του Μοναστηριακού συγκροτήματος  του Οσίου Λουκά, μνημείο της UNESCO,  δεν υπέστησαν ουδεμία βλάβη. Εξ αιτίας της πυρκαγιάς κατέρρευσε μόνο η στέγη του εγκαταλελειμμένου, προ πολλών ετών, κελιού του Ιωάσαφ, του 19ου αιώνα, ενώ οι εξωτερικοί τοίχοι της μονής υπέστησαν βλάβες μικρής κλίμακας. Επίσης, μικρές βλάβες προκλήθηκαν και στους χώρους υγιεινής των επισκεπτών».

Η Λίνα Μενδώνη έδωσε αναλυτικό κατάλογο των προληπτικών εργασιών που είχαν γίνει στη Μονή πριν από την πυρκαγιά, στις οποίες υπήρξε και συστηματική αποψίλωση των γύρω χώρων.

«- Στις 21.06.2022, ένα χρόνο πριν, πραγματοποιήθηκε αυτοψία στην Ι.Μ. Οσίου Λουκά από κοινό κλιμάκιο στελεχών του ΥΠΠΟ, του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης, του Δήμου, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, του Δασαρχείου Λιβαδειάς –ουδέποτε στο παρελθόν είχε γίνει κάτι τέτοιο– κατά την οποία συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση συγκεκριμένων εργασιών. Η πραγματοποίηση εργασιών αποψίλωσης περιμετρικά και εξωτερικά του αρχαιολογικού χώρου από τον Δήμο, καθώς και καθαρισμού εντός του αρχαιολογικού χώρου από την αρμόδια ΕΦΑ Βοιωτίας και τη Μονή.

- Τον Σεπτέμβριο του 2022, η ΕΦΑ Βοιωτίας σε συνεννόηση με το δασαρχείο, προέβη σε κοπή 5 μεγάλων πεύκων που βρίσκονταν κοντά στην βορειοανατολική είσοδο της Μονής για λόγους πυρασφάλειας. 

- Τον Μάιο 2023, η ΕΦΑ Βοιωτίας αποψίλωσε επισταμένως τους χώρους της Μονής. Τα προϊόντα του καθαρισμού απομακρύνθηκαν αμέσως.

- Ο Δήμος προέβη σε συστηματικούς καθαρισμούς και αποψιλώσεις του περιβάλλοντος χώρου της μονής, τόσο τον Αύγουστο 2022 όσο και τον Ιούλιο 2023, σύμφωνα με τις υποδείξεις του κλιμακίου των Υ.Κ.Κ. και της πυροσβεστικής υπηρεσίας, των πλέον ειδικών.

- Η Μονή έχει συμπεριληφθεί στα μνημεία που μελετά κοινή ομάδα εργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας με την επιστημονική συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Άρα το συγκεκριμένο μνημείο UNESCO είναι ούτως ή άλλως στις προτεραιότητές μας. Επομένως αυτά που προσάπτετε στις Υπηρεσίες, στην ερώτησή σας, δεν είναι ακριβή».

Αναφέρθηκε και στο Μνημόνιο Συνεργασίας του ΥΠΠΟ με το  Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας με την επιστημονική συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών, για «την θωράκιση του αρχαιολογικού χώρου έναντι φυσικών κινδύνων, αλλά και όσων σχετίζονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένης και της πυρκαγιάς».

Όσον αφορά τη μελέτη πυρόσβεσης του χώρου και τη δήθεν κωλυσιεργία του ΥΠΠΟ, η Υπουργός Πολιτισμού διευκρίνισε:

 «1.   Το 2018 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, εκπόνησε με πιστώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, προμελέτη, η οποία έλαβε θετικά σχόλια –δεν υπάρχει απόλυτα εγκριτική διαδικασία– από την Πυροσβεστική Υπηρεσία Λιβαδειάς το 2021.

2. Ως προμελέτη αποτελεί τη βάση για την ολοκλήρωση της μελέτης των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων πυροπροστασίας και πυρόσβεσης του μοναστηριακού συγκροτήματος, δηλαδή απαιτείται οριστική μελέτη, μελέτη εφαρμογής και τεύχη δημοπράτησης. Από το 2021 μέχρι σήμερα, αυτά όλα εκπονούνται και πολύ γρήγορα η μελέτη θα εισαχθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, όπως έχουμε πει και στο σχετικό Δελτίο Τύπου που εκδώσαμε την επαύριο της πυρκαγιάς».

Επισημαίνεται, ότι την 24.08.2023, μια μέρα μετά την πυρκαγιά, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας είχε ήδη πάρει, από το ΥΠΠΟ, τις ανάλογες πιστώσεις, προκειμένου να προβεί τάχιστα στην απομάκρυνση των όποιων προϊόντων της φωτιάς και να προβεί στις άμεσες σωστικές εργασίες ακριβώς για να ξεκινήσουν το ταχύτερο η λειτουργία της μονής, οι πρώτες επισκευές και η επισκευή του ηλεκτρολογικού δικτύου.

Στη δευτερολογία της, η Υπουργός Πολιτισμού ανέφερε ότι. « Εγώ ήμουν εκεί από τις 17:45 της 23ης Αυγούστου, όταν η φωτιά ήδη ήταν σε εξέλιξη, και παρέμεινα μαζί με τον Περιφερειάρχη και τον Δήμαρχο Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας, καθώς και τους αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες του Υπουργείου Πολιτισμού, μέχρι να κατασβεσθεί η πυρκαγιά, η οποία απειλούσε το μοναστήρι. Εάν δεν είχαν γίνει καθαρισμοί, η φωτιά, η οποία εκδηλώθηκε 400 μόλις μέτρα από το μοναστήρι, δεν θα είχε κατακάψει μόνο το παλιό εγκαταλελειμμένο κελί του Ιωάσαφ, που είναι του δέκατου ένατου αιώνα. Θα είχε κατακάψει τεράστιο μέρος της Μονής. Ευτυχώς που δεν ζήσατε και δεν ζήσαμε αυτή την καταστροφή».

Ο Δήμος είχε κάνει τη δουλειά του όπως και η Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε κάνει τη δουλειά της. Δεν προκύπτει, από πουθενά, ότι υπήρχαν προϊόντα από την αποψίλωση που δεν είχαν απομακρυνθεί.

«Πώς τα ξέρω αυτά; Τα ξέρω, διότι την ίδια μέρα της φωτιάς, όταν οι συνθήκες προσέγγισης ήταν σχετικά ασφαλείς, μπήκαμε στο μοναστήρι οι προαναφερθέντες, και ο Περιφερειάρχης και ο Δήμαρχος, συνοδευόμενοι από τον Διοικητή της Πυροσβεστικής, Λιβαδειάς, τον Πύραρχο κ. Περικλή Κουλκουβίνη και από τον ηγούμενο της Μονής, ο οποίος την ώρα της πυρκαγιάς δεν ήταν μέσα, ήταν έξω μαζί μας. Μπήκαμε, λοιπόν, μέσα όλοι για να δούμε τις φθορές οι οποίες είχαν προκληθεί.

Εντός του μοναστηριακού συγκροτήματος βρίσκονταν ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας κ. Γεώργιος και μέλη της αδελφότητος, οι οποίοι συνέδραμαν στην πυρόσβεση των εστιών».

Την επομένη δόθηκαν οδηγίες για σωστικές επεμβάσεις στην  τοπική Εφορία, ενώ εγκρίθηκαν και οι σχετικές πιστώσεις για την άμεση αποκατάσταση. Οι μελέτες πυρόσβεσης άρχισαν από το 2019, έχει υπάρξει συνεννόηση με όλες τις εμπλεκόμενες αρχές και πολύ σύντομα το έργο θα ολοκληρωθεί.

Και η Λίνα Μενδώνη έκλεισε τη δευτερολογία της λέγοντας: «Ευτυχώς, χάρη στην πρόληψη δεν κλάψαμε το μοναστήρι του Οσίου Λουκά».

Επισυνάπτεται ολόκληρη η απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού στη Βουλή.

Πρωτολογία

Κύριε Βουλευτά,

Ευχαριστώ για την ερώτησή σας, γιατί μου δίνετε τη δυνατότητα να σας ενημερώσω με συγκεκριμένα στοιχεία για το ζήτημα που θέσατε, κάνοντας εσείς χρήση μη ορθών πληροφοριών και δεδομένων.

Το Καθολικό της Μονής, ο Ναός της Παναγίας, η Κρύπτη, το Φωτάναμμα, το Βορδονάρειο και οι Βορειοανατολικές Στοές του Μοναστηριακού συγκροτήματος του Οσίου Λουκά, μνημείο της UNESCO, δεν υπέστησαν ουδεμία βλάβη. Εξαιτίας της πυρκαγιάς κατέρρευσε μόνο η στέγη του εγκαταλελειμμένου, προ πολλού, κελιού του Ιωάσαφ, του 19ου αιώνα, ενώ οι εξωτερικοί τοίχοι του ίδιου κελιού έπαθαν βλάβες μικρής κλίμακας. Επίσης, μικρές βλάβες προκλήθηκαν και σε χώρους υγιεινής των επισκεπτών, εντελώς καινούργιες κατασκευές.

Το ότι οι βλάβες αυτές, παρά τη μεγάλη σε ένταση και έκταση της πυρκαγιάς, υπήρξαν τόσο περιορισμένες, οφείλεται προφανώς, πέρα από την καίρια και καταλυτική επέμβαση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, σε μια σειρά προληπτικών ενεργειών στις οποίες είχε προβεί το Υπουργείο Πολιτισμού, σε συνεργασία με το Δήμο, τα συναρμόδια Υπουργεία και άλλους φορείς.

Ειδικότερα:

- Η Μονή έχει συμπεριληφθεί στα μνημεία που μελετά κοινή ομάδα εργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού και του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας με την επιστημονική συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Άρα το συγκεκριμένο μνημείο UNESCO είναι ούτως ή άλλως στις προτεραιότητές μας

- Στις 21.06.2022, ένα χρόνο πριν, πραγματοποιήθηκε αυτοψία στην Ι.Μ. Οσίου Λουκά από κοινό κλιμάκιο στελεχών του ΥΠΠΟ, του Υπουργείου Κλιματικής Κρίσης, του Δήμου, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, του Δασαρχείου Λιβαδειάς –ουδέποτε στο παρελθόν είχε γίνει κάτι τέτοιο– κατά την οποία συμφωνήθηκε η πραγματοποίηση συγκεκριμένων εργασιών. Η πραγματοποίηση εργασιών αποψίλωσης περιμετρικά και εξωτερικά του αρχαιολογικού χώρου από τον Δήμο, καθώς και καθαρισμού εντός του αρχαιολογικού χώρου από την αρμόδια ΕΦΑ Βοιωτίας και τη Μονή.

- Τον Σεπτέμβριο του 2022, η ΕΦΑ Βοιωτίας σε συνεννόηση με το δασαρχείο, προέβη σε κοπή 5 μεγάλων πεύκων που βρίσκονταν κοντά στην βορειοανατολική είσοδο της Μονής για λόγους πυρασφάλειας.

- Τον Μάιο 2023, η ΕΦΑ Βοιωτίας αποψίλωσε επισταμένως τους χώρους της Μονής. Τα προϊόντα του καθαρισμού απομακρύνθηκαν αμέσως.

- Ο Δήμος προέβη σε συστηματικούς καθαρισμούς και αποψιλώσεις του περιβάλλοντος χώρου της μονής, τόσο τον Αύγουστο 2022 όσο και τον Ιούλιο 2023, σύμφωνα με τις υποδείξεις του κλιμακίου των Υ.Κ.Κ. και της πυροσβεστικής υπηρεσίας, των πλέον ειδικών.

Επομένως αυτά που προσάπτετε στις Υπηρεσίες, στην ερώτησή σας, δεν είναι ακριβή.

Όσο γι' αυτά που αναφέρετε για τη μελέτη πυρόσβεσης και τη δήθεν κωλυσιεργία του ΥΠΠΟ, σας ενημερώνω ότι:

1.   Το 2018 η Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, εκπόνησε με πιστώσεις του Υπουργείου Πολιτισμού, προμελέτη, η οποία έλαβε θετικά σχόλια –δεν υπάρχει απόλυτα εγκριτική διαδικασία– από την Πυροσβεστική Υπηρεσία Λιβαδειάς το 2021.

2.         Ως προμελέτη αποτελεί τη βάση για την ολοκλήρωση της μελέτης των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων πυροπροστασίας και πυρόσβεσης του μοναστηριακού συγκροτήματος, δηλαδή απαιτείται οριστική μελέτη, μελέτη εφαρμογής και τεύχη δημοπράτησης. Από το 2021 μέχρι σήμερα, αυτά όλα εκπονούνται και πολύ γρήγορα η μελέτη θα εισαχθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, όπως έχουμε πει και στο σχετικό Δελτίο Τύπου που εκδώσαμε την επαύριο της πυρκαγιάς.

Επισημαίνεται επίσης ότι την 24.08.2023, μια μέρα μετά την πυρκαγιά, ήδη η Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας είχε πάρει από το Υπουργείο τις ανάλογες πιστώσεις, προκειμένου να προβεί τάχιστα στην απομάκρυνση των όποιων προϊόντων της φωτιάς και να προβεί στις άμεσες σωστικές εργασίες ακριβώς για να ξεκινήσουν το ταχύτερο η λειτουργία της μονής, οι πρώτες επισκευές και η επισκευή του ηλεκτρολογικού δικτύου.

Τέλος, σας ενημερώνω ότι εδώ και πολύ καιρό, δηλαδή ήδη από τις αρχές του 2022, στο επιχειρησιακό πρόγραμμα της Στερεάς Ελλάδας της Περιφέρειας, έχει ολοκληρωθεί και εκπονείται η Μελέτη Αποκατάστασης Προστασίας και Ανάδειξης του Οσίου Λουκά. Ήδη έχει ολοκληρωθεί η αρχιτεκτονική προμελέτη από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Επομένως, απ' όλα αυτά προκύπτει ότι όσοι έσπευσαν να σας ενημερώσουν για την ολιγωρία του Υπουργείου Πολιτισμού μάλλον δεν ήταν σωστά πληροφορημένοι.

Δευτερολογία

Κύριε Βουλευτά,

Κατανοώ απολύτως τη συναισθηματική φόρτιση και του ηγουμένου και των μοναχών και προφανώς όλοι τρέμουμε και όλοι φοβόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο τέτοιο, όπως είναι μια μεγάλη φωτιά.

Όμως εσείς πήγατε 2- 3 μέρες μετά, όπως είπατε. Εγώ ήμουν εκεί. Ήμουν από τις 17:45 της 23ης Αυγούστου, όταν η φωτιά ήδη ήταν σε εξέλιξη, και παρέμεινα μαζί με τον Περιφερειάρχη και τον Δήμαρχο Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας, καθώς και τους αρμόδιους υπηρεσιακούς παράγοντες του Υπουργείου Πολιτισμού, μέχρι να κατασβεσθεί η πυρκαγιά, η οποία απειλούσε το μοναστήρι. Εάν δεν είχαν γίνει καθαρισμοί, η φωτιά, η οποία εκδηλώθηκε 400 μόλις μέτρα από το μοναστήρι, δεν θα είχε κατακάψει μόνο το παλιό εγκαταλελειμμένο κελί του Ιωάσαφ, που είναι του δέκατου ένατου αιώνα. Θα είχε κατακάψει τεράστιο μέρος της Μονής. Ευτυχώς που δεν ζήσατε και δεν ζήσαμε αυτή την καταστροφή.

Και ο Δήμος είχε κάνει τη δουλειά του και η Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε κάνει τη δουλειά της και δεν προκύπτει από πουθενά ότι υπήρχαν προϊόντα από την αποψίλωση που δεν είχαν απομακρυνθεί.

Πώς τα ξέρω αυτά; Τα ξέρω, διότι την ίδια μέρα της φωτιάς, όταν οι συνθήκες προσέγγισης ήταν σχετικά ασφαλείς, μπήκαμε στο μοναστήρι οι προαναφερθέντες, και ο Περιφερειάρχης και ο Δήμαρχος, συνοδευόμενοι από τον Διοικητή της Πυροσβεστικής, Λιβαδειάς, τον Πύραρχο κ. Περικλή Κουλκουβίνη και από τον ηγούμενο της Μονής, ο οποίος την ώρα της πυρκαγιάς δεν ήταν μέσα, ήταν έξω μαζί μας. Μπήκαμε λοιπόν μέσα όλοι για να δούμε τις φθορές οι οποίες είχαν προκληθεί.

Εντός του μοναστηριακού συγκροτήματος βρίσκονταν ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Θηβών και Λεβαδείας κ. Γεώργιος και μέλη της αδελφότητος, οι οποίοι συνέδραμαν στην πυρόσβεση των εστιών.

Το μοναστήρι είναι μια ζώσα μοναστική κοινότητα. Επομένως, το μοναστήρι έχει και αυτό τις δικές του υποχρεώσεις και προφανώς και τα δικά του δικαιώματα.

Οι ζημιές λοιπόν περιορίστηκαν στο τμήμα του περιβάλλοντος χώρου και στη στέγη του κελιού του δέκατου ένατου αιώνα, ακριβώς γιατί είχαν γίνει οι προηγούμενες διαδικασίες.

Δώσαμε αμέσως οδηγίες για τις σωστικές επεμβάσεις. Εγκρίθηκαν οι πιστώσεις. Επίσης, αυτό που πρέπει να πω είναι ότι χάρη στο προσωπικό της Εφορείας Αρχαιοτήτων με το που εκδηλώθηκε η φωτιά, με τάξη και ασφάλεια απομακρύνθηκαν πολλοί επισκέπτες και πολλοί προσκυνητές που ήταν μέσα στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά.

Για αυτό που ρωτήσατε δεν είναι θέμα χρημάτων. Μια τέτοια μελέτη και ένα τέτοιο έργο μπορεί να κοστίζει γύρω στα 2,5-3 εκατομμύρια ευρώ, για να γίνει σωστή δουλειά. Γι' αυτό ακριβώς, το 2019, με το που αναλάβαμε τη διακυβέρνηση της χώρας, ζητήσαμε για τέτοια μνημεία να γίνουν σχετικές διαδικασίες. Οι μελέτες λοιπόν είναι σε εξέλιξη, ολοκληρώνονται, περνούν από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο τις επόμενες εβδομάδες, ακριβώς για να μπορέσει να γίνει το έργο αυτό.

Διότι πια, λόγω της κλιματικής κρίσης, τέτοιου είδους συστήματα είναι επιβεβλημένα και στους αρχαιολογικούς χώρους και στα μνημεία.

Αυτό λοιπόν απαιτεί τη συνεργασία της Μητρόπολης, τη συνεργασία της Μοναστικής Κοινότητας, την ομάδα εργασίας που ήδη έχουμε και συνεργαζόμαστε άριστα με το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης, την Πυροσβεστική Υπηρεσία και τους ανθρώπους του Υπουργείου Πολιτισμού για να φτάσουμε στο σωστό αποτέλεσμα.

Αυτό το οποίο εγώ έχω να σας πω είναι ότι, ευτυχώς, χάρη στην πρόληψη, δεν κλάψαμε τον όσιο Λουκά.