Άρης Πορτοσάλτε: Πριν πάμε στο κυρίως θέμα μας, που διευκρινίζω, ευθύς εξ αρχής και για αυτό άλλωστε ανταποκριθήκατε, είναι η μελέτη για το Αρχαιολογικό Μουσείο, για το Μουσείο των Μουσείων, παγκοσμίως. Δύο διαδικαστικά ζητήματα: Σε ό,τι αφορά στο θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα, η δήλωση της ομολόγου σας της Μεγάλης Βρετανίας, ένιωσα ότι έφερε ανακούφιση στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Κατά την άποψή σας κλείνει την ιστορία, τη συζήτηση περί των συζητήσεων;
Λίνα Μενδώνη: Νομίζω ότι δεν κλείνει καμία συζήτηση για το θέμα, καθώς, στην ουσία, ο Πρωθυπουργός στην ενημέρωση που έκανε στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έθεσε το θέμα στην απολύτως σωστή του διάσταση. Υπάρχει επικοινωνία. Υπάρχουν επαφές, όπως έγραψα κι εγώ πρόσφατα. Μία διαπραγμάτευση είναι πολύ δύσκολη, δεν είναι, όμως, αδύνατη. Η Ελλάδα θα συνεχίσει να διεκδικεί την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα και την επανένωσή τους στον Παρθενώνα. Σε όλα τα επίπεδα, και στο επίπεδο της κοινής γνώμης αλλά και μέσα στις διαδικασίες της UNESCO. Μετά την απόφαση του Σεπτεμβρίου του 2021, το ελληνικό αίτημα έχει θεωρηθεί και δίκαιο και νόμιμο και ηθικό. Επομένως, η Ελλάδα θα συνεχίσει να πιέζει με όλα τα μέσα που της παρέχει ο διάλογος και η πολιτική διπλωματία, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα φτάσει στο στόχο. Και το λέω αυτό διότι υπάρχει το γενικότερο κλίμα σε διεθνές επίπεδο της αντιμετώπισης των πολιτιστικών αγαθών που έχουν βιαίως εξαχθεί από μία χώρα, ότι αυτά θα πρέπει να επιστρέφουν στις χώρες που τα δημιούργησαν. Κατανοώ ότι η Βρετανίδα Υπουργός Πολιτισμού αυτή τη στιγμή μεταφέρει την πάγια θέση της χώρας της, αλλά η ελληνική πλευρά θα συνεχίσει, όπως είπα, να πιέζει χωρίς να μετακινείται από τις δικές της κόκκινες γραμμές, από τη δική της πάγια θέση.
Α.Π: Το δεύτερο θέμα, πριν πάμε, στο κυρίως, είναι το ότι ο θάνατος του τέως Βασιλέως μας βρήκε σε μια στιγμή που γίνονταν κάποιες εργασίες στο Τατόι ,μετά τη μεγάλη καταστροφή από την πυρκαγιά του 2021. Τώρα, θα έλθουν αυτοί οι υψηλοί προσκεκλημένοι να αποχαιρετήσουν το συγγενικό τους πρόσωπο σε ένα περιβάλλον, στο οποίο μπορούμε τουλάχιστον να μην πάρουμε πολλά αρνητικά σχόλια; Θα προλάβουμε κυρία Μενδώνη να σουλουπώσουμε λίγο το κοιμητήριο;
Λ.Μ: Κοιτάξτε, η φωτιά στο Τατόι πράγματι προκάλεσε στο φυσικό περιβάλλον μια μεγάλη καταστροφή. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, το οποίο κάνει μια τιτάνια προσπάθεια απομάκρυνσης των χιλιάδων καμένων κορμών, δουλεύει όλο το 2022 συστηματικά, και απομακρύνει όλη αυτή την ύλη και τους χιλιάδες κορμούς που πρέπει να απομακρυνθούν. Η διαδικασία αυτή είναι σε εξέλιξη. Βεβαίως, όταν ο τέως Βασιλέας των Ελλήνων εισήχθη στο νοσοκομείο, επαναλαμβάνω το Υπουργείο Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, γιατί έχουμε διακριτούς ρόλους, όπως αντιλαμβάνεστε, κινήθηκε ώστε να επισπεύσει την απομάκρυνση αυτής της ύλης από τον χώρο του κοιμητηρίου. Η εκκλησία είναι συντηρημένη, είναι απολύτως έτοιμη για να δεχθεί κόσμο, ο οποίος θέλει να προσκυνήσει, και ο περιβάλλων χώρος, όπως σας είπα, μέχρι την Κυριακή το βράδυ, τη Δευτέρα το πρωί, θα είναι σε αξιοπρεπή κατάσταση ενός βουνού, το οποίο έχει καεί, και έχουν γίνει όλες οι διαδικασίες διευθέτησης του χώρου, ώστε να μπορεί κανείς να προσεγγίσει τον χώρο της ταφής, χωρίς να υπάρχουν προβλήματα. Επαναλαμβάνω ότι το Υπουργείο Περιβάλλοντος κάνει μια τιτάνια δουλειά απομάκρυνσης των δεκάδων χιλιάδων καμένων κορμών, από όλο το κτήμα. Αυτό θέλει μια διαδικασία. Έπρεπε προηγουμένως να δουν ποια δέντρα θα έπρεπε να κοπούν, διότι υπήρχαν δέντρα που φαίνονταν καμένα αλλά έχουν όλους τους χυμούς τους και δεν θα έπρεπε να κοπούν. Δουλεύουν συστηματικά όλο το 2022.
Α.Π: Αυτό το κοιμητήριο, όπως όλα τα κοιμητήρια, λογικά, ανθρώπινα, με βάση τον ανθρώπινο πολιτισμό μας, πρέπει να προστατευτεί κυρία Υπουργέ...
Λ.Μ: Βεβαίως.
Α.Π: Φαντάζομαι, ότι δεν θα επιτραπεί σε επόμενη φάση να γίνει σύληση ή και σπάσιμο σταυρών κτλ. φαντάζομαι από εδώ και μετά, όπως όλα τα κοιμητήρια στον τόπο μας.
Λ.Μ: ...όπως όλα τα κοιμητήρια στον τόπο μας. Κύριε Πορτοσάλτε, έχω πει πάρα πολλές φορές, ότι το Τατόι ήταν θύμα ιδεοληψιών για δεκαετίες. Δεν έπρεπε, σε καμία περίπτωση, το πρώην βασιλικό κτήμα να βρεθεί στην κατάσταση στην οποία έφτασε, από βανδαλισμούς, από λεηλασίες, από προσπάθειες καταστροφής των κτηρίων του. Αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον, από το 2019 και μετά, οι προσπάθειες συστηματοποιήθηκαν και το κτήμα βρίσκεται υπό αποκατάσταση. Έχουμε όλο το μεγάλο πρόγραμμα του Τατοΐου, το οποίο και μαζί έχουμε συζητήσει αρκετές φορές. Είναι σε πλήρη εξέλιξη οι διαδικασίες. Είναι προφανές ότι αφορούν και στο συγκεκριμένο κοιμητήριο, το οποίο έχει τύχει βανδαλισμών, πολλές φορές. Μόλις προχθές το Υπουργείο Πολιτισμού αποκατέστησε, για πολλοστή φορά, σταυρό από μνήμα, ο οποίος είχε σπάσει, μόλις προχθές! Θα είδατε, ενδεχομένως, σε φωτογραφίες, ότι ήταν με τον νάρθηκα προκειμένου ο σταυρός να στηθεί, όπως πρέπει να στηθεί. Θεωρώ ότι με την ολοκλήρωση των εργασιών στο Τατόι, είναι προφανές ότι και το κοιμητήριο θα προστατευτεί. Αλλά ήδη και η Αστυνομία έχει ενισχύσει, κατά πολύ, τον αστυνομικό σταθμό για να εμποδίσει τους βανδαλισμούς. Επαναλαμβάνω, όλη η εικόνα του κοιμητηρίου είναι υπό την αποκατάσταση όπως είναι όλο το κτήμα. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος μεριμνά, η Ελληνική Αστυνομία μεριμνά και το Υπουργείο Πολιτισμού στην αρμοδιότητά του, για την εκκλησία και για τους τάφους αυτούς καθαυτούς.
Α.Π.: Να μιλήσουμε για την επιλογή της αρχιτεκτονικής μελέτης για την επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, η οποία μας δίνει μια αίσθηση ότι αυτή η προγραμματική πρόθεση της κυβέρνησης είναι σε κάποιο δρόμο, προς το τέλος της τετραετίας.
Λ.Μ.: Έπρεπε να τηρηθούν κάποιες διαδικασίες όπως καταλαβαίνετε. Μιλάμε για τη μελέτη του αρχιτεκτονικού προσχεδίου για να είμαι σαφής, την οποία επέλεξε μια Διεθνής Επιτροπή Αξιολόγησης. Η Επιτροπή επέλεξε τη μελέτη των γραφείων David Chipperfield και Τομπάζη προκειμένου να προχωρήσουμε πλέον στις οριστικές μελέτες για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Όπως κι εσείς είπατε, αυτή είναι μια προγραμματική δέσμευση της κυβέρνησης. Ο Πρωθυπουργός είχε αναφερθεί στις προγραμματικές δηλώσεις στο όραμα της επέκτασης και της αναγέννησης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Έγιναν τα βήματα που έπρεπε να γίνουν και σήμερα πλέον το έργο μπαίνει σωστά, μελετητικά όπως και η υλοποίηση του, στις ράγες. Αυτό ήδη φαίνεται από τη μία και μοναδική εικόνα που δόθηκε στη δημοσιότητα. Δεδομένου ότι θα γίνει η παρουσίαση της μελέτης του αρχιτεκτονικού προσχεδίου από τους ίδιους τους αρχιτέκτονες Chipperfield και Τομπάζη, παρουσία κοινού και φυσικά του Πρωθυπουργού, μέσα στον επόμενο μήνα, ο σκοπός είναι να δούμε πώς αυτό το Μουσείο των Μουσείων, το οποίο είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο για θέματα αρχαίας ελληνικής τέχνης και πολιτισμού, θα λειτουργήσει ως το εφαλτήριο της αναγέννησης της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας.
Α.Π.: Δεν θα επεκταθεί υπογείως προς το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο;
Λ.Μ.: Όχι υπογείως, ποτέ δεν υπήρχε τέτοιος σχεδιασμός να πάει προς το Πολυτεχνείο. Θα αναπτυχθεί στο προκήπιο μέχρι την Πατησίων.
Α.Π.: Δηλαδή, για να καταλάβω καλά, εμείς θα βλέπουμε μία είσοδο η οποία θα είναι πιο μπροστά από τη σημερινή είσοδο;
Λ.Μ.: Ναι, θα είναι μια είσοδος πολύ πιο μπροστά από τη σημερινή. Από κάτω θα είναι η επέκταση και από πάνω θα παραμείνει ο κήπος. Το βλέπετε και στο φωτορεαλιστικό που δώσαμε στη δημοσιότητα. Θέλουμε να παραμείνει ο κήπος. Είναι συστατικό στοιχείο του Μουσείου και του ίδιου του ελληνικού πολιτισμού να συνδιαλέγεται η φύση με τα τεχνουργήματα και με τα έργα των ανθρώπων. Θα υπάρχει, βεβαίως, και η αναμονή της συλλειτουργίας με το Πολυτεχνείο. Το Πολυτεχνείο αυτή τη στιγμή ,με τις δικές του διαδικασίες, προχωρεί στην αποκατάσταση των κτηρίων του. Έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες. Οι μελέτες, για παράδειγμα, για το κτήριο Γκίνη, εγκρίθηκαν από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων τον περασμένο Απρίλιο, προκειμένου να προχωρήσει μέσου ευρωπαϊκού χρηματοδοτικού προγράμματος η αποκατάσταση πρώτα του Κτηρίου Γκίνη. Επομένως, και το Πολυτεχνείο κάνει τις δικές του διαδικασίες για να μπορέσουμε να έρθουμε παράλληλα σε μία ευρύτερη αποκατάσταση της περιοχής από την εικόνα την οποία έχουμε σήμερα.
Α.Π. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι το «Μουσείο των Μουσείων», με βάση τα εκθέματα και όσα βρίσκονται στις αποθήκες, δεν το λέμε με κομπασμό.
Λ.Μ. Και αυτά τα έργα τέχνης που δεν βλέπουμε στον εκθεσιακό χώρο είναι ασύγκριτα περισσότερα.
Α.Π. Τα οποία φαντάζομαι ότι στον νέο χώρο που θα κατασκευαστεί θα εκτεθούν πλήρως.
Λ.Μ. Πλήρως δεν μπορούν να εκτεθούν, γιατί είναι περισσότερα από 120.000 αυτά τα οποία βρίσκονται στις αποθήκες.
Α.Π. Άρα, θα θέλαμε ένα υπόγειο μουσείο μέχρι τα Άνω Πατήσια.
Λ.Μ. Όμως, θα εκτεθούν περισσότερα και με τέτοιο τρόπο που να αναδεικνύει την αξία αυτών των έργων.
Α.Π. Άρα θα αλλάξει ο τρόπος παρουσίασης.
Λ.Μ. Θα αλλάξει ο τρόπος παρουσίασης και βεβαίως η νέα μορφή του μουσείου δεν θα αφορά μόνο το τμήμα της επέκτασης αλλά και την έκθεση, στο υπάρχον, κλασικό κτήριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, στο οποίο θα γίνει πλήρης αποκατάσταση. Το κτήριο θα ανακαινιστεί με εντελώς νέα έκθεση. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, το χάλκινο άγαλμα του τζόκεϊ που βρίσκεται στη μεγάλη αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου. είναι ένα αριστούργημα, ένα μοναδικό έργο τέχνης, το οποίο πνίγεται, όπως είναι σήμερα εκτεθειμένο, γιατί ο χώρος δεν επιτρέπει να εκτεθεί καλύτερα.
Α.Π. Και πολλά άλλα.
Λ.Μ. Βεβαίως, τα μυκηναϊκά, για παράδειγμα.
Α.Π. Μόνο τα μυκηναϊκά θα μπορούσαν να είναι σε ένα μουσείο. Είπατε ότι θα υπάρχει μία είσοδος πιο κοντά στο πεζοδρόμιο της Πατησίων. Φαντάζομαι ότι δεν θα καλύπτει το υπάρχον κτήριο.
Λ.Μ. Όχι, αυτό φαίνεται. Λίγη υπομονή όμως, αφού όπως σας είπα, θα παρουσιαστεί όλο το σκεπτικό από τους ίδιους τους αρχιτέκτονες, τους Chipperfield-Τομπάζη, μέσα στον Φεβρουάριο, σε εκδήλωση στην Αθήνα, ώστε να γίνει κατανοητό σε όλους αυτό το οποίο πρόκειται να γίνει στην Πατησίων.
Α.Π. Χρόνος αποπεράτωσης υπάρχει κ. Μενδώνη; Του ελληνικού κράτους τα δεδομένα ή τα κανονικά;
Λ.Μ. Ο στόχος μας είναι οι πλήρεις μελέτες, αρχιτεκτονική, στατική, ηλεκτρομηχανική, μουσειολογική- μουσειογραφική, να ολοκληρωθούν σε περίπου ενάμιση χρόνο. Κι από εκεί και πέρα να ξεκινήσει η υλοποίηση. Όπως έχουμε πει ξανά, οι μελέτες θα εκπονηθούν με χορηγία. Όπως με χορηγία έγινε και όλη η διαδικασία του διαγωνισμού του αρχιτεκτονικού προσχεδίου.
Α.Π. Της οικογένειας Λαιμού, σε αυτό αναφέρεστε.
Λ.Μ. Υπήρξε η χορηγία της Οικογένειας Νικολάου και Ειρήνης Λαιμού. Επίσης, τα μέλη της διεθνούς επιτροπής, όλοι καταξιωμένες προσωπικότητες, υπό την προεδρία του καθηγητή Ανδρέα Κούρκουλα, δούλεψαν για έναν περίπου χρόνο χωρίς αμοιβή. Δούλεψαν γιατί πιστεύουν στο μουσείο, αγαπούν την Ελλάδα. Είναι μια ισχυρή ένδειξη φιλελληνισμού η προσφορά όλων αυτών των ανθρώπων. Την επόμενη εβδομάδα θα κάνουμε μία παρουσίαση με τον κ. Κούρκουλα, τον πρόεδρο της διεθνούς επιτροπής αξιολόγησης, θα δώσουμε μία συνέντευξη για να πούμε τα βήματα που έγιναν και αυτά που θα γίνουν, πολύ συγκεκριμένα.
Α.Π. Επειδή κ. Μενδώνη δεν ξέρουμε σε ποιον βαθμό οι συμπολίτες μας είναι ενημερωμένοι, ως προς την κυριότητα, νομή, εκμετάλλευση κλπ και έρχονται ερωτήματα, το κτήμα Τατοϊου είναι πια περιουσία του ελληνικού κράτους, έτσι δεν είναι;
Λ.Μ. Το κτήμα Τατοϊου είναι περιουσία του ελληνικού κράτους στο σύνολό του.
Α.Π. Το Κοιμητήριο σε ποιον ανήκει;
Λ.Μ. Είναι κυριότητα του ελληνικού κράτους. Είναι μέρος του π. βασιλικού κτήματος Τατοϊου, το οποίο ανήκει κατ' απόλυτη κυριότητα και ιδιοκτησία στο ελληνικό κράτος.
Α.Π. Άρα η οικογένεια, τα τέκνα του εκλιπόντος τέως βασιλέως, μπορούσαν να πάνε να περιποιηθούν το χώρο, επειδή είναι θαμμένοι εκεί οι πρόγονοί τους;
Λ.Μ. Όχι δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο.
Α.Π. Έχω ερώτηση που λέει «γιατί δεν πήγαν να περιποιηθούν τους τάφους των προγόνων τους τα παιδιά;
Λ.Μ. Διότι δεν μπορούσαν. Οι τάφοι είναι χαρακτηρισμένοι μνημεία και η οποιαδήποτε μέριμνα, καθώς ανήκουν στην ιδιοκτησία του ελληνικού κράτους, είναι από το ελληνικό κράτος.
