Απαντώντας στη Βουλή, σε ερώτηση του βουλευτή Κρίτωνα Αρσένη με θέμα «Επείγουσα παρέμβαση για Αρχαίο Τείχος Δέμας, Οχύρωση Lager και Φρυκτωρίες Ποικίλου Όρους», η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη είπε τα εξής:
«Κύριε βουλευτά,
Η πορεία του τείχους "Δέμα" όπως έχει καταγραφεί ήδη από τον 19ο αιώνα, έχει περιληφθεί στην κήρυξη και οριοθέτηση με συντεταγμένες του αρχαιολογικού χώρου από το 2013. Ως κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος είναι καταχωρημένος στο Αρχαιολογικό Κτηματολόγιο. Επίσης, βρίσκεται εντός της ζώνης Δ του όρους Αιγάλεω.
Τμήματα του αρχαίου τείχους υπέστησαν φθορές λόγω εκτέλεσης παλαιότερων τεχνικών έργων -ήδη από την δεκαετία του 1920 με την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών- Πελοποννήσου, αλλά και τη δεκαετία του 1950 και του 1970, με τη διάνοιξη της Λεωφόρου ΝΑΤΟ - Ασπροπύργου, την κατασκευή καναλιού του Μόρνου, την τοποθέτηση πυλώνων της ΔΕΗ, την παλιά χωματερή της Αθήνας, το 1962, και την ασβεστοποιΐα το 1968. Τα ανωτέρω έγιναν χωρίς καμία ενημέρωση και επίβλεψη της τότε αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας.
Εξαιτίας της κήρυξης, το 2013, σήμερα διευκολύνεται η απομάκρυνση των εγκαταστάσεων που βρίσκονται εντός της ζώνης οριοθέτησης και δεν συνάδουν με τον χαρακτήρα των μνημείων. Την περίοδο 2015-2019 δεν έγινε καμιά απολύτως ενέργεια για την αποκατάσταση του μνημειακού αυτού χώρου. Σήμερα η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων του Υπουργείου, Δυτικής Αττικής, έχει δρομολογήσει μια σειρά από έργα:
- Καταρχήν συνεργάζεται συστηματικά με τον Δήμο Φυλής για την αποψίλωση και τον καθαρισμό του τείχους ενώ λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα για την απομάκρυνση οικοδομικού και χωματουργικού υλικού από τον περιβάλλοντα χώρο του τείχους από τον Δήμο ή από άλλους φορείς.
- Στις 29 Απριλίου 2021, κατατέθηκε από τον Δήμο Φυλής μελέτη άμεσων μέτρων αποκατάστασης για τη στερέωση και ανάδειξη του τείχους. Αυτή τη στιγμή ολοκληρώνεται η διαδικασία της σύνταξης Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης για την υλοποίηση της ανωτέρω μελέτης.
- Για το εργοστάσιο της ασβεστοποιΐας, που λειτουργεί στη θέση «Ζοφριά Πύργος» του Δήμου Φυλής έχει προγραμματιστεί στις 25-01-2022 να εξεταστεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο η υποβληθείσα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Όπως προανέφερα, το εργοστάσιο βρίσκεται εντός της ζώνης Δ του όρους Αιγάλεω. Τα κτίρια, που υφίστανται με πολεοδομικές άδειες και τα οποία σύμφωνα με τις διατάξεις του προαναφερθέντος Νόμου δεν απαγορεύεται να λειτουργούν για τριάντα έτη μετά τη δημοσίευσή του, παρ' όλα αυτά μέσα στα πλαίσια της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων θα εξεταστούν κι αυτά από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το οποίο θα γνωμοδοτήσει σχετικά.
- Στον προγραμματισμό της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής για το έτος 2022 έχει ενταχθεί η κατασκευή και τοποθέτηση πινακίδων σήμανσης, κατεύθυνσης και πληροφόρησης του κοινού, ενώ όπως σας είχα ενημερώσει και στην προηγούμενη συζήτηση του θέματος, στην ιστοσελίδα της Εφορείας υπάρχουν όλες οι σχετικές πληροφορίες, τα σχέδια και οι φωτογραφίες για το μνημείο.
Επιπλέον, στην περιοχή του τείχους, πραγματοποιούνται συστηματικά αυτοψίες από υπαλλήλους της αρμόδιας Εφορείας, για να ελέγχεται η κατάσταση του μνημείου – ακριβώς λόγω της ιδιαιτερότητας και όλων των άλλων προβληματικών λειτουργιών που βρίσκονται γύρω από αυτό.
Το «οχυρό Lager» βρίσκεται μέσα στη ζώνη Α του ορεινού όγκου του Αιγάλεω, η οποία καθορίζεται ως περιοχή απόλυτης προστασίας. Σε αυτήν επιτρέπονται η εγκατάσταση περιπτέρων αναψυχής, η κατασκευή έργων κοινής ωφέλειας για την εξασφάλιση χλωρίδας και πανίδας, έργα τεχνικής υποδομής, πράγματα δηλαδή τα οποία πάντα υπό την επίβλεψη της Εφορείας, φαίνεται ότι δεν δημιουργούν, κατά την ίδια την Υπηρεσία, ιδιαίτερα προβλήματα. Τέλος, το μνημείο προστατεύεται αυτοδικαίως από το Ν. 3028/2002 ή από το Ν. 4858/2021 («Κύρωση Κώδικα νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς»). Προστατεύεται ωστόσο και έμμεσα από τις ανωτέρω καθορισμένες ειδικές χρήσεις γης του κηρυγμένου ως Τοπίου Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους του ορεινού όγκου του Αιγάλεω.
Οι οχυρές κατασκευές που σημειώνονται στον χάρτη VI. Pyrgos των Curtius- Kaupert, είτε πρόκειται για κτίσματα της αρχαιότητας με εποπτικό, αμυντικό ή άλλο συναφή χαρακτήρα είτε για πρόχειρα οχυρωματικά έργα της περιόδου 1826-27 και αυτά προστατεύονται αυτοδίκαια με βάση την ισχύουσα νομοθεσία.
Η ΕΦ.Α.Δ.Α καταβάλει κάθε προσπάθεια για την προστασία των συγκεκριμένων μνημείων. Η εικόνα τους έχει αλλάξει ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και όπως σας είπα και την προηγούμενη φορά, έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη στις Εφορείες μας ότι εκτελούν με σωστό τρόπο τη δουλειά τους.
Στη Δευτερολογία της η Λίνα Μενδώνη ανέφερε:
«Κύριε βουλευτά,
Προφανώς δυσκολεύεστε να καταλάβετε την αρχαιολογική νομοθεσία. Καταρχήν χρησιμοποιήσατε τη φράση «αυτόματη κήρυξη του μνημείου». Αυτόματη κήρυξη δεν υπάρχει. Υπάρχει αυτοδίκαια κήρυξη. Αν μπείτε στον κόπο να διαβάσετε τις χωρικές ρυθμίσεις του νόμου 3028, θα δείτε ότι μέχρι το 1830 τα μνημεία προστατεύονται αυτοδικαίως. Αυτό μπορεί να μη σας ικανοποιεί, αυτό όμως λέει η νομοθεσία. Και πιστέψτε με, ο συγκεκριμένος νόμος έχει κριθεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι μόνο, ως ένας νόμος που προστατεύει με απόλυτη επάρκεια την πολιτιστική μας κληρονομιά και είναι πολύ πιο προχωρημένος από αντίστοιχες νομοθεσίες άλλων Ευρωπαϊκών ή Μεσογειακών κρατών.
Εάν διαβάσετε λίγο πιο προσεκτικά το άρθρο 10 του νόμου, θα δείτε ότι εκτός από το μεμονωμένο μνημείο, αυτοδικαίως προστατεύεται και ο περιβάλλων χώρος του. Εάν λοιπόν, όλοι αυτοί οι κύκλοι προστασίας ενωθούν, δεν χρήζει ανάγκη περαιτέρω κήρυξης για τα μνημεία που χρονολογούνται πριν από το 1830.
Η περιβαλλοντική νομοθεσία δεν καλύπτει την αρχαιολογική προστασία. Η αρχαιολογική προστασία ικανοποιείται πλήρως από τον νόμο 3028 και από τον Κώδικα 4858/2021, που στην ουσία κωδικοποιεί την αρχαιολογική νομοθεσία. Η περιβαλλοντική νομοθεσία, για την οποία σε κάθε περίπτωση, όχι απλώς γνωμοδοτεί, αλλά επί της ουσίας απαιτείται σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Πολιτισμού και του εκάστοτε Υπουργού Πολιτισμού, έρχεται επικουρικά. Όταν υπάρχουν ζώνες απόλυτης προστασίας, έστω και περιβαλλοντικής, ενισχύεται η προστασία της αρχαιολογικής νομοθεσίας. Αυτά δεν τα λέω εγώ. Τα λένε οι νόμοι, τα λέει η αιτιολογική έκθεση του 3028/2002, τα λέει μία σειρά αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, που ήδη συνιστούν νομολογία.
Από εκεί και πέρα, όπως έχω πει και στις προηγούμενες ερωτήσεις σας, το Υπουργείο Πολιτισμού, τουλάχιστον τα τελευταία 2,5 χρόνια, έχει δώσει ιδιαίτερο βάρος στη Δυτική Αττική, ιδιαίτερα λόγω της Ελευσίνας, η οποία θα είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα το 2023. Κατόπιν αυτού, όπως είπαμε και μερικές εβδομάδες πριν, η Εφορεία Αρχαιοτήτων υλοποιεί ένα συστηματικό έργο συντήρησης και ανάδειξης της αρχαίας Ιεράς Οδού.
Τα έργα μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, τα οποία επί της ουσίας δεν προχωρούσαν μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2019, προχωρούν σήμερα με ταχείς ρυθμούς, είτε πρόκειται για την ολοκλήρωση των μελετών που είχαν μείνει πίσω, είτε πρόκειται για αρχαιολογικές παρεμβάσεις, οι οποίες όμως έχουν άμεση συνέπεια στην πόλη, δεδομένου ότι ο αρχαιολογικός χώρος είναι σε άμεση επαφή με τη μεγάλη πλατεία της πόλης και επομένως, έχει απόλυτη επίπτωση για όλο τον προγραμματισμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
Ακόμη, μέσα στις μελέτες ωρίμανσης για το επόμενο ΕΣΠΑ, για πρώτη φορά προχωρούν οι μελέτες των ναών: Αγίου Νικολάου του Λουτρού Μενιδίου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Φυλής, του Αγίου Αντωνίου Μεγάρων, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Αγίου Δημητρίου στα Βίλλια, καθώς και των κελλιών των Ι.Μ. Οσίου Μελετίου Κιθαιρώνος και Προφήτη Ηλία Ερυθρών.
Τέλος, να σας ενημερώσω, ότι μετά από απραξία δεκαετιών, το Υπουργείο Πολιτισμού είναι στην τελική φάση εξαγοράς του παλαιού ελαιουργείου, προκειμένου να δημιουργηθεί εκεί ένα Αρχαιολογικό Μουσείο, αντάξιο της ιστορικής και της αρχαιολογικής σημασίας της Ελευσίνας και της ευρύτερης περιοχής της. Όλα αυτά δεν συνιστούν ότι η Ανατολική Αττική είναι αφημένη».
