Απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη, στην υπ' αριθμ. 76/14 -10 - 2021 επίκαιρη ερώτηση του Βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Ανδρέα Μιχαηλίδη, με θέμα «Ανάγκη μελετών και εργασιών αποκατάστασης βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων της Χίου».
Πρωτολογία
Καλημέρα κ. Βουλευτά,
Σας ευχαριστώ για την ερώτησή σας, γιατί μου δίνετε την ευκαιρία να παρουσιάσω την μέριμνα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού της Κυβέρνησής μας για το πολιτιστικό απόθεμα της Χίου.
Να ξεκινήσω, ενημερώνοντάς σας ότι τον Ιούλιο 2019, είχαν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 2014-2020 πέντε έργα αποκατάστασης βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων της Χίου συνολικού προϋπολογισμού 3.725.019,50 ευρώ. Οσον αφορά σε μελέτες, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου διέθετε ώριμες μελέτες μόνον για ένα μνημείο: Για τον ναό του Παλαιού Ταξιάρχη Μεστών, οι οποίες εκπονήθηκαν από ιδιώτη χορηγό.
Επίσης, για το ναό του Αγίου Θαλελαίου στο Άγιο Γάλας, η Εφορεία διέθετε μόνον μελέτη κτηριολογικής αποκατάστασης. Αυτή ήταν η εικόνα. Η αναγκαία μελέτη συντήρησης του ζωγραφικού διακόσμου του Αγίου Θαλελαίου, ώστε το έργο να θεωρείται ώριμο και να μπορεί να ενταχθεί προς χρηματοδότηση, εκπονήθηκε και εγκρίθηκε το 2020.
Εκτός από αυτό, σήμερα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου προχωρεί στις εξής μελέτες:
Το σύνολο των μελετών (αρχιτεκτονική, στατική και συντήρηση του ζωγραφικού διακόσμου) του Αγίου Γεωργίου στα Πραστειά της Σιδηρούντας που μόλις αναφέρατε, έχει ολοκληρωθεί. Εντός των επομένων εβδομάδων οι μελέτες εισάγονται για την κατά νόμον γνωμοδότηση στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Άρα τη διετία 2020-2021 ωριμάσαμε πλήρως το έργο αυτό.
Το σύνολο των μελετών (αρχιτεκτονική, στατική, και συντήρηση του ζωγραφικού διακόσμου) του Ναού Αγίου Ιωάννη Αργέντη στον οικισμό του Παλαιού Καταρράκτη, ένα σημαντικό μνημείο σε πολύ κακή κατάσταση διατήρησης, έχουν επίσης ολοκληρωθεί. Εντός των επομένων εβδομάδων εισάγονται και αυτές οι μελέτες για την κατά νόμον γνωμοδότηση στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Για την Μονή των Μούνδων, ένα σημαντικό μοναστηριακό συγκρότημα –χωρίς αδελφότητα- έχουν κι εδώ δρομολογηθεί οι διαδικασίες για την χρηματοδότηση των μελετών αποκατάστασης (αρχιτεκτονική, στατική και γεωτεχνική μελέτη, και μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών) από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, προκειμένου να ωριμάσει και να καταστεί δυνατή η ένταξη του στην επόμενη προγραμματική περίοδο 2021-2027.
Επίσης, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χίου εκπονείται μελέτη για την αποκατάσταση του αμυντικού πύργου και του οχυρωματικού περιβόλου της Νέας Μονής, η οποία προβλέπεται να ολοκληρωθεί το 2022.
Επίσης, είναι σε εξέλιξη η αρχιτεκτονική μελέτη, με χορηγία και μέριμνα της Μητρόπολης Χίου, η μελέτη για τη βόρεια πτέρυγα της Μονής του Αγίου Μηνά στο Νεοχώρι. Η πτέρυγα είναι νεότερη, δεν είναι κηρυγμένη άρα δεν εμπίπτει στις διατάξεις του Ν. 3028/2002, παρ' όλα αυτά η Εφορεία είναι διατεθειμένη να συνδράμει με πολύ χαρά την Μητρόπολη δεδομένης της σημασίας την Μονής για τα γεγονότα της Σφαγής της Χίου το 1822.
Με βάση τα προηγούμενα έχουμε προτείνει για ένταξη στο Ταμείο Ανάκαμψης και είναι θέμα χρόνου η ένταξή τους τα ακόλουθα έργα:
Το έργο «Ανάδειξη των εκφάνσεων της Μνημειακής ζωγραφικής στη Χίο», το οποίο περιλαμβάνει τα έργα στους ναούς του Παλαιού Ταξιάρχη Μεστών, του Αγίου Θελαλαίου και του Αγίου Γεωργίου στα Πραστειά, συνολικού προϋπολογισμού 1.650.000 ευρώ. Το προτεινόμενο έργο περιλαμβάνει εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης των ναών, συντήρησης του τοιχογραφικού τους διακόσμου και των ξυλόγλυπτων τέμπλων, καθώς και τη δημιουργία ψηφιακών εφαρμογών περιήγησης και εκπαιδευτικών δράσεων.
Οπως βλέπετε, στο έργο περιλαμβάνεται ο Ταξιάρχης των Μεστών, τον οποίο αναφέρετε στην ερώτησή σας, οπότε το ξυλόγλυπτο τέμπλο που λέτε ότι βρίσκεται σε κακή κατάσταση - αν και θα μπορούσε από το 2018 που ήταν ώριμη η μελέτη αυτή καθώς είχε πληρωθεί από ιδιώτη, να έχει ενταχθεί, αυτό δεν είχε γίνει.
Το έργο «Αποκατάσταση του αμυντικού πύργου και του οχυρωματικού περιβόλου στο μοναστηριακό συγκρότημα της Νέας Μονής Χίου». Η Νέα Μονή είναι μνημείο UNESCO του οποίου η αποκατάσταση χρηματοδοτείται συνεχώς σε όλες τις χρηματοδοτικές περιόδους. Και αυτό τώρα το βάζουμε στο Ταμείο Ανάκαμψης με προϋπολογισμό 700.000 €.
Για την επομένη προγραμματική περίοδο του ΕΣΠΑ 2021-2027 προτείνουμε:
1.Το έργο "Αποκατάσταση Ναού Αγίου Ιωάννη Αργέντη στον Παλαιό Καταρράκτη Χίου", με προϋπολογισμό 450.000 €, και
2. Το έργο "Αποκατάσταση του Γενοβέζικου κοσμικού κτιρίου και ολοκλήρωση της ανάδειξης ενός οχυρωματικού έργου της Γενοιοκρατίας στη Χίο", πολύ σημαντικό, προϋπολογισμού 2.900.000 €.
Στην ερώτησή σας αναφερθήκατε στην Μονή Ρουχουνιώτισσας και στην Μονή της Οσίας Ματρώνας. Και τα δύο σημαντικά μεταβυζαντινά μνημεία έχουν δεχθεί τεράστιες νεώτερες επεμβάσεις με αποτέλεσμα να μην είναι κηρυγμένα και να μην συμπεριλαμβάνονται στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Πολιτισμού.
Με αυτήν την πολύ σύντομη παρουσίαση νομίζω ότι σας απάντησα επί της ουσίας. Από τον Ιούλιο του 2019 μέχρι σήμερα το Υπουργείο Πολιτισμού μεριμνά δια της Εφορείας Αρχαιοτήτων, έχει ωριμάσει σημαντικά έργα, τα οποία ήδη έχουν μπει σε χρηματοδοτικά προγράμματα.
Ευχαριστώ.
Δευτερολογία
κ. Βουλευτά,
Καταρχήν θα συμφωνήσω μαζί σας ότι η μελέτη για τον Ταξιάρχη των Μεστών πράγματι είχε ολοκληρωθεί περίπου το 2015 και μετά από προσπάθεια που έγινε, εγκρίθηκε το 2018. Τον Μάιο και τον Ιούλιο του 2019 προ των εκλογών, η τότε ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού πρότεινε και ενέταξε στο Περιφερειακό Πρόγραμμα Βορείου Αιγαίου κάποια μνημεία, όχι όμως τον Ταξιάρχη των Μεστών. Αυτό είναι και ένα δικό μου ερώτημα, γιατί ένα τόσο σημαντικό μνημείο δεν υπήρξε προτεραιότητα. Από εκεί και πέρα δεν είχαμε τη δυνατότητα περαιτέρω εντάξεων, γι' αυτό και τώρα που έχουμε τη δυνατότητα στο Ταμείο Ανάκαμψης βάζουμε τα τρία μνημεία που συμφωνούμε απόλυτα ότι είναι προτεραιότητα.
Όπως σας είπα προηγουμένως, στην πενταετία 2015 - 2019 η Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε μόνο μια ώριμη μελέτη, αυτή του παλιού Ταξιάρχη. Στα δυόμιση χρόνια ωριμάσαμε τουλάχιστον πέντε μελέτες, είναι αυτά τα οποία σας ανέφερα. Τα έργα αυτά θα ενταχθούν και είναι ήδη εξασφαλισμένη η ένταξή τους.
Αυτό το οποίο θέλω να σας πω και συμβαίνει σε όλη την Ελλάδα είναι ότι την πενταετία 2015-2019, σημειώθηκαν τα χαμηλότερα ποσοστά απορρόφησης του ΕΣΠΑ στα έργα Πολιτισμού, λιγότερο από 10%.
Ακριβώς για να ανατρέψουμε την εικόνα αυτή, ξεκινήσαμε έναν αγώνα σε συνεργασία των Υπηρεσιών μας με την Τοπική και την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, επαναλαμβάνω σε όλη την Ελλάδα, ώστε να ωριμάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα έργα, για να μπορέσουμε να τα εντάξουμε στα προγράμματα τα οποία τώρα ξεκινούν, στο Ταμείο Ανάκαμψης και στο επόμενο ΕΣΠΑ.
Πρέπει να σας πω ότι εκτός από τα βυζαντινά μνημεία στη Χίο, ήδη προχωρούμε και πολυ σύντομα ολοκληρώνεται και θα εγκριθεί τους πρώτους μήνες του 2022, η μελέτη αναβάθμισης και επέκτασης του Αρχαιολογικού Μουσείου της Χίου επί της οδού Μιχάλων. Η χρηματοδότηση του έργου είναι ήδη εξασφαλισμένη από το Ταμείο Ανάκαμψης και είναι προϋπολογισμού περίπου 10.000.000 ευρώ.
Συνοψίζοντας ο συνολικός προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων στο ΕΣΠΑ την περίοδο 2014 - 2020, όπως προανέφερα, ήταν 3.725.000 ευρώ. Σήμερα μέχρι στιγμής, ο προϋπολογισμός των έργων επί μνημείων της Χίου στο Ταμείο Ανάκαμψης και στο επόμενο ΕΣΠΑ ανέρχεται στα 5.250.000 ευρώ και προφανώς αυξάνεται και θα αυξηθεί καθώς ωριμάζουμε μελέτες νέων έργων, γιατί πράγματι τα μνημεία έχουν ανάγκη. Επιπλέον είναι τα 10.000.000 ευρώ για το Αρχαιολογικό Μουσείο. Άρα σήμερα που μιλάμε, οι εξασφαλισμένοι πόροι είναι περισσότεροι από 15.000.000 ευρώ.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων συνεχώς ωριμάζει μελέτες. Αυτή είναι η κατεύθυνση που της έχουμε δώσει προκειμένου όσο γίνεται, περισσότερα έργα να ενταχθούν στα χρηματοδοτικά προγράμματα. Υπάρχουν βεβαίως τα φαινόμενα της υποστελέχωσης τα οποία επισημάνατε. Εδώ πρέπει να πω ότι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου καλύπτονται όσες θέσεις ζητούνται από την Εφορεία. Επομένως υπάρχει μία τέτοια εξυπηρέτηση. Δεν είναι το μόνιμο ούτε το ορθό, αλλά πρέπει να σας πω ότι δια της κινητικότητος που επιτρέπει τέτοιου είδους ενισχύσεις του προσωπικού, δεν υπάρχει ενδιαφέρον για τη Χίο. Όσο για τους μηχανικούς έχουμε ζητήσει ήδη την πρόσληψη πολιτικών μηχανικών, αρχιτεκτόνων, ηλεκτρολόγων-μηχανολόγων σε όλη την επικρατεία και με το Υπουργείο Εσωτερικών δρομολογείται ο αντίστοιχος διαγωνισμός. Συνολικά βεβαίως, αφορά όλη την επικράτεια.
Αυτό το οποίο θέλω να σας πω, είναι ότι η πολιτική ηγεσία σήμερα του Υπουργείου Πολιτισμού, στέκεται αρωγός σε όλες τις προσπάθειες των Υπηρεσιών όχι μόνο της Χίου αλλά της Ελλάδας, για να ωριμάσουν έργα και να ενταχθούν όσο γίνεται περισσότερα στην επόμενη προγραμματική περίοδο, είναι κατεύθυνσή μας αυτή. Γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι τα έργα Πολιτισμού εκτός από την προστασία, ανάδειξη και προβολή του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας μας, που είναι η αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού, συμβάλλουν καθοριστικά - υπάρχει πλήθος στατιστικών στοιχείων - στη δημιουργία θέσεων εργασίας, άρα στην αύξηση της απασχόλησης, ενώ ενδυναμώνουν ουσιαστικά τις τοπικές οικονομίες. Και αυτό μας ενδιαφέρει πάρα πολύ.
