Άρης Πορτοσάλτε: Η επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα ήταν ένα από τα κύρια θέματα στην ημερήσια διάταξη της 22ης Συνόδου της Διακυβερνητικές Επιτροπής της UNESCO για την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσης. Η κυρία Λίνα Μενδώνη Υπουργός Πολιτισμού… Κυρία Υπουργέ καλημέρα σας.
Λίνα Μενδώνη: Καλή σας μέρα, καλή εβδομάδα
Α.Π.: Καλή εβδομάδα σας εύχομαι. Λοιπόν θα θέλαμε να μάθουμε λεπτομέρειες για αυτό… Υπάρχει μια καινούρια αντίληψη τώρα… αγκαλιάζει η UNESCO όλη αυτή την προσπάθειά της επιστροφής όχι μόνο των γλυπτών αλλά και όπου αλλού έχουν αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς και πολιτισμικής ταυτότητας κρατών;
Λ.Μ.: Γενικά η UNESCO έχει μία ευαισθησία σε αυτά τα θέματα και καθώς τα χρόνια περνούν και αλλάζουν γενικότερα οι αντιλήψεις, παίρνει θέσεις σωστές υπέρ της επιστροφής πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους.
Στην ατζέντα της Διακυβερνητικής Επιτροπής το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, βάσει του αιτήματος που είχε κατατεθεί το 1984 από τη Μελίνα Μερκούρη, έχει συζητηθεί σε 17 διαφορετικές συνόδους και πάντοτε υπήρχε μία σύσταση προς τις δύο πλευρές, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ελλάδα, ότι θα πρέπει να συζητήσουν για να υπάρξει μία λύση στο θέμα αυτό.
Αυτή τη φορά η Σύνοδος είχε πολύ καλύτερα αποτελέσματα από μια ευχή, πέρα από τη διατύπωση μιας ευχής. Εκδόθηκε και πάλι η σύσταση, αυτό που ονομάζει η UNESCO recommendation, προς τις δύο χώρες, λέγοντας ότι επιτέλους θα πρέπει να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι και να συζητήσουν. Όμως, σαφέστατα παίρνει θέση και λέει ότι αυτοί που δεν προσέρχονται στον διάλογο είναι οι Βρετανοί. Ένα το σημείο είναι αυτό. Το δεύτερο είναι πως ξεκαθαρίζει ότι δεν πρόκειται για μία διαφωνία ανάμεσα στο Βρετανικό Μουσείο και στο Μουσείο της Ακρόπολης, δηλαδή, δεν είναι θέμα των δύο μουσείων, αλλά είναι θέμα των δύο κυβερνήσεων των δύο κρατών.
Και, επίσης, το πολύ σημαντικό, που για πρώτη φορά συμβαίνει, είναι ότι για όλα αυτά η UNESCO καταλήγει σε μία απόφαση- decision- τα συγκεκριμενοποιεί και δεν διστάζει να πει ότι οι συνθήκες έκθεσης των γλυπτών στο Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι οι καλύτερες, ακριβώς διότι υπάρχουν τα προβλήματα που έχουμε κι εμείς επισημάνει. Έχουν βγει στον Τύπο και στον διεθνή Τύπο, ότι στην Duveen Gallery, υπάρχουν πολλά προβλήματα και οι αίθουσες αυτές παραμένουν κλειστές στο κοινό-μη προσιτές στο κοινό-ακριβώς για να επισκευαστούν. Επομένως, αυτό το οποίο αντιλαμβάνεται κανείς είναι ότι έγινε ένα βήμα: Αναγνωρίζει ότι το αίτημα της Ελλάδας για την οριστική επιστροφή των Γλυπτών στην Αθήνα και την επανένωσή τους με τα υπόλοιπα γλυπτά που ήδη εκτίθενται στο Μουσείο της Ακρόπολης, είναι δίκαιο και νόμιμο.
Α.Π.: Μάλιστα
Λ.Μ.: Αυτό είναι το περιεχόμενο στην ουσία αυτών των δύο αποφάσεων. Είναι πολύ πιο ξεκάθαρος και κατηγορηματικός ο τρόπος που τίθεται πλέον το θέμα από την UNESCO από τη συγκεκριμένη Σύνοδο, από τη Διακυβερνητική Επιτροπή.
Α.Π.: Εμείς στο θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα είμαστε έτσι υπό την σκέπη, υπό την ομπρέλα της UNESCO Αλλάζει κάτι στην πολιτική μας έναντι του Ηνωμένου Βασιλείου κυρία Μενδώνη;
Λ.Μ.: Ούτως ή άλλως θέλουμε την UNESCO πάντοτε να είναι δίπλα μας, να είμαστε υπό τη σκέπη της όπως είπατε υπό την αιγίδα της, και αυτό κάνουμε. Άλλωστε από το 2013 είχαμε ζητήσει από την UNESCO να αναλάβει και έναν διαμεσολαβητικό ρόλο τον οποίο απέρριψε ασυζητητί η αγγλική πλευρά. Η πολιτική μας είναι σταθερή. Δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα βρίσκονται με νόμιμο τρόπο στο Βρετανικό Μουσείο διότι θεωρούμε ότι είναι προϊόν κλοπής. Επομένως, η Ελλάδα δεν μπορεί να αναγνωρίσει ούτε κυριότητα, ούτε κατοχή, ούτε νομή στο Βρετανικό Μουσείο.
Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι με την απόφασή της αυτή η UNESCO, μας λέει ότι δεν είναι πλέον η βρετανική πλευρά η οποία πάντοτε έλεγε ότι δεν αφορά την κυβέρνηση αλλά αφορά σ το Βρετανικό Μουσείο και στους Trustees. Εδώ πλέον τα πράγματα ξεκαθαρίζουν. Η UNESCO παίρνει θέση και λέει ότι πρόκειται για ένα διακυβερνητικό ζήτημα, το οποίο είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ξέρετε πάντοτε οι Άγγλοι κρύβονταν: Η μεν κυβέρνηση πίσω από τους Trustees του Βρετανικού Μουσείου, οι δε Trustees πίσω από την κυβέρνηση.
Αυτό όμως το οποίο εγώ μπορώ να σας πω είναι ότι η κυβέρνηση αυτά τα δύο χρόνια εργάζεται αθόρυβα και συστηματικά για το θέμα της επιστροφής και της επανένωσης των γλυπτών και νομίζω ότι η απόφαση αυτή της Διακυβερνητικής είναι μία δικαίωση αυτής της πολιτικής.
Α.Π.: Και λέτε αυτός ο τρόπος που έχετε επιλέξει μπορεί να είναι, να τελεσφορήσει κάποια στιγμή, δηλαδή να αποδεχθεί ή εμείς θα κάνουμε αυτά πρέπει να κάνουμε και το Ηνωμένο Βασίλειο θα τηρεί την άρνησή του, θα τηρεί τη σταθερή του θέση;
Λ.Μ.: Κοιτάξτε, αυτή τη στιγμή καταλαβαίνετε ότι το βασικό μέσο πίεσης που έχει η Ελλάδα, πέρα από τους διεθνείς οργανισμούς, πέρα από διεργασίες οι οποίες γίνονται, είναι η κοινή γνώμη, η διεθνής κοινή γνώμη. Αυξάνονται συνεχώς τα ποσοστά της κοινής γνώμης υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών. Επίσης, αυτό το οποίο τονίζουμε, και νομίζω ότι βρίσκουμε απήχηση είναι ότι το Βρετανικό Μουσείο είναι ένα μουσείο με αποικιοκρατικού τύπου χαρακτηριστικά. Οι ίδιοι θέλουν να λένε ότι το Βρετανικό είναι ένα παγκόσμιο Μουσείο. Εμείς έχουμε να αντιπαραθέσουμε σε αυτό, το Μουσείο της Ακρόπολης που είναι ένα από τα καλύτερα του κόσμου. Και δεν το λέμε εμείς αλλά το λένε οι διεθνείς στατιστικές και οι διεθνείς κριτικές, για το Μουσείο της Ακρόπολης. Το οποίο είναι ένα Μουσείο οικουμενικό. Είναι ένα Μουσείο που προβάλλει τις οικουμενικές αξίες του δυτικού πολιτισμού.
Επομένως, εμείς κινούμαστε σε αυτή την κατεύθυνση, και πιστεύουμε ότι όσο η πίεση της κοινής γνώμης εντείνεται τόσο το Βρετανικό Μουσείο έρχεται σε δύσκολη θέση. Δεν είναι κάτι που θα συμβεί από τη μια στιγμή στην άλλη αλλά εμείς οφείλουμε να ασκήσουμε όλη την πίεση και να θέσουμε στην υπηρεσία αυτού του δικαίου αιτήματος μας, όλα τα μέσα τα οποία διαθέτουμε.
Α.Π.: Και με δεδομένο ότι πολλά πράγματα αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, όπως ας πούμε, πώς έβλεπαν κάποτε οι άνθρωποι τη δουλεία, πώς αντιμετωπίζονταν οι φορείς της δουλείας, και λοιπά, όλα αυτά τώρα αλλάζουν, αγάλματα, όχι αγάλματα, αδριάντες, προτομές γκρεμίζονται, λέτε ότι με την πάροδο του χρόνο θα αλλάξει και εδώ όλη αυτή η ματιά, και προσέγγιση.
Λ.Μ.: Ακριβώς. Πιστεύουμε ότι πλέον όλες αυτές οι αντιστάσεις κάποια στιγμή θα καμφθούν.
Α.Π.: Κυρία Μενδώνη, υπάρχουν σε άλλα μουσεία, για να κλείσουμε το θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα, άλλα κομμάτια του Παρθενώνα;
Λ.Μ.: Υπάρχουν. Στο Λούβρο υπάρχει μία μετόπη, στην Κοπεγχάγη υπάρχουν κάποια θραύσματα, στο Παλέρμο υπάρχει, επίσης, ένα θραύσμα. Υπάρχουν σε κάποια ευρωπαϊκά μουσεία.
Α.Π.: Η πολιτική που εφαρμόζεται για το Βρετανικό Μουσείο, εφαρμόζεται και για τα άλλα μουσεία;
Λ.Μ.: Οι συνθήκες που απεκτήθησαν τα θραύσματα από τα άλλα μουσεία δεν είναι ακριβώς οι ίδιες. Καταλαβαίνετε ότι το μείζον για εμάς θέμα είναι η διεκδίκηση των Γλυπτών από το Βρετανικό Μουσείο διότι εκεί υπήρξε πραγματικά η βάρβαρη μεταχείριση, η λεηλασία και η κλοπή.
Α.Π.: Πότε θα μπορέσουμε να ανηφορίσουμε στο Τατόι, κυρία Μενδώνη;
Λ.Μ.: Στο Τατόι θα μπορέσουμε να ανηφορίσουμε όταν ληφθούν, όχι από το Υπουργείο Πολιτισμού, κυρίως από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και τις άλλες αρμόδιες υπηρεσίες του, όλα τα μέτρα τα οποία θα εξασφαλίζουν την προστασία του χώρου, αλλά κυρίως των επισκεπτών. Ήδη έχει προχωρήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό η απομάκρυνση των καμένων δέντρων. Έχουν προχωρήσει και έχουν ολοκληρωθεί αρκετές από τις μελέτες. Υπάρχει μία πλήρης εξέλιξη του προγράμματος της αποκατάστασης.
Α.Π.: Τον φετινό χειμώνα τον χάσαμε, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις βόλτες;
Λ.Μ.: Δεν μπορώ να σας πω ακόμα ότι χάσαμε τον φετινό χειμώνα.
Α.Π.: Το περιεχόμενο των κοντέινερ έχει διασωθεί όλο;
Λ.Μ.: Το περιεχόμενο των κοντέινερ έχει διασωθεί στο ακέραιο. Με την πυρκαγιά κατεστράφησαν δύο κοντέινερ, αυτά τα οποία ήταν απολύτως δευτερεύοντα και γι' αυτό δεν ήταν κοντά στον μεγάλο αποθηκευτικό χώρο που έχουμε δημιουργήσει μέσα στο πρώην βασιλικό τμήμα. Ήταν ένα κοντέινερ απέναντι στο Ανάκτορο το οποίο ήταν εντελώς άδειο και ένα δεύτερο, δίπλα, στο οποίο υπήρχε, ουσιαστικά, κατεστραμμένο υλικό. Δεν είχε υλικό που επρόκειτο να αποκατασταθεί, ούτε είχε μνημειακό χαρακτήρα, ούτε μας έδινε στοιχεία ιστορικά. Ήταν υλικό που καταστρέφεται από τις υπηρεσίες μέσα από μια διαδικασία η οποία απλώς δεν είχε γίνει. Το είχα πει και τότε, το επαναλαμβάνω και τώρα, γιατί ξέρω την αγάπη σας και το πολύ ειδικό ενδιαφέρον που έχετε.
Α.Π.: Πέρασε από το μυαλό μου αυτό τον καιρό ότι πράγματι δεν υφίστασθε πίεση έχοντας ως δεδομένο ότι το Τατόι είναι συνυφασμένο στο μυαλό μας με τη βασιλεία. Δεδομένης της αντιπάθειας προς τη βασιλεία βλέπω ότι δεν τίθεται θέμα.
Λ.Μ.: Δεν νομίζω ότι πρέπει να το δούμε έτσι...
Α.Π.: Το ξέρω ότι δεν πρέπει να το δούμε έτσι αλλά βλέπω ότι επειδή το Τατόι είναι μέσα στο σπίτι μας και την Πάρνηθα, υπάρχει μια ηρεμία, ένας συμβιβασμός σε σχέση με την Εύβοια. Σχολιάζω την κοινή γνώμη.
Λ.Μ.: Το καταλαβαίνω. Ήταν όμως διαφορετική η καταστροφή. Από την άλλη πλευρά, το πιστεύω βαθύτατα, όλες οι ιστορικές περίοδοι αυτού του τόπου πρέπει να αντιμετωπιστούν με τη δέουσα προσοχή και σημασία και όλα τα ιστορικά τεκμήρια όλων των περιόδων θα πρέπει κι αυτά να αντιμετωπιστούν με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.
Άλλωστε πρέπει να πω ότι το Υπουργείο Πολιτισμού συνεχίζει κανονικά το έργο το δικό του. Ήδη έχει εγκατασταθεί ο πρώτος εργολάβος και είναι σε εξέλιξη η αποκατάσταση των μαγειρείων. Έχουμε τελειώσει όλες τις διαδικασίες ζητώντας και επιπλέον ειδικούς όρους για την δημοπράτηση του κτηρίου του Ανακτόρου και περιμένουμε την έγκριση της διακήρυξης από την υπηρεσία του Ταμείου Ανάκαμψης, το οποίο θα χρηματοδοτήσει την αποκατάσταση του Ανακτόρου. Επομένως είναι θέμα λίγου χρόνου.
Οι εργασίες της συντήρησης προχωρούν κανονικά. Οι πρόδρομες εργασίες για την αποκατάσταση των καμένων δέντρων, στο βαθμό που αφορά το Υπουργείο Πολιτισμού, προχωρούν. Δεν έχουμε καθόλου σταματήσει. Το πρόγραμμά μας εξελίσσεται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα το οποίο από την αρχή είχαμε θέσει. Το μείζον είναι αυτή τη στιγμή με όλες μας τις δυνάμεις να αποκαταστήσουμε αυτό το οποίο χάσαμε, το φυσικό περιβάλλον.
Α.Π.: Ευχαριστώ πάρα πολύ, καλημέρα σας.
Λ.Μ.: Κι εγώ ευχαριστώ, καλημέρα.
