Γιάννης Αντύπας: Επειδή στην επικαιρότητα είναι κάποιες αρνητικές ειδήσεις, μην ξεχνάμε ότι ο Πολιτισμός είναι ένα asset τεράστιο της χώρας μας. Δεν θα πρέπει να πηγαίνουμε από το ένα άκρο στο άλλο. Θα ήθελα το σχόλιό σας, την τοποθέτησή σας για τις αποκαλύψεις που έρχονται στο φως της δημοσιότητας, στο πλαίσιο του ελληνικού #metoo, οι οποίες μας έχουν σοκάρει, καθώς αφορούν καλλιτέχνες, τους οποίους πολλοί από εμάς είχαμε πολύ ψηλά στο μυαλό μας.
Λίνα Μενδώνη: Στην Ελλάδα έρχεται το φαινόμενο αυτό, το ελληνικό #metoo, όπως είπατε, με καθυστέρηση κάποιων χρόνων. H ιστορία έχει ξεκινήσει από το 2017. Για μένα, μέσα σε αυτό το νοσηρό κλίμα, το οποίο αναπτύσσεται, είναι σημαντικό ότι αρχίζει να αποκαλύπτεται η κατάσταση αυτή, που δεν είναι μόνο ελληνικό δεδομένο, αλλά διεθνές. Είναι υγιές το απόστημα αυτό να σπάσει. Και νομίζω ότι όλοι, οφείλουμε αυτή τη στιγμή να αναγνωρίσουμε ότι η κίνηση της Σοφίας Μπεκατώρου, πριν από κάποιες εβδομάδες, έδωσε το έναυσμα σε ανθρώπους, άντρες και γυναίκες, οι οποίοι αισθάνονται ότι έχουν, με τον οποιονδήποτε τρόπο, βιαστεί, είτε σωματικά, είτε σεξουαλικά, ή ψυχολογικά ή ψυχικά, να μιλήσουν. Να μιλήσουν ανοικτά και επώνυμα, μήπως μ' αυτόν τον τρόπο τελειώσει αυτή η ιστορία και τα πράγματα και στον χώρο του πολιτισμού -προφανώς δεν είναι μόνο ο χώρος του πολιτισμού, το ξέρετε καλά, το ξέρουμε όλοι, είναι πολλοί επαγγελματικοί χώροι- αποκτήσουν επαγγελματική διάσταση.
Γ.Α.: Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος επαγγελματικός χώρος που μπορεί να εξαιρεθεί.
Λ.Μ.: Ακριβώς. Άλλωστε βλέπετε και στατιστικές και σχετικές έρευνες, οι οποίες δημοσιοποιούνται και στη χώρα μας ότι μιλούν για αντίστοιχα φαινόμενα σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους.
Γ.Α.: Το ερώτημα είναι, αν είστε αισιόδοξη Υπουργέ ότι θα γίνουν όσα πρέπει, γιατί στην Ελλάδα έχουμε και μία Δικαιοσύνη, η οποία, πώς να το πω, καθυστερεί. Να βρω την πιο ήπια λέξη.
Λ.Μ.: Σε όλο αυτό το φάσμα, το οποίο επαναλαμβάνω, είναι νοσηρό, είναι τοξικό, πρέπει όλοι να δείξουμε την υπευθυνότητα που θα πρέπει να χαρακτηρίζει τον κάθε πολίτη. Και ο καταγγέλλων και ο καταγγελλόμενος και αυτοί οι οποίοι θα χειριστούν αυτές τις υποθέσεις, πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε με τη δέουσα σοβαρότητα, καθώς αυτά τα φαινόμενα τραυματίζουν ψυχές. Αυτό για μένα είναι το σημαντικό. Να ξεκαθαρίσει η κατάσταση.
Γ.Α.: Χθες είχαμε και την παραίτηση του κ. Λιγνάδη από το Εθνικό Θέατρο. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Λ.Μ.: Ο Δημήτρης Λιγνάδης χθες, αργά το απόγευμα, μου έστειλε την παραίτησή του η οποία κι έγινε δεκτή. Ο ίδιος, μέσα στην επιστολή παραίτησης αναφέρει και τους λόγους. Ξέρετε, μέσα σ' αυτό το τοξικό κλίμα, ο καθένας έχει αντοχές και αυτό δε μπορούμε να τις παραγνωρίζουμε. Ο κάθε άνθρωπος έχει τις αντοχές του, πόσο μπορεί να δεχθεί και να ανεχθεί οποιεσδήποτε φήμες. Γιατί πρέπει να πω, ότι μέχρι σήμερα που μιλάμε, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, κάποια καταγγελία επώνυμη δεν υπάρχει. Από την άλλη πλευρά, ο καθένας έχει την ελευθερία να υπερασπιστεί τον εαυτό του, όπως εκείνος κρίνει, είτε αφορά σε φήμες, είτε αφορά σε καταγγελίες. Επαναλαμβάνω ότι για το συγκεκριμένο πρόσωπο, καταγγελίες μέχρι σήμερα που μιλάμε, επώνυμες δεν έχουν υπάρξει.
Γ.Α.: Είναι προφανές ότι είναι άλλο πράγμα η φήμη, άλλο πράγμα η επώνυμη καταγγελία. Αλλάζουν πολύ τα πράγματα, όπως έχει γίνει στην περίπτωση του #metoo, όπου συγκεκριμένες πρωταγωνίστριες έχουν μιλήσει για συγκεκριμένους πρωταγωνιστές. Θα ήθελα να περάσουμε και στα υπόλοιπα θέματα του πολιτισμού, γιατί θα επιμείνω στον πρόλογο, ότι ο πολιτισμός είναι ένα πλεονέκτημα για τη χώρα και δεν μπορούμε να το ξεχάσουμε ή να το παραβλέψουμε στο πλαίσιο του τοξικού κλίματος για το οποίο μιλήσατε. Έχω μία αγωνία που μου έρχεται από πολλά μηνύματα από φίλους που δουλεύουν στο θέατρο. Μπορεί να μην είναι πρωταγωνιστές, μπορεί να μην είναι μεγάλα ονόματα, αλλά βγάζουν το ψωμί τους είτε εργαζόμενοι στη σκηνή, είτε στα παρασκήνια. Και ο κινηματογράφος και τα μουσεία κυρία Μενδώνη, είναι κλειστά αυτό το διάστημα. Πρέπει να στηριχθούν οι εργαζόμενοι, πρέπει κι εμείς κάποια στιγμή να μπορέσουμε να πάμε σε ένα μουσείο. Μας έχει λείψει πολύ.
Λ.Μ.: Φυσικά, σε όλους έχει λείψει. Το είχα πει αρκετούς μήνες πριν ,ότι τελικά το να είναι κλειστές όλες αυτές οι δομές του πολιτισμού, το θέατρο ο κινηματογράφος, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μουσεία, λειτουργεί εις βάρος και της δικής μας ψυχικής υγείας. Γιατί τον πολιτισμό δεν πρέπει να τον δούμε σαν διασκέδαση μόνο, μπορεί να αποτελεί μια μορφή διασκέδασης, βασικά είναι ψυχαγωγία, είναι αυτό που έλεγαν οι αρχαίοι, είναι αγωγή ψυχής.
Γ. Α.: Πνευματική τροφή, βεβαίως
Λ.Μ.: Από την άλλη πλευρά καταλαβαίνετε μέσα στην πανδημία την οποία ζούμε δεν μπορούμε παρά να ακολουθήσουμε τις οδηγίες των ειδικών, των απολύτως ειδικών, προκειμένου να περιορίσουμε την πανδημία, όσο είναι δυνατόν. Και γι΄ αυτό οι πολιτιστικοί χώροι, οι υποδομές πολιτισμού είναι κλειστές. Τώρα, το πότε θα ανοίξουν; Κι αυτό εξαρτάται από την πορεία της πανδημίας, από την πρόοδο των εμβολιασμών και από τις συμβουλές που θα πάρουμε από τους ειδικούς. Θεωρώ ότι όσο ο εμβολιασμός προχωράει γινόμαστε πιο αισιόδοξοι. Τουλάχιστον, επιτρέπουμε στον εαυτό μας να ελπίζει, ότι σύντομα οι πολιτιστικοί χώροι, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις θα ξαναγίνουν ζωντανές, θα μπορούμε να μετέχουμε "ζωντανά". Θα μπορούμε να επισκεφτούμε τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους. Δεν σας κρύβω ότι έχουμε κάνει και κάνουμε συνεχώς συζητήσεις, κάθε εβδομάδα, με τους γιατρούς, κρίνουν όμως ότι ακόμη δεν είναι η στιγμή.
Γ.Α.: Το έχετε συζητήσει και σας είπαν ότι δεν πρέπει ε;
Λ.Μ.: Ναι, ότι ακόμη δεν πρέπει. Βλέπετε ότι τα επιδημιολογικά δεδομένα αλλάζουν μέρα με την ημέρα.
Γ.Α.: Φεστιβάλ το καλοκαίρι που έχουμε συνηθίσει στη χώρα μας, έχουμε ταυτίσει το καλοκαίρι με κάποιες ζεστές καλλιτεχνικές βραδιές, ετοιμάζετε κάτι, έχετε δυνατότητα;
Λ.Μ.: Βεβαίως. Οι εποπτευόμενοι φορείς του Υπουργείου Πολιτισμού, το Ελληνικό Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, ετοιμάζει το πρόγραμμά του. Πιστεύουμε και ελπίζουμε ότι θα έχουμε ένα πολιτιστικό καλοκαίρι έτσι όπως το έχουμε συνηθίσει, προφανώς με μέτρα. Νομίζω ότι είναι δεδομένο ότι θα πρέπει όλοι μας να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Πιθανότατα θα υπάρχει και ένας περιορισμός στον χώρο σε σχέση με τα ποσοστά των θεατών αλλά θεωρούμε ότι καθώς ο εμβολιασμός θα έχει προχωρήσει ελπίζουμε ότι θα υπάρχει ένα ομαλό πολιτιστικό καλοκαίρι.
Γ.Α.: Το ελπίζουμε όλοι. Το έχουμε ανάγκη. Μια και δεν μπορούμε να πάμε τώρα στα μουσεία μήπως θα έπρεπε να επιταχυνθεί το θέμα της ψηφιοποίησης κάποιων μουσείων, διαβάζω ότι αλλάζετε και το νομικό καθεστώς σε πέντε μουσεία, κάτι να γίνει ώστε να μπορούμε να ερχόμαστε σε επαφή με τον πολιτισμό μας;
Λ.Μ.: Έχετε δίκιο ότι θα πρέπει να υπάρχει ψηφιακό υλικό το οποίο να διατίθεται, αλλά νομίζω ότι υπάρχει. Έχουν γίνει πρόοδοι ειδικά σ΄ αυτόν τον τομέα τους μήνες της πανδημίας, δηλαδή μέσα στο 12μηνο της πανδημίας.
Γ.Α.: Είδα και μια αλλαγή στο site του Μουσείου της Ακρόπολης η οποία είναι εντυπωσιακή έχετε βάλει πάρα πολλά στοιχεία μέσα, μπορεί ουσιαστικά να περιηγηθεί ο χρήστης
Λ.Μ.: Ναι, αυτό λέω ότι όλες οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, οι εποπτευόμενοι φορείς προχωρούν και σε ανανέωση των σελίδων τους για να προσφέρουν και νέο και καλύτερο ψηφιακό περιεχόμενο αλλά γενικά προχωρούν τις ψηφιακές εφαρμογές.
Από την άλλη πλευρά αυτό το οποίο είπατε προηγουμένως είναι ένα θέμα θεσμικό, νομικό. Τα πέντε μεγάλα μουσεία της χώρας, δηλαδή το Εθνικό Αρχαιολογικό, το Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας, το Βυζαντινού Πολιτισμού το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης και του Ηρακλείου, σήμερα είναι ειδικές περιφερειακές υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, δηλαδή είναι δημόσιες υπηρεσίες που ανήκουν στο σκληρό πυρήνα του κράτους. Τις επόμενες ημέρες θα κατατεθεί στη Βουλή το σχέδιο νόμου για τη μετατροπή τους σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, να αποκτήσουν δηλαδή το ίδιο καθεστώς, το ίδιο status, που έχει και το μουσείο της Ακρόπολης.
Γ.Α.: Θα τους δώσει και μεγάλη ευελιξία.
Λ.Μ.: Αποκτούν πολύ μεγαλύτερη ευελιξία αλλά παραμένουν προφανώς δημόσια μουσεία. Ο Πολιτισμός είναι δημόσιο αγαθό και κανείς δεν αφίσταται από αυτή τη βασική αντίληψη. Αλλά με το να αποκόπτονται από τον σφιχτό εναγκαλισμό του κράτους, όχι του δημοσίου, αποκτούν μεγαλύτερη ευελιξία και τα αποτελέσματα ο καθένας εξ ημών τα βλέπει στο Μουσείο της Ακρόπολης, το οποίο θεωρείται ένα από τα πέντε κορυφαία του κόσμου.
Γ. Α.: Δύο θέματα για το τέλος, κ. Υπουργέ, για την Πινακοθήκη και το Τατόι, τα οποία όλοι περιμένουμε με μεγάλη αγωνία. Θα ξεκινήσω από την Πινακοθήκη που είναι ένα θέμα που με είχε απασχολήσει και στο παρελθόν και αποτέλεσε και την αφορμή για να γνωριστούμε πριν από κάποια χρόνια. Πότε θα τη δούμε; Βλέπουμε απ' έξω το κτίριο να αλλάζει.
Λ. Μ.: Η Πινακοθήκη τους τελευταίους 20 μήνες όχι απλώς έχει αλλάξει όψη αλλά έχει μετατραπεί από ένα λιμνάζον εργοτάξιο που παραλάβαμε σε ένα πολύ ζωντανό εργοτάξιο που ολοκληρώνει πλέον τις διαδικασίες του. Όπως έχει ανακοινώσει και ο πρωθυπουργός, η Πινακοθήκη θα εγκαινιαστεί στις 24 Μαρτίου 2021.
Γ. Α.: Θα προλάβουμε;
Λ. Μ. : Βεβαίως, θα προλάβουμε.
Γ. Α.: Έχει ξεκινήσει και η τοποθέτηση των έργων τέχνης;
Λ. Μ.: Δεν έχει αρχίσει ακόμα το στήσιμο της έκθεσης αλλά είναι θέμα πέντε ή έξι ημερών να ξεκινήσει. Αυτή τη στιγμή τα έργα είναι έτοιμα. Το προσωπικό της Πινακοθήκης υπό την διευθύντριά της, κυρία Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα έχει κάνει όλες τις προετοιμασίες στα έργα (συντήρηση, απεντόμωση, ό,τι χρειάζεται να γίνει) προκειμένου να μεταφερθούν και να τοποθετηθούν στις θέσεις τους.
Γ. Α.: Διαβάζω στο Πρώτο Θέμα – πριν πάμε στο Τατόι – για το «Γυναικείο Κεφάλι», το κυνήγι του χαμένου Πικάσο. Έχουμε κάτι νεότερο;
Λ. Μ.: Αυτή τη στιγμή δεν μπορώ να ανακοινώσω κάτι. Είναι όμως προφανές ότι όλα αυτά τα χρόνια, από την κλοπή της Πινακοθήκης το 2012 ότι και οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού αλλά και όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες του ελληνικού κράτους, προσπαθούν να εντοπίσουν τον χαμένο Πικάσο. Είναι ένα έργο το οποίο είναι μεν συμβολικό για την Ελλάδα…
Γ. Α.: Το είχε δωρίσει ο ίδιος ο καλλιτέχνης στον ελληνικό λαό για την προσφορά του στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Λ. Μ.: Ακριβώς. Με το που θα εμφανιστεί το έργο κάπου, είναι δεδομένο και πασίγνωστο ότι είναι το κλοπιμαίο. Καθώς ο συνήθης χρόνος για την παρουσίαση προς τα έξω κλεμμένων αντικειμένων είναι περίπου από 10 έως 15 χρόνια, ελπίζουμε όλοι ότι έχει φτάσει πλέον η στιγμή που ο πίνακας θα εμφανιστεί κάπου. ώστε να μπορέσουν να παρέμβουν οι διεθνείς αρχές και να τον εντοπίσουν.
Γ. Α.: Πάμε και στο Τατόι, υπέροχο μέρος, φανταστικό, το οποίο όμως κατάφερε το ελληνικό κράτος να το παρατήσει για δεκαετίες.
Λ. Μ.: Δυστυχώς, το πρώην βασιλικό κτήμα Τατοΐου απαξιώθηκε όλες αυτές τις δεκαετίες. Βεβαίως, είναι ένας χώρος τον οποίο οι κάτοικοι της Αττικής φαίνεται ότι αγαπούν ιδιαίτερα γιατί – τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια – η κοσμοσυρροή στο Τατόι είναι δεδομένη. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν εγκαταλείφθηκαν τα κτήρια, δεν εγκαταλείφθηκε το ίδιο το κτήμα, το οποίο είναι ένας τεράστιος πολιτιστικός θησαυρός για την Αττική και την Αθήνα, αλλά και ένας πολύ μεγάλος και πολύ ενδιαφέρον αναπτυξιακός πόλος. Τα έργα στο Τατόι έχουν πλέον δρομολογηθεί, οι πρόδρομες εργασίες είναι σε εξέλιξη, το κτήριο καθημερινά αλλάζει μορφή, τουλάχιστον στον ιστορικό πυρήνα που είναι και η αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού. Υπό την συντονιστική ευθύνη την οποία έχουμε, λέω ότι πλέον όλα τα συναρμόδια υπουργεία έχουν ξεκινήσει τις απαραίτητες διαδικασίες.
Γ. Α.: Έχουμε χρονοδιάγραμμα για τα έργα κ. Υπουργέ;
Λ. Μ.: Όσον αφορά τα κτήρια στον ιστορικό πυρήνα, ευελπιστούμε ότι μέχρι το τέλος του 2023, το κτήριο του ανακτόρου και αρκετά ακόμα κτήρια θα έχουν αποκατασταθεί πλήρως. Από εκεί και πέρα, θεωρούμε ότι προς το τέλος του 2025 ή στις αρχές του 2026, θα μπορέσουμε να παραδώσουμε το ανάκτορο ως μουσείο και τα άλλα κτήρια τα οποία θα υποστηρίζουν τη λειτουργία του – το Μουσείο των Αυτοκινήτων, το Μουσείο Αμαξών, οι υποστηρικτικές λειτουργίες των πολιτιστικών υποδομών – θα έχουν ολοκληρωθεί. Παράλληλα, τα συναρμόδια υπουργεία ήδη συζητούν για την αναβίωση του αγροκτήματος και για την εξασφάλιση, ανάδειξη και για την προστασία, κυρίως, του σημαντικού δάσους. Το δάσος που είναι μέσα στο κτήμα Τατοΐου είναι το μεγαλύτερο στην Αττική και δεν έχουμε το πλεονέκτημα να το αφήνουμε σε μία κατάσταση όπως είναι σήμερα. Επομένως, με έναν ορίζοντα δεκαετίας, πιστεύουμε ότι η Μελέτη της Βιωσιμότητας, την οποία παρουσιάσαμε τον Ιανουάριο, θα έχει σχεδόν υλοποιηθεί.
Γ. Α.: Θέλω να σας ευχαριστήσω πολύ. Κυρία Μενδώνη, καλή συνέχεια στο έργο σας. Φαντάζομαι θα παρακολουθούμε όλοι μαζί και τις αποκαλύψεις και τη δικαστική διερεύνηση αλλά και τα πολύ σημαντικά που έχουν να γίνουν στον ελληνικό πολιτισμό.
Λ. Μ.: Ευχαριστώ πολύ κύριε Αντύπα. Καλή Κυριακή.
Γ. Α.: Καλή Κυριακή, να είστε καλά
