Απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνας Μενδώνη σε Επίκαιρη Ερώτηση του Βουλευτή ΜέΡΑ 25, κ. Κ. Αρσένη για τις αρχαιότητες στο σταθμό μετρό Βενιζέλου στην Θεσσαλονίκη.
Πρωτολογία
κ. Βουλευτά,
Γνωρίζετε ότι το μεγαλύτερο τμήμα του έργου του Μετρό της Θεσσαλονίκης είναι χωροθετημένο στο ιστορικό κέντρο της πόλης, εντός και εκτός των τειχών της αρχαίας πόλης, όπου υπάρχει μεγάλη πυκνότητα αρχαίων καταλοίπων, γνωστά πράγματα.
Ο σταθμός «Βενιζέλου» χωροθετείται στη διασταύρωση των δύο σύγχρονων οδών Εγνατίας και Βενιζέλου, στην καρδιά της βυζαντινής πόλης. Ο αρχαιολογικός χώρος που αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών στο πλαίσιο κατασκευής του Μετρό Θεσσαλονίκης αποτελεί διαχρονική μαρτυρία της πολεοδομικής οργάνωσης της πόλης.
Η απρόσκοπτη συνέχιση του έργου του μετρό Θεσσαλονίκης διαταράχθηκε εξαιτίας της ανατροπής, κατά την περίοδο 2015-2019. Σημειωτέον, ότι το Σεπτέμβρη του 2015, η αναπομπή του θέματος στο ΚΑΣ, ενός θέματος, το οποίο απασχολούσε το Υπουργείο τουλάχιστον τρία χρόνια, γίνεται από την Υπηρεσιακή Υπουργό Πολιτισμού.
Η απόσπαση των αρχαιοτήτων του σταθμού Βενιζέλου είχε εγκριθεί ήδη από το 2004, πριν αρχίσουν οι ανασκαφές –καθώς οι αρχαιολόγοι γνώριζαν τι θα μπορούσε να αποκαλυφθεί- αλλά και από τις αρχές του 2013, μετά την ολοκλήρωση των ανασκαφών, για να επανεγκριθεί το 2014.
Επί αυτής της Υπουργικής Απόφασης έγινε προσφυγή από τον Δήμο Θεσσαλονίκης στο ΣτΕ. Το ΣτΕ αποφάσισε για τη νομιμότητα της Υπουργικής Απόφασης του 2014. Έτσι επικυρώθηκε ως η μοναδική τεχνικώς εφικτή λύση με αμετάκλητη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, του έτους 2016. Σύμφωνα με την υπ' αρ. 2611/2016 Απόφαση του ΣτΕ κρίθηκε νόμιμη η λύση της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων στο Σταθμό Βενιζέλου, δεδομένου ότι ερείδεται επί των διατάξεων του Συντάγματος, της Σύμβασης της Γρανάδας, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς και του ν. 3028/2002. Επιπλέον, το Δικαστήριο απεφάνθη ότι ο σταθμός Βενιζέλου εντάσσεται στην εκτέλεση τεχνικού έργου υποδομής και συνεπώς υφίσταται εξαιρετική περίπτωση, που επιβάλλει την επίτευξη ασφαλούς εκτέλεσης και λειτουργίας του έργου, ώστε να ικανοποιεί τις ζωτικές ανάγκες του κοινωνικού συνόλου.
Το Δικαστήριο προέβη σε στάθμιση της σπουδαιότητας των αρχαιοτήτων σε σχέση με την αναγκαιότητα εκτέλεσης του έργου και το ευρύτερο δημόσιο συμφέρον και έκρινε ότι, προ της λήψεως απόφασης για τη απόσπαση των αρχαιοτήτων, διερευνήθηκαν και συνεκτιμήθηκαν όλες οι εναλλακτικές λύσεις και προτάσεις, οι επιπτώσεις τους, καθώς και τα εναλλακτικά ζητήματα, ιδίως το θέμα της κατά χώραν διατήρησης και της κατάργησης ή/και μεταφοράς του σταθμού.
Παρά την απόφαση του ανωτάτου Δικαστηρίου, η τότε Κυβέρνηση κατά τρόπο αβάσιμο αποφάσισε την αλλαγή του σχεδιασμού, θέτοντας εν αμφιβόλω την ταχεία και προσήκουσα ολοκλήρωση του έργου, αλλά και την προστασία των ίδιων αρχαιοτήτων, η οποία συνδέεται αναπόδραστα με την ολοκλήρωση του έργου.
Τον Δεκέμβριο του 2019, εισήχθη στο ΚΑΣ προς συζήτηση, κατόπιν αδυναμίας της Αττικό Μετρό, η ίδια η εταιρεία, δηλαδή, δήλωσε ότι δεν μπορεί να προχωρήσει σε αυτά τα οποία προέβλεπε η Υπουργική Απόφαση του 2017, και εισάγεται στο Συμβούλιο η «Τεκμηρίωση της μοναδικής λύσης για την ολοκλήρωση του σταθμού «Βενιζέλου» στο πλαίσιο της κατασκευής της βασικής γραμμής του Μετρό Θεσσαλονίκης».
Στη συνεδρίαση στις 18-12-2019 το Συμβούλιο γνωμοδότησε, υπέρ της κατασκευής του Σταθμού Βενιζέλου με προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων. Σε εφαρμογή της απόφασης αυτής ανατέθηκε. Σε εφαρμογή της απόφασης αυτής, ανατέθηκε από την ανάδοχη εταιρεία σε μελετητικό γραφείο, η εκπόνηση των μελετών με βάση τις προδιαγραφές που συντάχθηκαν, ως αποτέλεσμα συνεργασίας τεσσάρων κεντρικών Υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ και της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης.
Στις 04.08.2020 υπεβλήθη από την ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ στις αρμόδιες Υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, με σκοπό την εισαγωγή της στο ΚΑΣ, η μελέτη απόσπασης, προσωρινής τοποθέτησης, αποθήκευσης και επανατοποθέτησης των αρχαιολογικών ευρημάτων στο Σταθμό «Βενιζέλου», η οποία εκπονήθηκε από μελετητικό γραφείο.
Από τότε μέχρι σήμερα που μιλάμε, οι Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, οι αρμόδιοι υπηρεσιακοί παράγοντες έχουν πραγματοποιήσει διάφορες αυτοψίες, διάφορες συναντήσεις και στις 10.09.2020 πραγματοποιήθηκε συνολική αυτοψία, παρουσία και του ΓΓΠ του ΥΠΠΟΑ, στελεχών της Αττικό Μετρό και στελεχών της Αναδόχου Κοινοπραξίας. Σε συνέχεια της αυτοψίας αυτής, ζητήθηκε από τους μελετητές η αποστολή ορισμένων συμπληρωματικών στοιχείων, πράγμα το οποίο έγινε με την κατάθεσή τους την Πέμπτη 17/9.
Κατόπιν των ανωτέρω, οι Υπηρεσίες του Υπουργείου προετοιμάζουν τον φάκελο για εισαγωγή στο ΚΑΣ - θα εισαχθεί την Τετάρτη 23/9. Εχει ήδη αναρτηθεί στον κόμβο του Υπουργείου η ημερήσια διάταξη του Συμβουλίου.
Θα ήθελα να τονίσω και να το καταλάβουμε όλοι ότι το μόνο αρμόδιο όργανο για τη διατύπωση ουσιαστικής γνώμης για τη μελέτη είναι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Και προσωπικά έχω απόλυτη εμπιστοσύνη στα μέλη του Συμβουλίου, είναι επιστήμονες εγνωσμένου κύρους, και πιστεύω απόλυτα ότι θα αποφασίσουν κατά συνείδηση για το σταθμό Βενιζέλου.
Η απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων στο Σταθμό Βενιζέλου αποτελεί, σε κάθε περίπτωση, ένα ιδιαίτερα δύσκολο και περίπλοκο εγχείρημα. Ωστόσο, η εμπειρία, η γνώση και το ενδιαφέρον των Υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ καθιστούν δεδομένη, για τα δικά μου μέτρα, την άρτια ολοκλήρωση του έργου αυτού. Νομίζω ότι η εμπειρία και η γνώση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας δύσκολα αμφισβητείται.
Στη δευτερολογία της, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού ανέφερε τα εξής:
«Για να μη δημιουργούμε εντυπώσεις, τρεις γνωμοδοτήσεις του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου διαχρονικά, ήταν υπέρ της απόσπασης των αρχαιοτήτων και της επανατοποθέτησής τους και μία γνωμοδότηση είναι κατά. Επίσης, και ο ΣΥΡΙΖΑ, το 2015, όταν ανέλαβε, άλλαξε τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για τους δικούς του λόγους. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, αυτό είναι στην ευχέρεια του εκάστοτε Υπουργού. Δεν αντίκειται σε κανέναν νόμο. Για να ξέρουμε τι λέμε ως παρανομία.
Από εκεί και πέρα, σας βεβαιώνω ότι δεν υπεβλήθη καμία μελέτη, που να είναι εφικτή η κατασκευή του Μετρό, με κατά χώρα διατήρηση των αρχαιοτήτων. Δεν υπάρχει μελέτη. Είτε θέλετε να το δεχτείτε είτε όχι. Επομένως, η μοναδική τεχνική λύση για την προστασία και την ανάδειξη των ευρημάτων και για την ομαλή και ασφαλή λειτουργία του σταθμού, και την κατασκευή του Μετρό, είναι η προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων.
Υπάρχει προφανής αδυναμία να υλοποιηθεί μία «μελέτη», η οποία προσκομίστηκε ανυπόγραφη. Η προηγούμενη διοίκηση του Μετρό, και όχι η διοίκηση, την οποία διόρισε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, έβγαλε ακατάλληλη τη μελέτη την οποία κάποια στιγμή προσκόμισε ο ανάδοχος. Αυτά όλα, δεν τα λέμε εμείς. Τεκμηριώνονται με έγγραφα. Αυτό το οποίο θα ήταν πολύ επικίνδυνο, θα ήταν να προχωρήσει κανείς στην εφαρμογή μίας δήθεν μελέτης μέχρι το 2023, πράγμα το οποίο ήταν εντελώς ανέφικτο.
Ακόμη και αν μπορούσε -που δεν μπορεί να γίνει- δεν θα μπορούσε το έργο να εκτελεστεί νωρίτερα από το 2026. Επομένως, σε κάθε περίπτωση, με τη λύση αυτή που προτείνεται, τα 712 εκατομμύρια ευρώ που στοιχίζει συνολικά το έργο, θα έπρεπε να επιστραφούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την Απόφαση του 2020, οι αρχαιότητες που αποσπώνται επανατοποθετούνται σε ποσοστό 92%. Δεν διαλύονται, όπως συστηματικά θέλετε να λέτε. Κατά 92% τοποθετούνται. Είναι ακριβώς το ίδιο ποσοστό, με το οποίο θα μπορούσαν να αναδειχθούν κατά χώρα. Επίσης, όταν αποσπαστούν οι αρχαιότητες, τα υποκείμενα ενδεχομένως αρχαία, είναι προφανές ότι θα ανασκαφούν. Εάν δεν αποσπαστούν οι αρχαιότητες, πολύ απλά δεν θα ξέρουμε τι υπάρχει από κάτω.
Για την απόσπαση ακολουθείται συγκεκριμένη μεθοδολογία με πλήρη τήρηση των κανόνων της τέχνης και της επιστήμης, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαιτερότητας, της μοναδικότητας και της σπουδαιότητας του συγκεκριμένου εγχειρήματος. Ανάλογη μεθοδολογία έχει υλοποιηθεί κατά την απόσπαση αρχαιοτήτων από το ανατολικό και δυτικό φρέαρ του Σταθμού Βενιζέλου, την απόσπαση αρχαιοτήτων στη βόρεια και νότια είσοδο του Σταθμού Αγίας Σοφίας -και σας βεβαιώ ότι κατά την επιστημονική κοινότητα, οι αρχαιότητες αυτές ήταν τουλάχιστον ίσης αξίας με αυτές του Βενιζέλου, αν όχι και σημαντικότερες- στο Σταθμό Συντριβάνι, καθώς και σε πληθώρα δημοσίων έργων υψίστης σημασίας, στα οποία μετά την επαναφορά των αρχαιοτήτων και την επιμελή αρμολόγηση δύσκολα κανείς αντιλαμβάνεται την προηγούμενη διαδικασία.
Τέλος, προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι η απόσπαση, η επανατοποθέτηση και η ανάδειξη των αρχαιοτήτων θα πραγματοποιηθεί με επιστημονικό τρόπο, έχουν ήδη δοθεί στην ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, κατευθύνσεις και προδιαγραφές για την εκπόνηση των αναγκαίων μελετών. Στο πλαίσιο των τελευταίων, διασφαλίζεται η απαιτούμενη διεπιστημονική συνεργασία, με τη συμμετοχή των εξειδικευμένων −κατά ενότητα/μελέτη/έργο- επιστημονικών ειδικοτήτων, με την ανάλογη εμπειρία, υπό το συντονισμό των υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ, που διαθέτουν αποδεδειγμένη επιστημονική κατάρτιση για την αντιμετώπιση ανάλογων ζητημάτων.
Οφείλω να επισημάνω ότι καμία απόφασή μας δεν είναι παράνομη. Όπως, οφείλω να επισημάνω ότι δεν υπάρχουν νέα στοιχεία που να επιβάλουν την όποια επανεξέταση του θέματος από το ΚΑΣ.
Επίσης, είναι δεδομένες οι προσφυγές προς το ΣτΕ -το αναφέρετε στην ερώτησή σας, το είπατε και εδώ- οι οποίες σε σχετικά άμεσο χρόνο εκδικάζονται. Στις 6 Νοεμβρίου θα εκδικαστούν. Επομένως, προς τι η αγωνία; Το Δικαστήριο θα κρίνει και η Διοίκηση είναι υποχρεωμένη να προσαρμοστεί στην όποια απόφαση του ΣτΕ.
Επομένως, είμαστε όλοι σε αναμονή. Εμείς έχομε απόλυτη εμπιστοσύνη στην ορθή κρίση του Δικαστηρίου, εσείς γιατί αγωνιάτε; Αν το ΣτΕ κρίνει παράνομη την Υπουργική Απόφαση του 2020, πολύ απλά, η διοίκηση είναι υποχρεωμένη να συμμορφωθεί στην απόφαση του Δικαστηρίου».
