Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη απαντώντας σήμερα σε επίκαιρη ερώτηση της βουλευτού του ΜΕΡΑ25 κ. Μαρίας Απατζίδη με θέμα «Λογοκλοπή στα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας», είπε τα εξής:
«Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού απονέμει βραβεία σε έργα της ελληνικής λογοτεχνίας σε μεταφρασμένα έργα ξένης λογοτεχνίας στην ελληνική γλώσσα και ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα, σε απόδοση έργων από την αρχαία ελληνική στη νέα ελληνική γλώσσα, καθώς και σε συγγραφείς ή μεταφραστές για το σύνολο του έργου τους, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 40 του νόμου 3905/2010, στο πλαίσιο της μέριμνας για την προβολή και διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας και την ενίσχυση γενικά των ελληνικών γραμμάτων.
Τα εν λόγω βραβεία απονέμονται κατόπιν κρίσης τριών αρμοδίων επιτροπών, οι οποίες συγκροτούνται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, με διετή θητεία και με έργο τους την επιλογή των προς βράβευση έργων. Και στις τρεις επιτροπές συμμετέχει, χωρίς δικαίωμα ψήφου, ο Διευθυντής Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού.
Βάσει του θεσμικού πλαισίου, η αρμοδία εννεαμελής επιτροπή Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων διετούς θητείας έχει την αρμοδιότητα να επιλέξει τα εξής βραβεία: Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, τα ετήσια βραβεία Λογοτεχνίας, δηλαδή το Βραβείο Μυθιστορήματος, το Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας και το Βραβείο Ποίησης, το Βραβείο Δοκιμίου - Κριτικής, το Βραβείο Μαρτυρίας - Βιογραφίας - Χρονικού - Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας, καθώς επίσης και το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα και το Ειδικό Θεματικό Βραβείο, το οποίο δίδεται "σε λογοτέχνη του οποίου το βιβλίο προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα"
Όλα τα βραβεία, εκτός από Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων, το οποίο απονέμεται σε δημιουργούς με σημαντική προσφορά στα γράμματα για το σύνολο του έργου τους, ανεξάρτητα από την προηγούμενη βράβευσή τους, όλα τα υπόλοιπα βραβεία επιλέγονται από τη βιβλιοπαραγωγή του εκάστοτε υπό κρίση έτους. Ειδικότερα, κρίνονται τα βιβλία που έχουν κατατεθεί αρμοδίως στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, καθώς και αυτά που υποβάλλονται στην κρίση της επιτροπής, με αίτηση των ενδιαφερομένων, εφόσον προκύπτει με βεβαιότητα η χρονολογία έκδοσής τους. Η επιτροπή κρίνει τα βιβλία ως ανεξάρτητο σώμα, βάσει γραπτώς διατυπωμένων κριτηρίων αποκλεισμού και κριτηρίων πρόκρισης. Η απερχόμενη επιτροπή, η θητεία της οποίας έληξε στις 26.6.2020, έκρινε μέσα σε δύο χρόνια τη βιβλιοπαραγωγή των ετών 2016, 2017, 2018. Στο πλαίσιο αυτό, το Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2019 απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία στο βιβλίο του Χάρη Βλαβιανού «Αυτοπροσωπογραφία του Λευκού» (εκδόσεις Πατάκη). Η επιλογή έγινε μετά από κατάρτιση βραχείας λίστας, που αποτελούνταν από οκτώ τίτλους ποιητικών έργων. Τόσο οι βραχείες λίστες όλων των κατηγοριών, όσο και τα Κρατικά Βραβεία, ανά κατηγορία βράβευσης, ανακοινώθηκαν στον Τύπο μέσω ανάρτησης στην ιστοσελίδα του Υπουργείου στις 19.05.2020 και στις 31.05.2020 αντίστοιχα.
Σύμφωνα με το σκεπτικό βράβευσης της επιτροπής για το έργο «Αυτοπροσωπογραφία του Λευκού»: "Το Βραβείο Ποίησης απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία στον Χάρη Βλαβιανό για το βιβλίο του Αυτοπροσωπογραφία του λευκού (εκδόσεις Πατάκη). Σε αυτή την ώριμη και σύνθετη συλλογή, που βασίζεται στην ώσμωση του ποιητικού και του πεζού λόγου, στη συνύφανση του ποιητικού λυρισμού με το δοκίμιο και τον φιλοσοφικό στοχασμό και στη συνύπαρξη του πρωτότυπου ποιητικού λόγου με μεταφρασμένα ποιήματα του 20ού αιώνα, αναγνωρίζονται ισχυρές διακειμενικές αναφορές και μια ισχυρή παρουσία του ποιητικού εγώ".
Θα ήθελα να αναφέρω ότι η εν λόγω ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού έχει βραβευθεί, το 2019, με τρία ακόμη σημαντικά Βραβεία: το Βραβείο Ποίησης του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών (απονεμήθηκε την 21η Μαρτίου 2019 στην πανηγυρική συνεδρία της Ακαδημίας Αθηνών για τον εορτασμό της επετείου της 25ης Μαρτίου), το Βραβείο Ποίησης του λογοτεχνικού περιοδικού «Ο αναγνώστης» (απονεμήθηκε στις 10.6.2019) και το Βραβείο Κοινού- Σύγχρονης Ελληνικής Ποίησης του καταστήματος Public (απονεμήθηκε στις 13.6.2019). Αυτό ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται για το σημαντικότερο ποιητικό βιβλίο του 2018. Είναι φανερό ότι αυτό ήταν και το σκεπτικό της Επιτροπής. Ο Βλαβιανός έχει πολύ πλούσιο ποιητικό και μεταφραστικό έργο και διευθύνει ένα από τα πιο έγκριτα λογοτεχνικό περιοδικό στη χώρα.
Επισημαίνω ότι από την ημερομηνία της πρώτης βράβευσης της εν λόγω ποιητικής συλλογής έως σήμερα, δεν έχει κατατεθεί ή διαβιβασθεί στο ΥΠΠΟΑ καμία γραπτή καταγγελία για το συγκεκριμένο βιβλίο, που επιλέχθηκε προς βράβευση από την Επιτροπή Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων, αν και οι σχετικοί ψίθυροι για τον συγκεκριμένο ποιητή χρονολογούνται από το 2007, χωρίς όμως κατάθεση αποδείξεων ενοχής. Είναι προφανής η αντικειμενική δυσκολία διαπίστωσης της τέλεσης λογοκλοπής και, ιδίως, η απόδειξη τέλεσης μίας τέτοιας πράξης, τουλάχιστον στον ποιητικό λόγο».
Στη δευτερολογία της, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού ανέφερε τα εξής:
«Προφανώς η λογοκλοπή είναι ποινικά κολάσιμη όταν αποδεικνύεται. Όποιοι έχουν να καταγγείλουν με αποδείξεις την οποιαδήποτε μορφή λογοκλοπής, δεν έχουν παρά να καταθέσουν, με την αντίστοιχη διαδικασία, στη Δικαιοσύνη, όλες τις αποδείξεις τις οποίες διαθέτουν ή έστω τις ενδείξεις, προκειμένου αυτό να ερευνηθεί. Από το 2007 που ακούγονται οι ψίθυροι, αλλά και όλο το 2019 που η συγκεκριμένη συλλογή βραβεύτηκε, ουδείς κατέθεσε επισήμως καταγγελία. Το τι αναφέρεται στα ΜΜΕ, σε καμία περίπτωση δεν συνιστά αποδεικτικό υλικό.
Ως προς τις δράσεις του Υπουργείου για τη διαφύλαξη του θεσμού των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων, σημειώνω ότι οι Επιτροπές Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων απαρτίζονται από αναγνωρισμένου κύρους συγγραφείς, κριτικούς λογοτεχνίας και ειδικούς επιστήμονες, βάσει των διατάξεων του Ν.3905/2010.
Προκειμένου να συγκροτηθούν οι Επιτροπές, ζητούνται από τα Α.Ε.Ι. και τις πιο αντιπροσωπευτικές ενώσεις λογοτεχνών και κριτικών της λογοτεχνίας ενδεικτικοί κατάλογοι κατάλληλων προσώπων, και λαμβάνονται υπόψη επιπρόσθετα κριτήρια, ώστε η στοιχειοθέτηση της συνάφειας του γνωστικού αντικειμένου των υποψήφιων μελών με το έργο που καλούνται να επιτελέσουν, καθώς και η αντιστοιχία ως προς τις περιοριστικά οριζόμενες από το νόμο κατηγορίες μελών ανά επιτροπή.
Επισταμένως διερευνάται, εάν τα υποψήφια μέλη έχουν εκδώσει δικό τους βιβλίο, το οποίο θα τεθεί στην κρίση της επιτροπής, ώστε να μην υπάρξουν περιπτώσεις ταύτισης της ιδιότητας κριτή και κρινόμενου στο ίδιο φυσικό πρόσωπο.
Κριτήρια βαρύνουσας σημασίας ως προς τη σύνθεση των Επιτροπών αποτελούν τα εξής: Η ανανέωση τους με νέα πρόσωπα που δεν έχουν προϋπάρξει μέλη των Επιτροπών απονομής Κρατικών Βραβείων στο παρελθόν, αλλά και η στελέχωσή τους με συγγραφείς, κριτικούς, μεταφραστές, συμφώνως με τις οριζόμενες κατηγορίες ανά επιτροπή, οι οποίοι έχουν συμπεριληφθεί στις βραχείες λίστες ή τους έχει απονεμηθεί Κρατικό Βραβείο τα προηγούμενα χρόνια.
Ως εκ τούτου, η επιλογή των μελών των Επιτροπών γίνεται υπό πλήρεις όρους διαφάνειας, με κύριο στόχο τη διασφάλιση της ύπαρξης διαφάνειας και αξιοκρατίας κατά την απονομή των βραβείων.
Ειδικά για τα βραβευμένα έργα, έχουμε ολοκληρώσει την έκδοση δύο Ανθολογιών -ενός τόμου για το Διήγημα-Νουβέλα και ενός για την Ποίηση, όπου συμπεριλήφθηκαν ανθολογημένα αποσπάσματα από τα έργα που βραβεύθηκαν με τα αντίστοιχα Κρατικά Βραβεία 2011-2018 (εκδόσεις 2010-2017) με στόχο την ευρύτερη διάδοση των έργων των βραβευμένων δημιουργών τόσο στο ελληνικό όσο και στο διεθνές κοινό, καθώς οι Ανθολογίες θα μεταφρασθούν και θα εκδοθούν στο εξωτερικό, ενισχύοντας τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων.
Τέλος, και τη φετινή χρονιά προγραμματίζεται η αγορά των βραβευμένων βιβλίων από το ΥΠΠΟΑ -σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 40 του Ν.3905/2010, και η αποστολή τους σε Βιβλιοθήκες ανά την επικράτεια και σε έδρες Νεοελληνικών σπουδών του εξωτερικού, με σκοπό την ενίσχυση της φιλαναγνωσίας.
Όμως μιας και η αφορμή για την συζήτησή μας σήμερα εδώ είναι η λογοκλοπή και ο ποιητής, αλλά και η δυσκολία της αποδεικτικής διαδικασίας της λογοκλοπής, και μιας και έχει λάβει το πρώτο βραβείο Λογοτεχνίας, επιτρέψτε μου να θυμηθώ αυτό που το 1925 ο Κωστής Παλαμάς έγραψε στο άρθρο του «Οδυσσεύς»:
"Ο ποιητής πολύ περισσότερο ξαναβρίσκει παρά που εφευρίσκει. Το πρώτο υλικό για το πλάσμα του από κάπου αλλού θα το δεχτή. Οι απρόσεχτοι το λένε επίδραση, οι ανόητοι κλεψιά, οι συνετοί εύρεση. Η Τέχνη τρέφεται με δανείσματα, καθώς αυτή εννοεί το δανεικό. Ένας μου στίχος από την "Ασάλευτη Ζωή" επίμονα μου ζητεί να τον ξαναρίξω εδώ στο χαρτί. Ο στίχος είναι:
"Ο ποιητής είναι ο μεγάλος πατριώτης"
Γιατί μου το ζητεί; Για να τον παρωδήσω, μου λέει, αν ήθελα όχι να συγκινώ αλλά να σκανδαλίζω. Και υπακούω:
"Ο ποιητής είναι ο μεγάλος λογοκλόπος".»
