Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι, κυρίες και κύριοι,
Ο Άγγελος Δεληβορριάς δεν χρειάζεται συστάσεις. Σπουδαίος επιστήμονας, άνθρωπος των τεχνών, ο μακροβιότερος διευθυντής Μουσείου στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, σημάδεψε την εποχή του και όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν. Οι σφαιρικές του γνώσεις που θυμίζουν τον Άνθρωπο της Αναγέννησης, εκτός από τις εικαστικές τέχνες, αγαπούσε πολύ την λογοτεχνία και την μουσική – η πολυδιάστατη προσωπικότητά του, η ευγένεια και το χάρισμά του στην επικοινωνία τον έκαναν ιδιαίτερα δημοφιλή. Ευλόγως θεωρείται μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στον χώρο του Πολιτισμού. Υπήρξε μία από τις μορφές που επηρέασαν την πνευματική ζωή του τόπου μας, τόσο στον χώρο της Αρχαιολογίας και της Μουσειολογίας όσο λίγοι.
Οι πολλές τιμητικές διακρίσεις που έλαβε στη διάρκεια της καριέρας του από Έλληνες και ξένους επιβράβευσαν το έργο του. Ανώτατη βράβευση υπήρξε ασφαλώς η ανακήρυξή του από την Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών ως τακτικού μέλους της. Έτσι ο εμβληματικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη έγινε ο πρώτος ακαδημαϊκός στην Έδρα 'Αρχαιολογία-Μουσειολογία'.
Όταν παίρνει τα ηνία του Μουσείου το 1973, περίπου 20 χρόνια μετά την απώλεια του δημιουργού του, ο Άγγελος Δεληβορριάς, πολύ νέος τότε, παραλαμβάνει ένα Μουσείο που έχει έντονα τα χαρακτηριστικά της ιδιωτικής συλλογής. Με το δικό του προσωπικό όραμα, αλλά και με βαθιά γνώση του αντικειμένου, κατορθώνει να μεταμορφώσει μια ιδιωτική συλλογή το Μουσείο του Αντώνη Μπενάκη στον πιο δυναμικό μουσειακό οργανισμό στην Ελλάδα. «Υπομονή, αντοχή και ρωμέικο πείσμα»· έτσι όριζε τις αρετές που οφείλουν να διακρίνουν τον Διευθυντή ενός Μουσείου, όταν ο ίδιος αποχωρούσε από τη Διεύθυνση του Μουσείου Μπενάκη (2014).
Στην επανέκθεση της συλλογής, πιστός στην αρχική ιδέα του Μπενάκη, υιοθετεί μια αφηγηματική λογική, που σκοπός της είναι η προβολή του ελληνικού πολιτισμού, από την αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή, και η προβολή της συνέχειας της ιστορίας του Έθνους. Έτσι το Μουσείο Μπενάκη αποκτά διαχρονικό χαρακτήρα και γίνεται το πρώτο στο είδος του στην Ελλάδα. Για τον σκοπό αυτό, δίνει ένα μεγαλύτερο βάρος στον αρχαίο πολιτισμό, μιας και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Δεληβορριάς ήταν κλασικός αρχαιολόγος, ο οποίος, πριν γίνει Διευθυντής του Μουσείου, υπηρέτησε σε διάφορες θέσεις στην Αρχαιολογική Υπηρεσία ως Επιμελητής Αρχαιοτήτων.
Στη συνέχεια, ως μέλος του ΟΑΝΜΑ, του Οργανισμού Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης, ο Άγγελος Δεληβορριάς έζησε από την αρχή όλο το «έπος» της ανοικοδόμησής του. Είναι σημαντικό ότι η πρώτη επαφή του Άγγελου Δεληβορριά με την ελληνική αρχαιότητα και τα μουσεία πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, εκεί που συνάντησε τη Σέμνη και τον Χρήστο Καρούζο, και πολλές από τις μεγάλες μορφές της αρχαιολογίας που συνδιαμόρφωσαν την επιστημονική του προσωπικότητα, αλλά και την ευρύτερη αισθητική του προσέγγιση. Ο ίδιος θεωρούσε ότι όφειλε στους Καρούζους, όπως έλεγε "πάρα πολλά, για να μην [πει] τα πάντα".
Εκτός από την Αρχαιολογία, ο Άγγελος Δεληβορριάς επηρέασε πολύ την επιστήμη της Μουσειολογίας στην χώρα μας. Είχε ιδιαίτερο άλλωστε ενδιαφέρον για τα θεωρητικά ζητήματα γύρω από την επιστήμη αυτή και ήταν από τους πρώτους που εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους να δημιουργηθεί και στην Ελλάδα ένα τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM). Αφήνει ως παρακαταθήκη, μεταξύ πολλών άλλων, δύο τόμους για τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, όπου εκθέτει διεξοδικά και με σαφήνεια τις αρχές και τις αντιλήψεις του περί μουσειολογίας. Κύρια αρχή; «οι αξίες του Μουσείου έχουν να κάνουν μάλλον με το παρόν κι ακόμη πιο πολύ με το μέλλον».
Η ομιλία του στο Συνέδριο Μουσειολογίας με θέμα «Μουσεία, χώρος και εξουσία» που οργάνωσε το Ελληνικό Τμήμα του ICOM στην Αθήνα, το 1993, είναι η ευκαιρία να εκφράσει πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις για το μέλλον των Μουσείων: για να επιβιώσουν πρέπει να έχουν την "απαραίτητη ισορροπία που έχει ανάγκη κάθε ζωντανός οργανισμός για να εξασφαλίσει την ύπαρξή του: την εναρμόνιση δηλαδή των εσωτερικών του λειτουργιών, της εσωστρέφειας μ' άλλα λόγια, και της εξωστρέφειας, που τίθενται ως προϋποθέσεις για την εκπλήρωση του προορισμού του." Ως εσωστρέφεια [εννοεί] κάθε δραστηριότητα που δεν γίνεται αυτόματα αισθητή στον επισκέπτη και σχετίζεται κυρίως με τη συγκέντρωση, την προστασία, τη συντήρηση, την επιστημονική "αξιοποίηση" του αντικειμένου, την προσιτότητα του υλικού, την προσφορά του στο γόνιμο διάλογο των ειδικών.
Ως εξωστρέφεια θα μπορούσε να εννοηθεί κάθε δραστηριότητα σχετική με την απόδοση του αντικειμένου στο ευρύτερο κοινωνικό σώμα των μη ειδικών, η αναγκαία αναγωγή από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο, ο ερεθισμός της νόησης, την φαντασίας και της δημιουργικότητας, η πρόκληση ψυχικών αντιδράσεων, η ανύψωση της συνείδησης από το επίπεδο της παθητικής θέασης στο επίπεδο μιας βίωσης δημιουργικής"
Τέλος, αφιερώνοντας τη ζωή του στο Μουσείο Μπενάκη, ο Άγγελος Δεληβορριάς υπήρξε πρωτοπόρος και ως προς την οργανωτική δομή του Μουσείου δημιουργώντας ένα σύμπλεγμα από παραρτήματα που αποκτούν ένα αποκεντρωμένο σχήμα, και διάφορα αρχεία που είχαν δημιουργηθεί με τα χρόνια: τα Φωτογραφικά και τα Ιστορικά Αρχεία, καθώς και τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής. Επίσης δίνει ιδιαίτερο βάρος στα εκπαιδευτικά προγράμματα.
Αγαπημένα του δημιουργήματα υπήρξαν το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, και το έξοχο ως σύλληψη και πραγματοποίηση Μουσείο Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, που μαρτυρούν την οικειότητα του ακαδημαϊκού με την πνευματική δημιουργία νεότερων εποχών της ιστορίας μας, κυρίως την Γενιά του 30, καλλιτέχνες που ξαναέφεραν στο προσκήνιο την ιδέα της Ελληνικότητας στην Τέχνη, και τους οποίους θαύμαζε.
Ο Άγγελος Δεληβορριάς, αναμφισβήτητα σφράγισε την πολιτιστική ζωή του τόπου μας. Η κληρονομιά του στον χώρο της Αρχαιολογίας και της Μουσειολογίας είναι τεράστια, και οφείλουμε να την τιμήσουμε με συνέδρια, όπως το σημερινό στο οποίο εύχομαι κάθε επιτυχία.
Λίνα Μενδώνη,
Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού
