Είναι ιδιαίτερη τιμή να βρίσκομαι απόψε εδώ, μαζί σας, σ΄ αυτόν τον ιστορικό τόπο, εκπροσωπώντας τον Πρωθυπουργό της χώρας, κ. Κυριάκο Μητσοτάκη.
Σήμερα, εδώ στο Θέρισο, εγκαινιάζομε ένα Μουσείο, που αποτελεί μνημείο της πολιτικής και διπλωματικής στάσης, αλλά και της στρατηγικής του κορυφαίου Έλληνα πολιτικού, του Ελευθερίου Βενιζέλου. Συγχρόνως, αποτελεί και ένα μνημείο για έναν τόπο αγώνα, τον οποίο ο Βενιζέλος αγάπησε και τοποθέτησε στο επίκεντρο των εξελίξεων, που ουσιαστικά διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις για την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Οι διπλωματικές αρετές του Βενιζέλου είχαν ήδη αναδειχθεί από την πρώτη του ουσιαστική συμμετοχή σε ένοπλη επαναστατική σύγκρουση, στην Κρητική Επανάσταση του 1897 κατά του τουρκικού ζυγού. Με τη διαμόρφωση του καθεστώτος της Κρητικής Πολιτείας, υπό την αρμοστεία του πρίγκηπα Γεωργίου, ο Ελευθέριος Βενιζέλος εξελίχθηκε σε πραγματικό ηγέτη της Κρήτης και της Επανάστασης του Θερίσου, το 1905.
Το Θέρισο ήταν ένα μέρος οικείο και αγαπημένο στον Βενιζέλο. Από εδώ καταγόταν η μητέρα του. Οι σχέσεις του με τους ανθρώπους εδώ ήταν στενές. Η γνώμη τους μετρούσε γι' αυτόν. Πριν από το επικείμενο κίνημα, επισκεπτόταν συχνά το Θέρισο, συζητούσε με τους κατοίκους, αποζητούσε την άποψή τους. Μαζί τους χαρτογράφησε την περιοχή, αναζητώντας ασφαλή σημεία και περάσματα για την επανάσταση.
«Ἕνα […] χωριουδάκι γιομάτο ὑψώματα καταπράσινα, μία τοποθεσία ὅπου εἰς κάθε βῆμα του κανεὶς συναντᾶ καὶ ἀπὸ ἕνα φυσικὸν ὀχύρωμα, ἕνα ἀπρόσιτον φρούριον, τοῦ ὁποίου τὰ τείχη ἀποτελοῦν κατάκρημνα καὶ ὑπερυψηλὰ βουνά, ἄφθαστος καλλονὴ φύσεως καὶ ἀσύλληπτος συγχρόνως ἀγριότης περιβάλλοντος. –Ἰδοὺ τὸ Θέρισον». Αυτή είναι η περιγραφή του απεσταλμένου των «Καιρών», Σπύρου Νικολόπουλου, ο οποίος είχε έρθει από την Αθήνα, για να συναντήσει τον Βενιζέλο. Αναφερόταν σε τριάντα πάνοπλους άνδρες, που «ἐτραγουδοῦσαν ἕνα παθητικό τραγούδι ποὺ ἡ λέξις "ἕνωσις" λεγότανε σὲ κάθε δίστιχο, ποὺ ἐφαινότανε μὲ τὸν μελαγχολικὸ ἦχο σὰν νὰ ἐξέφραζε τὸν πόνο ὅλων τῶν χρόνων τῆς ἀτελείωτης σκλαβιᾶς».
Όταν άρχισαν να έρχονται αγωνιστές απ' όλες τις μεριές της Κρήτης, εδώ κήρυξε την επανάσταση, λέγοντας «Ὁ Κρητικὸς λαός, συνελθών εἰς πάνδημον συλλαλητήριον ἐν Θερίσῳ Κυδωνίας, σήμερον τὴν 11ην Μαρτίου 1905, κηρύττει ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων τὴν πολιτικὴν αὐτοῦ ἕνωσιν μετὰ τοῦ Βασιλείου τῆς Ἑλλάδος εἰς μίαν ἀδιαίρετον ἐλευθέραν συνταγματικὴν πολιτείαν…Ἐν ἀνάγκῃ θὰ καταστήσωμεν τὸ Θέρισον ἔνδοξον τάφον μας, ἀπὸ τὸν ὁποῖον καὶ πάλιν θ' ἀναθάλῃ τὸ δένδρον τῆς ἐλευθερίας».
Στην εκρηκτική αντίθεση μεταξύ του Γεωργίου και του Βενιζέλου, που είχε ήδη κορυφωθεί από το 1901, με την απόλυση του Βενιζέλου, ο οποίος στη συνέχεια δημοσίευσε στον «Κήρυκα» των Χανίων πέντε άρθρα με τον τίτλο «Γεννηθήτω Φως», τοποθετούνται οι βάσεις της κατοπινής πορείας του Κρητικού ηγέτη. Χρειάστηκε να διαχειριστεί το Κρητικό ζήτημα σε μια εξαιρετικά σημαντική στιγμή. Βρέθηκε αντιμέτωπος με τη βασιλική οικογένεια, με τους πολιτικούς, με τις Μεγάλες Δυνάμεις.
Μέσα από αυτή τη μάχη ο Ελευθέριος Βενιζέλος αναδείχθηκε ως ηγέτης και το Θέρισο ως τόπος παθιασμένης αγωνιστικότητας. Και παρά τις εντάσεις της εποχής, ήταν και ένας άνθρωπος που δεν έχανε το χιούμορ του, ακόμη και τις πιο δύσκολες στιγμές. Όπως είχε πει σε μια ιστορική μορφή της δημοσιογραφίας, τον Βλάση Γαβριηλίδη, διευθυντή της «Ακροπόλεως», που τον είχε επισκεφθεί στο Θέρισο, «διὰ τὴν Κρήτην μία ἐπανάστασις δὲν εἶναι κανένα σοβαρὸν πρᾶγμα· εἶναι ἕνα μικροεπεισόδιον».
Εδώ λοιπόν σήμερα, εγκαινιάζομε το ανακαινισμένο Μουσείο του Στρατηγείου της Επανάστασης του Θερίσου, που έχει διαμορφωθεί με ξεχωριστή φροντίδα από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», τον Γενικό Διευθυντή του κ. Νικόλαο Παπαδάκη και την υπεύθυνη των συλλογών κ. Χαρά Αποστολάκη. Η προσφορά του Ιδρύματος είναι εξαιρετικά σημαντική όχι μόνον γιατί τεκμηριώνει με αδιαμφισβήτητα επιστημονικά κριτήρια την πολυσχιδή προσωπικότητα του μεγάλου ηγέτη, αλλά γιατί παιδεύει και εκπαιδεύει με πρότυπο τρόπο τις νέες γενιές, οι οποίες πρέπει να γνωρίζουν το παρελθόν τους, την ιστορία τους, την πρόσφατη ιστορία μας, αν θέλομε να παράσχουν ένα καλύτερο μέλλον στην πατρίδα.
Το πρωτότυπο μουσειακό και αρχειακό υλικό που εκτίθεται, αποτυπώνει τα σημαντικά ίχνη του κρητικού αγώνα, της Κρητικής Πολιτείας και της συναρπαστικής προσωπικότητας του Ελευθερίου Βενιζέλου. Η μορφή του και η πορεία του, εξακολουθούν να μας δίνουν και σήμερα πολύτιμα μαθήματα.
Σας ευχαριστώ
