ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΖΕΝΟΣ: Κυρία Μενδώνη, κυρία υπουργέ καλή σας ημέρα.
ΛΙΝΑ ΜΕΝΔΩΝΗ: Καλή σας μέρα, καλημέρα στους ακροατές σας.
Π. Τ.: Είπα λίγο πριν στην εισαγωγή ότι ο πολιτισμός είναι και πολιτική. Παράγει αποτελέσματα, παράγει και αντιπαραθέσεις.
Λ.Μ.: Ναι, σε κάθε περίπτωση, με συγχωρείτε που σας διακόπτω, σε κάθε περίπτωση, ο πολιτισμός έχει βαθιά πολιτική σημασία, ξεκινώντας από την ετυμολογία του και φτάνοντας στο τι εννοεί κανείς όταν λέει πολιτισμό και ποιες είναι οι πολιτικές του πολιτισμού.
Π.Τ.: Δυστυχώς στην επικαιρότητα έχει έρθει με αφορμή την αντιπαράθεση για τον γόρδιο δεσμό, τον περίφημο γόρδιο δεσμό στον Σταθμό Βενιζέλου, το γεφύρι της Άρτας που έχουμε συνηθίσει να λέμε, το Μετρό δηλαδή της Θεσσαλονίκης. Και θέλω να ξεκινήσουμε από αυτή την επικαιρότητα. Έχει γίνει πολλή κουβέντα τον τελευταίο καιρό για αυτή την υπόθεση. Και είναι και κάτι, για να ολοκληρώσω το ερώτημα, εμένα μου προκαλεί εντύπωση ότι Μετρό φτιάξαμε και στην Αθήνα. Και στην Αθήνα είχαμε αρχαία, έγινε πολύ γρηγορότερα μάλιστα την περίοδο που προετοιμαζόμασταν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αυτό που εμένα μου προκαλεί εντύπωση, είναι ότι έχει διχάσει και τους φορείς της κοινωνίας εκεί στη Θεσσαλονίκη. Θέλω την άποψή σας.
Λ.Μ.: Κοιτάξτε, πράγματι το Μετρό της Αθήνας έγινε χωρίς στην ουσία να υπάρξει κανένα από αυτά τα προβλήματα που βλέπουμε στη Θεσσαλονίκη. Δεν νομίζω ότι έχει σημασία τώρα να αναλύσουμε το πώς και το γιατί συμβαίνει αυτό. Αυτό το οποίο είναι δεδομένο, είναι ότι η συζήτηση για το Μετρό της Θεσσαλονίκης και δη από τη στιγμή που αποκαλύφθηκαν συγκεκριμένες αρχαιότητες στον σταθμό «Βενιζέλου» απασχολεί και την πόλη, και το υπουργείο Πολιτισμού, και το υπουργείο Υποδομών και την «Αττικό Μετρό» εδώ και πολλά χρόνια. Η συζήτηση δεν είναι τωρινή, η συζήτηση ξεκίνησε από το 2013, όταν τα ευρήματα στον σταθμό «Βενιζέλου» έγιναν αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης και σε τοπικό και σε κεντρικό επίπεδο. Η κυβέρνηση δια στόματος Πρωθυπουργού ανήγγειλε αυτό το οποίο επιθυμεί να συμβεί στον σταθμό «Βενιζέλου», διότι σύμφωνα με τα δεδομένα τα οποία προφανώς είχε στη διάθεση του και ο Πρωθυπουργός, θεωρήθηκε ότι είναι η καλύτερη λύση για να κατασκευαστεί Μετρό. Εδώ δεν αναφερόμαστε καθόλου στα θέματα των αρχαιοτήτων, για να κατασκευαστεί Μετρό συζητάμε. Το κομμάτι των αρχαιοτήτων δεν μπορεί να βγει εκτός, γιατί είναι μέρος αυτής όλης της συζήτησης και οι αρχαιότητες είναι αυτές οι οποίες χρησιμοποιούνται, τουλάχιστον από κάποιους φορείς, κι αυτές γίνονται μοχλός πίεσης για τη μια ή για την άλλη λύση. Αυτό το οποίο ενδιαφέρει την κυβέρνηση, και προφανώς αυτό εννοούσε και ο Πρωθυπουργός, είναι ότι η Θεσσαλονίκη πρέπει επιτέλους να αποκτήσει Μετρό και να σταματήσει να υπάρχει αυτό το «γεφύρι της Άρτας». Νομίζω ότι αυτό είναι το δεδομένο και σε αυτό πρέπει να μείνουμε. Την περίοδο 2013-2014 το υπουργείο Πολιτισμού είχε πάρει συγκεκριμένες αποφάσεις για τη διαχείριση των ευρημάτων στον σταθμό «Βενιζέλου». Αποφάσεις οι οποίες, ειδικά η μια, η κρίσιμη απόφαση, εκρίθη απολύτως σύννομη από το ΣτΕ το 2016, από εκεί και πέρα με την αλλαγή της κυβέρνησης, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισε να διαχειριστεί με έναν διαφορετικό τρόπο τις αρχαιότητες, χωρίς να περιμένει την απόφαση του ΣτΕ, όπως συνήθως γίνεται, έκανε μια συγκεκριμένη επιλογή. Σήμερα, επισήμως φάκελος από την Αττικό Μετρό, με τα πλήρη δεδομένα και τα πλήρη στοιχεία του έργου, δεν έχει έρθει στο υπουργείο Πολιτισμού. Γι' αυτό και το υπουργείο Πολιτισμού δεν είναι ακόμη σε θέση να αξιολογήσει τα δεδομένα σήμερα. Θα πάρουμε σαφή θέση τη στιγμή που θα έχουμε όλα τα δεδομένα. Θα εκτιμηθούν τα πάντα. Ούτως ή άλλως, υπάρχει πλέον και νομολογία σε σχέση με τις αρχαιότητες, ότι από τη στιγμή που υπάρχουν ευρήματα, αυτά αξιολογούνται. Προφανώς το υπουργείο Πολιτισμού θα εφαρμόσει απολύτως τις διατάξεις του νόμου 3028 του 2002, δηλαδή του λεγόμενου «Αρχαιολογικού Νόμου», όμως νομολογιακά οφείλει να συναξιολογήσει τις οικονομικές και αναπτυξιακές παραμέτρους.
Π.Τ.: Εδώ θέλω λίγο να σταθούμε, επειδή αυτά είναι τεχνικά και νομικά θέματα και πολύ καλά κάνετε και τα θέτετε, γιατί πράγματι πρέπει να τηρείται ο νόμος. Έχουμε συνηθίσει ως κοινή συνείδηση όταν γίνεται, ακόμα και μια ιδιωτική κατασκευή, πόσο μάλλον μεγάλα δημόσια έργα, φέρνω εδώ και το παράδειγμα του Ελληνικού, να υπάρχει μια φιλολογία, πραγματικότητα, παραφιλολογία ότι η αρχαιολογία γενικά, το υπουργείο Πολιτισμού, αν θέλετε, δεν είναι ευέλικτο. Θέλω να τονίσω δε, κάτι που είπε χθες εδώ σε αυτή την εκπομπή ο υπουργός Υποδομών, ο κύριος Καραμανλής, ότι το κόστος για την ανασκαφή εκεί έχει φτάσει στα 135 εκατομμύρια ευρώ. Και είναι κόστος απ' ό,τι γνωρίζω, η διαδικασία λέει το εξής: ότι σε περίπτωση που μια εργοληπτική εταιρεία βρει αρχαία είναι υποχρεωμένη να σταματήσει, να ενημερωθεί η αρχαιολογία και εν συνεχεία να προσληφθεί επιπλέον προσωπικό, το οποίο αμείβεται για να κάνει αυτή τη δουλειά. Είναι θέμα νόμου ή φιλοσοφίας; Γιατί όταν συζητάμε για ανάπτυξη σε μια χώρα, στην οποία όπου και να σκάψουμε θα βρούμε αρχαία, αν δεν μπορούμε να το ξεπεράσουμε είναι θέμα αγκύλωσης του νόμου ή είναι θέμα πολιτικής απόφασης;
Λ.Μ.: Δεν είναι θέμα αγκύλωσης του νόμου. Νομίζω ότι κανένας μας, κανένας Έλληνας, είτε είναι απλός πολίτης είτε κατέχει κάποια αξιώματα, δεν διανοείται να κάνει σκόντο στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο Αρχαιολογικός Νόμος είναι από τους πλέον στιβαρούς νόμους. Το ίδιο το Σύνταγμα δίνει την αρμοδιότητα στην έκδοση του Αρχαιολογικού Νόμου. Αυτή ακριβώς η διαδικασία έγινε μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001, το 2002. Δεν είναι καθόλου αγκύλωση. Ένας από τους βασικούς στόχους και των αναπτυξιακών πολιτικών, είναι η απόλυτη προστασία του πολιτιστικού αποθέματος, της πολιτιστικής κληρονομίας και η ανάδειξη τους, άρα δεν τίθεται θέμα αγκυλώσεων. Αυτό το οποίο θέλει ιδιαίτερη προσοχή, και το λέω από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα τα καθήκοντα μου στο υπουργείο Πολιτισμού, είναι ότι δεν νοείται εργαλειοποίηση των αρχαιοτήτων. Δε νοείται εργαλειοποίηση κατά βούληση και κατά περίπτωση από διάφορες ομάδες των ευρημάτων σε ανασκαφές!
Π. Τ.: Πάμε σε ένα άλλο θέμα Πολιτισμού και πολιτικής. Διεθνούς πολιτικής. Η πρόταση για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο. Καταρχάς θέλω να μου πείτε εάν εσείς με την εμπειρία που έχετε, είναι μια σωστή πρόταση, εάν μπορεί να υλοποιηθεί, και αφετέρου θα ήθελα να σχολιάστε τις εικόνες που είδαμε στα διάφορα δημοσιεύματα που δεν τιμούν ούτε το Βρετανικό Μουσείο, ούτε πολύ περισσότερο τα γλυπτά που φυλάσσονται εκεί. Υγρασία, μούχλα. Θυμίζω το επιχείρημα που είχε παλιά το Βρετανικό Μουσείο, δεν επιστρέφουμε τα γλυπτά γιατί η Ελλάδα δεν έχει ένα αξιοπρεπές μουσείο για να μπορέσει να τα φιλοξενήσει.
Λ.Μ.: Κοιτάξτε, το θέμα του μουσείου δεν χρειάζεται να το σχολιάσω. Οι ακροατές σας είμαι σίγουρη ότι έχουν ήδη άποψη για τις υπηρεσίες που προσφέρει και για τις δυνατότητες που έχει το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Επομένως, αυτό το επιχείρημα αυτομάτως έχει καταλυθεί. Εφόσον η κατάσταση στο Βρετανικό Μουσείο είναι έτσι όπως αποτυπώνεται στις φωτογραφίες, θεωρώ ότι είναι προσβλητική και απογοητευτική για τα αρχαία που εκτίθενται, και για το ίδιο το Βρετανικό Μουσείο. Ένα μουσείο το οποίο έχει παράδοση και έχει δεδομένο προφίλ στα θέματα του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Π.Τ.: Να κλείσουμε με το θέμα της Αμφίπολης, επειδή και αυτό είχε πάρει ένα πολιτικό χρώμα. Ποια είναι η πρόθεση του υπουργείου Πολιτισμού;
Λ.Μ.: Η πρόθεση του υπουργείου Πολιτισμού είναι να αξιοποιήσει απολύτως τις δυνατότητες που προσφέρουν τα σημερινά χρηματοδοτικά εργαλεία, στα οποία έχει ενταχθεί η προστασία, η ανάδειξη και η συντήρηση του συγκεκριμένου μνημείου, στον τύμβο Καστά. Είναι ένα πρόγραμμα το οποίο χρηματοδοτείται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κεντρικής Μακεδονίας, από την Περιφέρεια δηλαδή. Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε σήμερα, είναι για να μη χαθούν οι πόροι και οι δυνατότητες, να τηρήσουμε απολύτως τα χρονοδιαγράμματα τα οποία έχουν καθυστερήσει. Υπήρχε μια πολύ χαλαρή, για να μην χρησιμοποιήσω κάποιον άλλο όρο, προσέγγιση των έργων που πρέπει να γίνουν στην Αμφίπολη από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η Αμφίπολη, όπως έχω πει πολλές φορές, δεν είναι μόνο το συγκεκριμένο μνημειακό συγκρότημα στον τύμβο Καστά, είναι ένας μείζων αρχαιολογικός χώρος στον οποίο πρέπει να δοθεί προτεραιότητα. Αυτό άλλωστε προσπαθήσαμε να δείξουμε και την προηγούμενη Παρασκευή, όταν επισκεφθήκαμε και τον τύμβο Καστά, και το μουσείο της Αμφίπολης και τον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης. Είναι μια προτεραιότητα η Αμφίπολη ως αρχαιολογικός χώρος, ως μείζων αρχαιολογικός χώρος της Μακεδονίας, μαζί με άλλους εξίσου σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους -για παράδειγμα ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων- να αποτελέσουν προορισμούς και να συνθέσουν πολιτιστική διαδρομή στη Μακεδονία.
Π.Τ.: Εύχομαι κυρία υπουργέ να βάλετε και εσείς το λιθαράκι σας, γιατί ο πολιτισμός μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη.
Λ.Μ.: Είναι και αναπτυξιακό εργαλείο ο πολιτισμός. Είναι ο τέταρτος πυλώνας στη βιώσιμη ανάπτυξη. Όχι γιατί το λέμε εμείς. Το έχουν πει όλοι οι διεθνείς οργανισμοί. Το έχει πει όλη η επιστημονική κοινότητα.
Π.Τ.: Σας ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία, καλή δύναμη στο έργο σας.
Λ.Μ.: Σας ευχαριστώ, να είστε καλά.
