Η επέτειος των δέκα χρόνων λειτουργίας του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών συμπίπτει με τους Παράκτιους Μεσογειακούς Αγώνες. Πρόκειται για ένα σημαντικό γεγονός, που τονίζει την εξωστρέφεια της πόλης και τον διεθνή της χαρακτήρα. Το Αρχαιολογικό Μουσείο, συντονίζεται με τη διάθεση εξωστρέφειας, την οποία εκπέμπει η πόλη των Πατρών και διοργανώνει την έκθεση "Η Πάτρα της Μεσογείου", παρουσιάζοντας με τρόπο μοναδικό και συνάμα διδακτικό τον σημαντικό ρόλο της πόλης στη Μεσόγειο. Αναλύει τις σχέσεις της με άλλες πόλεις, και αναδεικνύει την αλληλεπίδρασή της με αυτές.
«Η Πάτρα έχει ένα ορίζοντα που είναι κλειστός και ανοιχτός. Ανοιχτός είναι ειδικώτερα προς τη Δύση. Και αυτό είναι ψυχικά σημαντικό. Οταν φεύγει η ήμερα, δεν κλείνει το φως της, τον ήλιο της, μια πόρτα ορθωμένη εμπρός μας ως σκοτεινός εδαφικός τείχος. Η ημέρα φεύγει προς το άπειρο, το θαλασσινό άπειρο. Πάει και η ψυχή της και ταξειδεύει. Αλλά μόνο προς τη δύση έχει η Πάτρα τον ορίζοντα ανοιχτό». Έτσι σκιαγραφεί την πόλη ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στην εισαγωγή του στην δεύτερη έκδοση της Ιστορίας της πόλεως των Πατρών του Στέφανου Θωμόπουλου.
Η ευρύτερη περιοχή των Πατρών έχει μια προνομιακή σχέση με τον έξω κόσμο εδώ για περισσότερο από 4000 χρόνια. Μια σχέση που συνεχίζεται και σήμερα. Η σύνδεση της Πάτρας με τη Δύση είναι πολύ παλιά. Γίνεται όμως στενότερη μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Ελλάδος. Η νέα πολιτική τάξη που επιβάλλεται από τον Αύγουστο, ευνοεί την ανάπτυξή της και η πόλη σύντομα αναδεικνύεται σε ένα από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Πελοποννήσου.
Η ιδιότητά της ως colonia augusta, ως ρωμαϊκή αποικία, και η μοναδική γεωγραφική της θέση την μετασχηματίζουν σε πύλη της Ανατολής προς την Δύση. Ένας μετασχηματισμός που σημαδεύει την ιστορία της πόλης ακόμα ως σήμερα. Η Πάτρα έχει πρωτοστατήσει σε αυτό, που για την Ελλάδα είναι το μεγάλο ζητούμενο: Η εξωστρέφεια, το άνοιγμα της τοπικής κοινωνίας στις γειτονικές χώρες, σε νέες συνεργασίες, στον κόσμο.
Η έκθεση, την οποία έχομε την χαρά να εγκαινιάζομε σήμερα, είναι η απόδειξη αυτής της αντίληψης που βρήκε στον τόπο αυτό γόνιμο έδαφος και άνθισε: Αντικείμενα κατασκευασμένα από αλλοδαπούς τεχνίτες, που ζούσαν και δημιουργούσαν στην Πάτρα. Πολλά τέχνεργα που εισήχθησαν στην πόλη από τους Ρωμαίους πραγματευομένους, αλλά και από τους μεταγενέστερους πραματευτάδες χάρη στις συστηματικές εμπορικές επαφές της πατραϊκής κοινωνίας. Κείμενα και επιγραφές, που αποτελούν τις εύγλωττες και αψευδείς μαρτυρίες της πολυπολιτισμικότητας που χαρακτηρίζει την ευρύτερη περιοχή, παράλληλα με την ύπαρξη μιας ισχυρής αστικής τάξης.
Στην περιηγητική περιγραφή του Παυσανία αποτυπώνεται μια πρωτοφανής οικιστική ανάπτυξη –που τεκμαίρεται ανασκαφικά από τις villae urbanae, τις villae rusticae, τις villae suburbanae στα προάστια της πόλης- αλλά και από μια δημογραφική έκρηξη χωρίς προηγούμενο.
Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι αυτά τα επιτεύγματα είναι τα αναμενόμενα λόγω της ύπαρξης του λιμανιού και των εμπορικών σχέσεων που δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν με αυτό στο επίκεντρο. Όμως τα ποικίλα εκθέματα που παρουσιάζονται στην έκθεση μαρτυρούν ότι η Αχαία και η Πάτρα κατάφεραν κάτι πολύ σημαντικότερο, πέρα από τις επιτυχημένες εμπορικές σχέσεις που εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο: Από τη Μικρά Ασία μέχρι την Ιταλία και την Κύπρο. Από την Αίγυπτο και τη Συρία, μέχρι την Τυνησία και την Ιβηρική.
Η ευρύτερη περιοχή των Πατρών μπόρεσε να διαμορφώσει ένα δεκτικό, πραγματικά κοσμοπολίτικο περιβάλλον, μέσα στο οποίο άνθρωποι από διαφορετικές αφετηρίες και διαφορετικά υπόβαθρα, συμβίωσαν στην πόλη, σε χρονικές περιόδους με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Είτε στην pax Romana, είτε σε χρόνους που σημαδεύτηκαν από κατακτήσεις, όπως η Ενετοκρατία και η Οθωμανοκρατία.
Οι Αχαιοί ταξίδεψαν σε πλατιές θάλασσες, προσέγγισαν λιμάνια σπουδαία και νόον έγνωσαν. Έγιναν πολίτες του κόσμου. Κατέλαβαν θέσεις εξουσίας σε άλλες χώρες. Έγιναν φορείς και δέκτες λατρευτικών παραδόσεων και σπουδαίων καλλιτεχνικών επιρροών, που αποτυπώθηκαν στα αντικείμενα της δικής τους δημιουργίας. Η μεγάλη θάλασσα που ενώνει λαούς και πολιτισμούς, αποτέλεσε τον δρόμο για την αμφίδρομη επικοινωνία της Πάτρας με τον κόσμο.
Εδώ είναι φανερός ο ρόλος που έπαιξε και συνεχίζει να παίζει η κινητικότητα των αγαθών, των ανθρώπων και κυρίως των ιδεών στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ιστορίας και ταυτότητας, από τις απαρχές της Προϊστορίας μέχρι τις μέρες μας. Αυτές οι διαδικασίες της επαφής, της επικοινωνίας, της ανταλλαγής και του διαλόγου, μέσα από τις οποίες γεννήθηκαν και άνθισαν οι μεγάλοι πολιτισμοί της Μεσογείου, οδήγησαν τον μεγάλο ιστορικό Fernand Braudel να βασίσει το θεμελιώδες έργο του στην ιδέα ότι «Μεσόγειος σημαίνει δρόμος».
Αυτές οι διαδρομές εκφράζουν στην πράξη ένα οικουμενικό και ουμανιστικό πρότυπο δημιουργικής συνύπαρξης. Ένα πρότυπο, που στην κρίσιμη περίοδο που διανύουμε, μας μαθαίνει τον σεβασμό της πολυμορφίας και της διαφορετικότητας, ενώ συνάμα μας ωθεί προς νέους συνεργατικούς και συναινετικούς τρόπους σκέψης και προσέγγισης των προβλημάτων και των προκλήσεων.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ και να ευχαριστήσω την Διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αχαΐας, κ. Αννίτα Κουμούση, όπως και την ομάδα των συνεργατών της, καθώς μέσα στο πλαίσιο μιας έκθεσης, κατάφεραν, με τρόπο άμεσο, ευφάνταστο και δημιουργικό να μας ταξιδέψουν από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. έως τον 18ο μεταχριστιανικό αιώνα.
Η έκθεση αποτυπώνει, κατά τον πλέον εύληπτο και φιλικό τρόπο για τον επισκέπτη, τη συνέχεια της δυναμικής παρουσίας των Πατρών στην μεγάλη διαχρονία. Είναι το απαύγασμα της έντονης εξωστρέφειας που εξακολουθεί να χαρακτηρίζει αυτή την πόλη. Είναι όλα αυτά που της χαρίζουν τον ξεχωριστό της ρόλο στη Μεσόγειο.
Σας ευχαριστώ
