"Θα εξαρτηθεί από τις εκλογές εάν θα γίνει το επόμενο βήμα στον σύγχρονο πολιτισμό"
Γιατί αποφάσισε να είναι υποψήφια με τον ΣΥΡΙΖΑ στην Α' Αθηνών; Ποιο θα είναι το μέλλον της Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής, του Οργανισμού Βιβλίου, του «Ακροπόλ Παλάς», του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, αλλά και των διαγωνισμών για τους καλλιτεχνικούς διευθυντές; Η υπουργός Πολιτισμού σε μια συνέντευξη εφ' όλης της ύλης.
Η Μυρσίνη Ζορμπά ανέλαβε υπουργός Πολιτισμού τον Σεπτέμβριο του 2018 και στους 10 μήνες που ακολούθησαν, μαζί με την πολιτική ηγεσία και τα στελέχη του ΥΠΠΟΑ, χάραξε τη στρατηγική που «ευνοεί την πολιτισμική δημοκρατία και αίρει τα εμπόδια».
Οραματίστηκε τον πολιτισμό της καθημερινότητας, ενίσχυσε την περιφέρεια που «διψάει» ολοκληρώνοντας τον σχεδιασμό της Περιφερειακής Πολιτισμικής Πολιτικής σύγχρονου πολιτισμού σε εθνικό επίπεδο, έδωσε ώθηση στη νέα γενιά με τα ειδικά προγράμματα επιχορηγήσεων που εφαρμόζονται για πρώτη φορά. Οι εκλογές του Ιουλίου ωστόσο δεν επέτρεψαν να ψηφιστεί στη Βουλή το νομοσχέδιο που είναι έτοιμο και περιλαμβάνει εκσυγχρονισμούς και αλλαγές.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, η κυρία Ζορμπά μάς μιλάει για τη θητεία της, αλλά και την πολιτική του Πολιτισμού στο υπουργείο τα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ 2015 -2019, για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς και απαντάει στις ερωτήσεις για τις προκηρύξεις των θέσεων των καλλιτεχνικών διευθυντών, για το πολύπαθο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά και την απόφασή της να είναι υποψήφια στην Α' Αθήνας.
• Ζείτε στην καρδιά των Εξαρχείων. Τι σκεφτήκατε όταν ο κ. Μητσοτάκης είπε ότι είναι άβατο; Το έχετε νιώσει;
Όσοι ζούμε στα Εξάρχεια σκεφτήκαμε ότι μάλλον δεν έχει περάσει ποτέ από εδώ ο κ. Μητσοτάκης, είναι ξένος προς τη συνοικία γιατί είναι μια περιοχή που όσοι ζούμε αισθανόμαστε ότι είμαστε στο κέντρο, πολύ κοντά στους φίλους μας με όλα αυτά τα βιβλιοπωλεία, τους εκδοτικούς οίκους γύρω μας να δίνουν τη δυνατότητα της πνευματικής ζωής και του διαλόγου, που είναι βασικό. Γιατί δεν θέλουμε συνοικίες-υπνωτήρια, αλλά συνοικίες που οι άνθρωποι συναντούν τους φίλους τους, κουβεντιάζουν, διαμορφώνουν γνώμη.
• Έχετε έτοιμο το νομοσχέδιο «θωρηκτό για τον πολιτισμό», όπως το έχετε χαρακτηρίσει, που δεν πρόλαβε να ψηφιστεί στη Βουλή. Μένουν μετέωρα όσα δρομολογήσατε, συμπεριλαμβανομένων και των στρατηγικών στόχων που θέσατε κατά την ανάληψη των καθηκόντων σας στο ΥΠΠΟΑ;
Πέρασε από διαβούλευση και στην πραγματικότητα βρίσκεται προς ψήφιση. Θα εξαρτηθεί από τις εκλογές εάν γίνει το επόμενο βήμα, δηλαδή η ψήφιση σε νόμο, είτε αυτό αφορά την Περιφερειακή Πολιτική για τον σύγχρονο πολιτισμό, καθώς όλοι αναγνωρίσαμε ότι ήταν απολύτως απαραίτητη ύστερα από πολλές δεκαετίες καθυστερήσεων, είτε αφορά τον Οργανισμό Βιβλίου και Πολιτισμού που έρχεται να ανοίξει εκείνο που η Νέα Δημοκρατία είχε κλείσει, είτε αφορά το «Ακροπόλ Παλάς» και το όραμα για τη Νεανική Δημιουργικότητα και τους νέους καλλιτέχνες.
Όλα αυτά είναι συνάρτηση πολιτικών επιλογών και επομένως εξαρτώνται από αυτές τις επιλογές για το μέλλον. Αυτός ο μήνας ήταν κρίσιμος για εμάς. Τώρα θα ήμασταν στο μέσον της ψήφισης του νομοσχεδίου.
• Οι προκηρύξεις για τις θέσεις των καλλιτεχνικών διευθυντών στους εποπτευόμενους φορείς, παρ' ότι είναι εκσυγχρονιστικό μέτρο που ενισχύει τη διαφάνεια, καθώς καταργεί τον διορισμό από τον εκάστοτε υπουργό, έχει προκαλέσει αντιδράσεις από την αντιπολίτευση αλλά και τους καλλιτέχνες. Πού θεωρείτε ότι οφείλεται;
Ταράζει τα νερά, ξεβολεύονται άνθρωποι και κυρίως ένας μικρός κύκλος καλλιτεχνών που πιστεύει ότι μπορεί να είναι υποψήφιος, μια μικρή ομάδα εκλεκτών. Ενώ την ίδια στιγμή οι Έλληνες καλλιτέχνες έχουν ανοίξει τα φτερά τους με σπουδαίες σπουδές, πτυχία, εμπειρία, ακόμα και σε ξένους οργανισμούς.
Επομένως πιστεύω ότι αυτή η αναταραχή σιγά σιγά θα κοπάσει όταν θα αντιληφθούμε ότι η προκήρυξη δίνει τη δυνατότητα σ' έναν ευρύτερο κύκλο για να διεκδικήσει θέσεις ευθύνης, σε ανθρώπους με μεγαλύτερες ικανότητες και δυνατότητες σε επίπεδο που απαιτεί η παγκόσμια σκηνή. Είτε αυτό αφορά τη μουσική, όπως έγινε πρόσφατα στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, είτε αφορά τα εικαστικά, είτε τους άλλους οργανισμούς.
• Το έχετε θωρακίσει;
Τίποτα δεν θωρακίζεται απέναντι σε πολιτικές αποφάσεις. Ακόμα και οι νόμοι μπορούν να αλλάξουν. Ωστόσο είναι σημαντικό ότι μέσα από τον διάλογο κατακτούμε στον διανοητικό χάρτη της χώρας, στο μυαλό μας, τη νομιμοποίηση αυτού του εκσυγχρονισμού σε όλο και περισσότερους ανθρώπους. Δεν είναι κάτι ανατρεπτικό, είναι ένας εκσυγχρονισμός που συμβαίνει σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, άρα θα συμβεί και σε εμάς για να μην είμαστε εξαίρεση, όπως μερικοί αρέσκονται να λένε χρησιμοποιώντας μόνο ορισμένα παραδείγματα.
• Το γεγονός ότι ο πρώτος διαγωνισμός του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) βγήκε άγονος ενίσχυσε αυτή τη στάση;
Δυσκόλεψε οπωσδήποτε. Στην αδυναμία να υπάρξει υποψήφιος και να εκλεγεί προκλήθηκαν κακεντρέχειες και επενδύθηκαν ελπίδες ότι μπορεί να αποσυρθεί.
• Το ΕΜΣΤ ούτε αυτή τη φορά άνοιξε...
Αν δει κανείς τη φάση που βρίσκεται, με τις μεγάλες εγκαταστάσεις των έργων σε διαδικασία στησίματος θα αντιληφθεί την πρόοδο. Επισκέφτηκα πρόσφατα το ΕΜΣΤ και παρακολούθησα να στήνονται τα έργα του Γιάννη Κουνέλλη, της Μόνα Χατούμ που καταλαμβάνουν από μια ολόκληρη αίθουσα, άλλα έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που έρχονται από τις αποθήκες.
Είδα τον τρόπο που δουλεύει το προσωπικό, οι επιμελητές, ο κ. Αντωνακάκης, η Συραγώ Τσιάρα και νομίζω ότι το μουσείο είναι πια μισάνοιχτο. Θα μπορούσε θαυμάσια αυτόν τον μήνα να ανοίξει προκειμένου ο κόσμος να δει πώς ολοκληρώνεται η οριστική εγκατάσταση της μόνιμης συλλογής σ' ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης.
• Μπορεί να ανοίξει το ΕΜΣΤ και τον Σεπτέμβριο;
Έχει γίνει αλματώδης πρόοδος. Μέχρι τον Σεπτέμβριο σίγουρα θα ανοίξει. Όλα είναι δρομολογημένα, έχουν υπογραφεί τα συμβόλαια για τη δωρεά, οι υπάλληλοι είναι εκεί, ο προϋπολογισμός του μουσείου είναι αυτός που έπρεπε.
• Ωστόσο και το «Ακροπόλ Παλάς», έτοιμο κτίριο που περιμέναμε να εγκαινιαστεί με την Art Athina, δεν προχώρησε...
Η Αrt Athina μετακινήθηκε προς τον Σεπτέμβριο, οι εκλογές μάς προκάλεσαν αρκετά προβλήματα. Το «Ακροπόλ» είναι το τρίτο στη σειρά που περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο.
Το Νομικό του Πρόσωπο θα ψηφιζόταν από τη Βουλή, επομένως κι εδώ πρέπει κανείς να περιμένει τα αποτελέσματα των εκλογών για να δει αν θα προχωρήσει έτσι όπως το οραματιστήκαμε, έναν κόμβο νεανικότητας που θα δώσει άλλο τόνο στην ευρύτερη περιοχή και την Πατησίων. Δεν έχει ξαναγίνει αντίστοιχος δημόσιος χώρος για τη νεανική δημιουργικότητα, ύστερα μάλιστα από τα χρόνια της κρίσης, που οι ανεξάρτητες ομάδες αποδείχτηκαν εξαιρετικά ανθεκτικές και μετέφεραν στην πόλη τη ζωογόνο αύρα τους. Άρα το αξίζουν πραγματικά.
• Για πρώτη φορά στις αρχές του 2019 το ΥΠΠΟΑ απηύθυνε πρόσκληση ενδιαφέροντος σε ομάδες για επιχορηγήσεις πολιτισμικών δράσεων.
Πέρα από το θέατρο και τον χορό, που ήταν σε πλαίσιο επιχορηγήσεων, τους καλέσαμε όλους, ανεξαρτήτως τέχνης, να υποβάλουν προτάσεις στα προγράμματα «Πολιτισμός κατά των Διακρίσεων» και «Παιδιά και Νέοι». Σε αυτή την κατεύθυνση έχουν να γίνουν πολλά.
Οι νεανικές ομάδες μπορούν να συνεισφέρουν γιατί έχουν τον παλμό τού σήμερα, το όραμα για το αύριο και γνωρίζουν καλά τα προβλήματα της πόλης. Μέσα από αυτή τη ζύμωση μπορούν να προκύψουν καινούργια πράγματα που θα αποτελέσουν καλλιτεχνικές εκπλήξεις.
• Είστε η τέταρτη υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Υπήρξε συνέχεια στην πολιτική χάραξη του ΥΠΠΟΑ;
Ναι, και αυτό το δείχνει πολύ καλά ο απολογισμός που ετοιμάσαμε. Η τετραετία ξεκινάει με τον Νίκο Ξυδάκη, που διαπιστώνει πόσο σημαντικό είναι το θέμα της ΑΕΠΙ και γρήγορα το θέτει κάτω από έλεγχο, όπως και το Ταμείο Αλληλοβοήθειας του ΥΠΠΟ.
Είναι μεγάλα σκάνδαλα υπό εκκαθάριση, τα οποία αποδεικνύουν το ενδιαφέρον για τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών αλλά και πώς πρέπει να εξυγιανθεί μέσα στο υπουργείο Πολιτισμού μια κατάσταση που είχε επισημανθεί από πολλές πλευρές και για πολύ καιρό συζητιόταν, αλλά δεν τολμούσε κανείς να αγγίξει. Αυτές είναι θεμελιακές αρχές. Μετά ψηφίζεται η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου, αίτημα καθολικό, συζητιέται το MOMus που ψηφίζεται μετά από ένα διάστημα που ήταν απαραίτητο για να ωριμάσει. Αυτά και άλλα, με την υποστήριξη και του Αριστείδη Μπαλτά και της Λυδίας Κονιόρδου.
Στη συνέχεια βρίσκω τον διάλογο που έχει ανοίξει για τον Οργανισμό Βιβλίου που τον ολοκληρώνουμε με το νομοσχέδιο. Αυτό που συζητήθηκε μετά τον Σεπτέμβριο του 2018, όταν έχουμε βγει από τα μνημόνια, είναι η Περιφερειακή Πολιτική για τον σύγχρονο πολιτισμό, δομικό στοιχείο που δεν μπορούσε κανείς να σκεφτεί υπό το βάρος των μνημονίων.
Είναι σημαντικό για το μέλλον διότι μας δείχνει τι πρέπει να γίνει για τον σύγχρονο πολιτισμό. Στο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς συνεχίστηκαν τα έργα συντήρησης και ανάδειξης, οι μεγάλες ανασκαφές, προχωρήσαμε σε νομοθετική ρύθμιση για να θωρακίσουμε τη διαχείριση των μνημείων, με πολύ χαρακτηριστικό το «παρών» της Νέας Δημοκρατίας που μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι έχει δεύτερες σκέψεις για τη διαχείριση.
Εγινε η κήρυξη – οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου Πειραιά και η έγκριση του master plan του ΟΛΠ, ενώ προηγήθηκε η εφαρμογή του ηλεκτρονικού εισιτηρίου αλλά και η διατήρηση των αρχαιοτήτων στο Μετρό Θεσσαλονίκης, μια μεγάλη υπόθεση που άλλαξε τη σχέση της πολιτιστικής κληρονομιάς με την πόλη.
• Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη τομή που αφήνετε στο υπουργείο Πολιτισμού;
Ως γενικό, θέλω να ελπίζω ότι υπάρχει η δυνατότητα να έχουμε πολιτισμική πολική και όχι μέτρα αποσπασματικά. Όταν λέω πολιτισμική πολιτική εννοώ και για τις τέχνες και για τα κοινωνικοπολιτισμικά ζητήματα που μας απασχολούν, δηλαδή τις ανισότητες, τις διακρίσεις, την περιφερειακή ασυμμετρία.
Αυτή είναι κατευθυντήρια δύναμη με δεδομένο ότι έχουμε πολλούς ανθρώπους έξω, αλλά και μέσα στο υπουργείο, καθώς εντοπίσαμε πάνω από 150 πτυχιούχους ή μεταπτυχιακούς με δίπλωμα στην πολιτιστική διαχείριση και αυτό είναι σημαντικό κεφάλαιο για το ΥΠΠΟΑ. Αν σταθώ σε κάτι συγκεκριμένο, εκείνο που πρέπει να προχωρήσει με κάθε τρόπο είναι η Περιφερειακή Πολιτική για τον σύγχρονο πολιτισμό.
Αφορά τη χώρα, τον τρόπο που εννοούμε τον πολιτισμό στην καθημερινή ζωή μας, αφορά όλες τις περιφέρειες που δικαιούνται να έχουν υπηρεσίες, αφορά το ίδιο το υπουργείο Πολιτισμού που είναι επικεντρωμένο στην Αθήνα και πρέπει να αποκτήσει διακλάδωση, όπως ακριβώς είναι οι Εφορείες Αρχαιοτήτων που παίζουν σημαντικό ρόλο στην πολιτιστική κληρονομιά. Θα πρέπει με τον ίδιο τρόπο να υπάρχει και για τον σύγχρονο πολιτισμό. Όλα αυτά βρίσκονται στο νομοσχέδιο.
• Επιστρέψατε στο ΥΠΠΟΑ έπειτα από πολλά χρόνια. Ποιες αλλαγές βρήκατε και τι αισθάνεστε μετά τη 10μηνη θητεία σας;
Μεγάλη ικανοποίηση γιατί με τους συνεργάτες μου, όλα τα στελέχη του υπουργείου και την πολιτική ηγεσία, τον κ. Στρατή και την κυρία Βλαζάκη προλάβαμε και να σχεδιάσουμε και να κάνουμε βήματα για να ολοκληρώσουμε -γιατί αυτό είναι τα νομοσχέδια- καινούργιους τρόπους ώστε να γίνει πραγματικότητα η πολιτική του πολιτισμού.
Επέστρεψα στο υπουργείο έπειτα από πολλά χρόνια και την αλλαγή δεν τη βρήκα στα δεδομένα του όσο στη διάθεση των ανθρώπων, που δεν ήταν πια τα γκρίζα κοστούμια των γραφειοκρατών, αλλά άνθρωποι που ενδιαφέρονται και αναζητούν νέες κατευθύνσεις. Μέσα και έξω από το υπουργείο. Θυμάμαι την πρώτη φορά που συζητήσαμε για το ΕΚΕΒΙ μού πετούσαν πέτρες οι εκδότες. Δεν το ήθελαν. Τώρα το θέλουν οι πάντες. Είναι μια τεράστια ικανοποίηση, όπως και για την Περιφερειακή Πολιτική που τη στηρίζουν όλοι οι άνθρωποι στη χώρα, τους οποίους συναντήσαμε.
Διεκδικούμε τη συναίνεση των προοδευτικών ανθρώπων
• Είστε υποψήφια στην Α' Αθήνας με τον ΣΥΡΙΖΑ. Τις σας ώθησε να αλλάξετε απόφαση, καθώς είχατε δηλώσει ότι δεν θα θέσετε υποψηφιότητα;
Το τελευταίο διάστημα αισθάνθηκα τόσο μεγάλη την πίεση και τον μηδενισμό για ό,τι έχει γίνει από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και από το υπουργείο Πολιτισμού, ώστε θεώρησα υποχρέωσή μου να το υπερασπιστώ μέχρι τέλους. Όταν κατεβαίνει τόσο χαμηλά το επίπεδο της αντιπαράθεσης της αντιπολίτευσης πρέπει κανείς να είναι παρών για να μπορέσει να το αντιμετωπίσει.
• Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, αλλά και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μεγάλη δυσκολία της κυβέρνησης να εκλεγεί. Τι πιστεύετε;
Προέρχομαι από τον προοδευτικό χώρο και βρισκόμουν πάντα σε μικρά κόμματα, ξεκινώντας από την Ε.ΑΡ. με τον Λεωνίδα Κύρκο. Θεωρώ πολύ σημαντικό ότι έχουμε μια Αριστερά και το άνοιγμά της στον προοδευτικό χώρο. Θεωρώ ότι μπορεί να αποτελέσει εγγύηση για την ελληνική κοινωνία ότι δεν θα πνιγούμε στο κύμα νεοφιλελευθερισμού και θεωρητικής ανάπτυξης που η αντιπολίτευση θέλει να εφαρμόσει με τους παλιούς όρους, όπως της φτηνότερης εργασίας για παράδειγμα.
Είμαστε εδώ για να μπορέσουμε μέχρι τις εκλογές να δώσουμε συγκεκριμένα δείγματα τι κάναμε και ποια είναι τα επόμενα βήματα, για να διεκδικήσουμε τη συναίνεση των προοδευτικών ανθρώπων που αντιλαμβάνονται τι θα σημαίνει να ξαναγυρίσουμε στα μνημόνια. Η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός έβγαλαν τη χώρα από τα μνημόνια. Όσο και αν αμφισβητήθηκε θεωρώ ότι είναι κατανοητό πια από όλους. Σε αυτό το σημείο που βρισκόμαστε θα ήταν πολύ κρίμα να γυρίσουμε πίσω, σε νοοτροπίες που μας ταλαιπώρησαν πολλά χρόνια.
• Ποια χαρακτηριστικά του πρωθυπουργού εκτιμάτε;
Είναι πολύ ζωντανός άνθρωπος, οικείος, με άποψη, ανοιχτός να συζητήσει, σταθερός στις θέσεις του και αυτό δημιουργεί εξαιρετικό κλίμα διαλόγου. Θα σε ακούσει, δεν θα σου πει «ναι» και θα εννοεί «όχι», είναι άνθρωπος που εμπνέει εμπιστοσύνη.
