Η κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι κομβικής σημασίας όχι μόνο για την εξωτερική πολιτική, όχι μόνο για τη θέση της χώρας στο βαλκανικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον, αλλά και για το εσωτερικό μας. Για τον πολιτισμό, για την ταυτότητα, για τη διαμόρφωση των συμπεριφορών των πολιτών και για το δημόσιο βίο.
Η συμφωνία των Πρεσπών πρέπει να εγκριθεί αν θέλουμε να μετονομαστεί η γείτονα χώρα σε Βόρεια Μακεδονία και να μην εξακολουθήσει να ονομάζεται Μακεδονία. Αν δεν εγκριθεί, τότε ενώ ο ένας εταίρος θα έχει συμμορφωθεί στα ζητούμενα, ο άλλος, δηλαδή εμείς, θα τα έχει αθετήσει. Κι αυτό δεν θα είναι μόνο ένα Βατερλώ της διεθνούς θέσης της χώρας. Θα είναι ο θρίαμβος μιας δηλητηριώδους νοοτροπίας. Της αποκάλυψης ενός συναισθήματος περιφρόνησης και επιθετικότητας προς τους γείτονές μας, στο οποίο έχουμε δυστυχώς βεβαρημένο ιστορικό. Πάνω σε αυτό το ζήτημα θα επιχειρηματολογήσω.
Οι ιστορικοί που μελετούν τα αρχεία βρίσκονται συχνά μπροστά σε τεκμήρια αυτής της ελληνικής υπεροψίας.
Θυμίζω τι έγραφε προς τον πρωθυπουργό Στέφανο Δραγούμη το 1910 ο Έλληνας απεσταλμένος στην κεντρική Μακεδονία για τους σλαβόφωνους Μακεδόνες, επισημαίνοντας πως είναι απόλυτη ανάγκη η αποστολή χρημάτων «προς επίτευξιν του ιερού σκοπού μας», δηλαδή του προσεταιρισμού τους: «διά πάσης θυσίας δεν πρέπει να αφήσωμεν τα ατυχή αυτά πλάσματα, τα οποία Μακεδόνες καλούνται, να πέσωσι εις τας αγκάλας των Βουλγάρων». Τα ατυχή αυτά πλάσματα, τα οποία Μακεδόνες καλούνται!!!
Δεν θα σχολιάσω ότι τους αποδίδεται τότε το όνομα Μακεδόνες, κάτι που τώρα αρνούμαστε. Αλλά η φράση συνοψίζει το μείγμα αλαζονείας και περιφρόνησης που χαρακτηρίζει ορισμένες δικές μας πολιτισμικές συμπεριφορές, το οποίο έχει γίνει βεβαίως στόχος κριτικής, ειρωνείας και σάτιρας και για το οποίο, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούμε να είμαστε περήφανοι. Αυτή τη λάθος νοοτροπία κατάφεραν οι διπλωματικές διαπραγματεύσεις να περιθωριοποιήσουν με τη συμφωνία των Πρεσπών, καλλιεργώντας ανάμεσα στους πρωθυπουργούς των δύο χωρών ένα πνεύμα έντιμης διαπραγμάτευσης και αλληλοσεβασμού των διαφορών.
Θέλω να υπογραμμίσω ότι οι εξωτερικές σχέσεις μιας χώρας επηρεάζουν όχι μόνο την εσωτερική της πολιτική κατάσταση και την ποιότητα της δημοκρατίας αλλά, γενικότερα, το δημόσιο βίο, τον πολιτισμό της στην καθημερινή ζωή και στις στάσεις των πολιτών. Η επιθετικότητα στην εξωτερική πολιτική εύκολα συστρέφεται σε επιθετικότητα στο εσωτερικό, σε συμπλεγματική εσωστρέφεια και απομονωτισμό, σε αδιαφορία για όσα η εκπαίδευση και ο πολιτισμός μπορούν να μας μάθουν.
Το μείγμα περιφρόνησης και τυφλής επιβολής προς τους γείτονες εύκολα μετατρέπεται σε κρίση μεγαλείου και υπεροψία όχι μόνο προς τους εκτός συνόρων, αλλά και τους εντός. Ο εθνικιστικός παροξυσμός γύρω από το Μακεδονικό λειτούργησε επανειλημμένα ως έναυσμα εναντίον των δημοκρατικών κατακτήσεων του ελληνικού λαού. Στα συλλαλητήρια του 1992 για τη Μακεδονία εμφανίστηκε και απόκτησε δύναμη η Χρυσή Αυγή, με λόγια μίσους που στη συνέχεια διαχύθηκαν σε κάθε μορφή του κοινωνικού βίου.
Αυτός είναι ο δίαυλος μέσα από τον οποίο τροφοδοτείται μια γενικευμένη αντικοινωνική συμπεριφορά την οποία βλέπουμε στην καθημερινή ζωή, αλλά και σε επεισόδια που δυστυχώς ξεσπούν συχνά εναντίον των ξένων, των γυναικών, των διαφορετικών, των πιο αδύναμων, με αιματηρή μάλιστα μερικές φορές κατάληξη. Το μίσος ξεκινάει εναντίον των πιο μακρινών για να φτάσει γρήγορα στους διπλανούς μας. Αυτά είναι τα αποτελέσματα όταν η αναζήτηση εχθρών και η εθνική αλαζονεία γίνονται άξονες πολιτικής, όταν κόμματα τις υιοθετούν για να τις μετατρέψουν σε πολιτικό κέρδος. Επικίνδυνο παιχνίδι, καταστροφικά αποτελέσματα.
Είναι πραγματικά παράδοξο αυτό που συμβαίνει σήμερα, να βλέπεις προσωπικότητες που διακήρυτταν την αφοσίωσή τους στον φιλελευθερισμό και στο διαφωτισμό, να κατρακυλούν πίσω στο χρόνο, κάτω από τις βασικές οικουμενικές αρχές που συγκρότησαν την νεωτερική κοινωνία.
Γιατί, όπως όλοι ξέρουμε, στη βάση των σύγχρονων διεθνών σχέσεων και του πολιτισμού βρίσκεται το πνεύμα αλληλο-αναγνώρισης. Αυτή η διαδικασία αλληλοαναγνώρισης είναι ο άξονας της ιστορίας μας, λένε οι μεγάλοι φιλόσοφοι, όπως ο Χέγκελ. Η αναγνώριση του άλλου ως υποκειμένου δικαιωμάτων σημαίνει το σεβασμό στην αρχή των εθνοτήτων. Γιορτάζουμε σε λίγο τα 200 χρόνια της ελληνικής ανεξαρτησίας 1821, και η Ελλάδα είχε μια τεράστια συμβολή στην καθιέρωση της αρχής αυτής στον κόσμο. Είναι άτοπο, είναι αδιανόητο, μια χώρα που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθιέρωση της αρχής των εθνοτήτων, να μην σέβεται την αρχή αυτή.
Η έννοια της αυτοδιάθεσης των λαών έγινε θεμέλιο των διεθνών σχέσεων με τη συνθήκη των Βερσαλιών το 1918, που τερμάτισε τον αιματηρό πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι αδιανόητο σήμερα να θέλουμε να πάμε πίσω από αυτήν.
Κι έχουμε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τα καταστατικά κείμενα του ΟΗΕ και της Ουνέσκο. Κείμενα για την αναγνώριση των πολιτισμικών δικαιωμάτων, ανάμεσα στα οποία και της αναγνώρισης των γλωσσών, της πολιτισμικής ταυτότητας και φυσιογνωμίας κάθε λαού. Αυτές οι αρχές βρίσκονται στη βάση όλων των συνθηκών και των διακηρύξεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι αδιανόητο σήμερα να σκεφτόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα χωρίς τα πολιτισμικά δικαιώματα. Η αναγνώριση της Μακεδονικής γλώσσας και από την Ελλάδα στο πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στο παρελθόν ορθώς έγινε κι ας μην παίζουν κρυφτό όσοι την έκαναν.
Η κυβέρνηση επιλύει ένα χρόνιο ζήτημα, με τόλμη και αποφασιστικότητα. Αυτό θα ανοίξει επιτέλους το δρόμο για να μπορούμε να προσγειωθούμε στο σήμερα, στη δική μας ιστορία χωρίς κρίσεις μεγαλείου, και ακόμη για να συνεργαστούμε με τους γείτονές μας στην ανάδειξη του κοινού βαλκανικού πολιτισμού, στον οποίο όλοι έχουμε θέση και δικαίωμα, σε οποιαδήποτε γλώσσα κι αν διατυπώθηκε η ιστορία μας, καθώς η διαφορετική κουλτούρα καθενός μας άνθισε και συγχρωτίστηκε για αιώνες σ' αυτά τα εδάφη.
Προσβλέπουμε σ' αυτή τη συνεργασία, και για αυτό, μια από τις μελλοντικές πρωτοβουλίες που προετοιμάζουμε είναι να καλέσουμε τους υπουργούς πολιτισμού όλων των γειτόνων μας για να καταστρώσουμε σχέδια συνεργασίας και ανάδειξης της κοινής πολιτισμικής κληρονομιάς αλλά και της σύγχρονης κουλτούρας. Για να δείξουμε στον κόσμο ότι τα Βαλκάνια μπορεί να ήταν κάποτε πυριτιδαποθήκη πολέμων, αλλά τώρα μπορούν να συνεργαστούν σε μια έκρηξη ιδεών, τεχνών, δημιουργικότητας και πολιτισμού.
