Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού εμμένει στην τήρηση της νομιμότητας και των προβλεπόμενων διαδικασιών στη διαχείριση των έργων που υλοποιούνται. Στην ίδια κατεύθυνση, θα συνεχίσει να διερευνά σταθερά τα όποια ερωτηματικά προκύπτουν, τις αιτίες των καθυστερήσεων και τις αστοχίες ή παραλείψεις. Είναι καθήκον της και δεν θα ολιγωρήσει. Βασικό άξονα της πολιτικής του Υπουργείου αποτελεί η υιοθέτηση καλών πρακτικών τεκμηρίωσης, καταγραφής και ψηφιοποίησης των μνημείων για την περαιτέρω ανάδειξη και προστασία τους, μέσω της διαρκούς υλοποίησης αντίστοιχων δράσεων και της προσπάθειας της, κατά το δυνατόν, εξασφάλισης μόνιμων θέσεων εργασίας για τον σκοπό αυτό.
Η οριζόντια Πράξη «Εμπλουτισμός των Ψηφιακών Συλλογών των Κινητών Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και Ανάπτυξη Νέου Πληροφοριακού Συστήματος του Εθνικού Αρχείου Μνημείων» που αφορά την καταγραφή και ψηφιοποίηση κινητών μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού ξεκίνησε τον Μάιο του 2012, ως έργο χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ 2007-2013. Η προβλεπόμενη διάρκεια ήταν σχεδόν τριετής (έως τον Φεβρουάριο 2015) και ο αρχικός προϋπολογισμός περίπου 8 εκ. ευρώ.
Το συνολικό έργο αποτελούνταν από τέσσερα υποέργα που αφορούσαν:
α) τον συντονισμό των εργασιών ψηφιοποίησης και τεκμηρίωσης των ακατάγραφων κινητών μνημείων, μέσω αρχαιολογικής αυτεπιστασίας,
β) τις υπηρεσίες ψηφιοποίησης και διαμόρφωσης υλικού για αξιοποίηση μέσω διαδικτύου,
γ) την προμήθεια εξοπλισμού και λογισμικού για την υποστήριξη των εργασιών ψηφιοποίησης της αυτεπιστασίας και
δ) την ανάπτυξη εφαρμογών (Ολοκληρωμένο Πληροφορικό Σύστημα).
Στο πλαίσιο του πρώτου υποέργου ξεκίνησαν σταδιακά στα τέλη του 2012 οι διαδικασίες πρόσληψης εξειδικευμένου προσωπικού με συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου (αυτεπιστασία). Παράλληλα δημιουργήθηκε ένα Ενδιάμεσο Πληροφορικό Σύστημα για την καταχώριση των δεδομένων ψηφιοποίησης που παράγονταν ανά την επικράτεια και στο οποίο έχουν διαρκή πρόσβαση οι Υπηρεσίες του Υπουργείου για το ψηφιοποιημένο υλικό αρμοδιότητάς τους. Τα υπόλοιπα 3 υποέργα: των υπηρεσιών ψηφιοποίησης, της προμήθειας εξοπλισμού για τις εργασίες ψηφιοποίησης και της ανάπτυξης εφαρμογών ανατέθηκαν σε ανάδοχες εταιρείες, κατόπιν διαγωνισμών. Ωστόσο οι διαγωνισμοί πραγματοποιήθηκαν το β' εξάμηνο του 2014, παρόλο που η ολοκλήρωση του προγράμματος είχε αρχικά σχεδιαστεί για το 2015.
Έτσι, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013, η συνολική δημόσια δαπάνη για την Πράξη (αρχ. προϋπ/μού 8.000.000€) «έκλεισε» τελικά στα 2.500.000€. Από αυτά, 488.000€ αφορούσαν το υποέργο της προμήθειας εξοπλισμού και λογισμικού, που ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2014, ενώ τα υπόλοιπα 2.000.000€ διατέθηκαν κυρίως για την Αρχαιολογική Αυτεπιστασία.
Καθώς η Πράξη στο μεγαλύτερο μέρος της δεν είχε ολοκληρωθεί στο προηγούμενο ΕΣΠΑ, εντάχθηκε και στην επόμενη προγραμματική περίοδο, στο νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία 2014-2020», ώστε να μπορέσει να συνεχιστεί, με έναρξη τον Οκτώβριο του 2015 και λήξη τον Δεκέμβριο του 2017.
Μετά από έξι τροποποιήσεις που αφορούσαν κυρίως την αύξηση του φυσικού αντικειμένου και του προϋπ/μού του υποέργου 1 της αυτεπιστασίας, το συνολικό κόστος της Πράξης ανήλθε περίπου σε 7.600.000€, εκ των οποίων τα περίπου 3.600.000€ αφορούσαν μόνο το συγκεκριμένο υποέργο και τη μισθοδοσία των εργαζομένων. Ως νέα ημερομηνία λήξης της Πράξης ορίστηκε η 30.09.2018. Η επέκταση αυτή του προϋπολογισμού για το συγκεκριμένο υποέργο της αυτεπιστασίας, μέσω των παρατάσεων των συμβάσεων των εργαζομένων, ήταν η μεγαλύτερη δυνατή που μπορούσε να δοθεί στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ. Οποιαδήποτε επιπλέον δαπάνη θα έπρεπε να εξασφαλιστεί από εθνικούς πόρους, κάτι εξαιρετικά δύσκολο. Το Υπουργείο Πολιτισμού κατάφερε να εξασφαλίσει μέσω του ΠΔΕ πόρους για τη μισθοδοσία του επιστημονικού προσωπικού της αυτεπιστασίας για δύο ακόμα μήνες, μέχρι το τέλος Νοεμβρίου 2018, προκειμένου να ολοκληρωθούν οι εργασίες ψηφιοποίησης.
Παρά τις δυσκολίες, με την επιστημονική κατάρτιση και την αφοσίωση των αρχαιολόγων που εργάστηκαν για το έργο, το αποτέλεσμα ήταν να έχουν πρωτογενώς καταγραφεί και ψηφιοποιηθεί πάνω από 240.000 κινητά μνημεία ανά την επικράτεια και να έχουν υποστηριχθεί οι δράσεις ψηφιοποίησης του συνόλου του έργου, τόσο σε τοπικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο.
Επιπλέον έχει ολοκληρωθεί και το δεύτερο υποέργο της ψηφιοποίησης των ήδη καταγεγραμμένων κινητών μνημείων από ανάδοχες εταιρείες, παρά τις καθυστερήσεις που σημειώθηκαν στην αρχή του. Οι ψηφιακές καταγραφές του συγκεκριμένου υποέργου, που ολοκληρώθηκαν στο σύνολό τους στις αρχές του 2018, είναι ενταγμένες επίσης στο ενδιάμεσο πληροφορικό σύστημα που περιλαμβάνει συνολικά, μαζί με τις καταγραφές της αυτεπιστασίας, πάνω από 600.000 μνημεία.
Αυτό που υπολείπεται, συνεπώς, είναι η ολοκλήρωση του τελευταίου υποέργου της Πράξης, με τίτλο: «Ανάπτυξη εφαρμογών», δηλαδή της Βάσης Δεδομένων και της Διαδικτυακής Πύλης (Ολοκληρωμένο Πληροφορικό Σύστημα), για την καλύτερη διαχείριση και την προβολή των ψηφιακά καταγεγραμμένων μνημείων.
Κατά την υλοποίηση αυτού του πληροφορικού συστήματος, που συμβασιοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2015, με διάρκεια 11 μηνών, η ανάδοχος εταιρεία απέτυχε να εκπληρώσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις, παρά τις τρεις παρατάσεις που δόθηκαν έως τον Φεβρουάριο του 2017. Τον Μάιο του 2017 η Επιτροπή Παρακολούθησης εισηγήθηκε την καταγγελία της σύμβασης με τον συγκεκριμένο ανάδοχο, ενώ τον Οκτώβριο του 2017 εκδόθηκε Υπουργική Απόφαση που έτασσε τρίμηνη προθεσμία στον Ανάδοχο να θεραπεύσει τις ελλείψεις που διαπίστωσε η Επιτροπή. Παρόλα αυτά, ο ανάδοχος δεν συμμορφώθηκε, ως όφειλε, στο διατακτικό της ανωτέρω Υπουργικής Απόφασης. Τον Σεπτέμβριο του 2018, η Επιτροπή εισηγήθηκε τελικά την έκπτωση του αναδόχου και ακολούθως εκδόθηκε η αντίστοιχη Υπουργική Απόφαση.
Σε κάθε περίπτωση, το ΥΠΠΟΑ εξασφάλισε την απαραίτητη παράταση από το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης προκειμένου να επανασχεδιαστεί και να αναπτυχθεί το ολοκληρωμένο πληροφορικό σύστημα και να ολοκληρωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αυτό το τόσο σημαντικό για την πολιτισμική μας κληρονομιά ψηφιακό Έργο, στο οποίο το ΥΠΠΟΑ έχει επενδύσει πόρους και τεχνογνωσία επί σειρά ετών.
Αυτή είναι η σειρά των γεγονότων. Περαιτέρω, διευκρινίζεται ότι οι 57 συμβασιούχοι αρχαιολόγοι που εργάζονταν ως υπάλληλοι ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου στο Υπουργείο Πολιτισμού επιτέλεσαν σημαντικό έργο στο πεδίο της καταγραφής και της ψηφιοποίησης των κινητών μνημείων. Η λήξη των συμβάσεών τους στο τέλος Νοεμβρίου 2018 στο συγκεκριμένο υποέργο, που πλέον έχει ολοκληρωθεί, δεν συνιστά απόλυση. Είναι, ωστόσο, απολύτως κατανοητή η εργασιακή επισφάλεια, που πλήττει μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού, ακόμη και επιστήμονες με υψηλή εξειδίκευση. Γι' αυτό και αποτελεί πάγια και διακηρυγμένη θέση μας η ανάγκη δημιουργίας μόνιμων θέσεων εργασίας, όπου ειδικευμένοι επιστήμονες θα επιλέγονται με διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες και θα εργάζονται με αξιοπρεπείς συνθήκες στον τομέα του πολιτισμού.
