Έκθεση “Με το βλέμμα του κατακτητή: η Αθήνα της Κατοχής στη φωτογραφική συλλογή του Βύρωνα Μήτου”- Σκεπτικό της Υπουργού Μυρσίνης Ζορμπά
H έκθεση «Με το βλέμμα του κατακτητή: η Αθήνα της Κατοχής στη φωτογραφική συλλογή του Βύρωνα Μήτου» που εγκαινιάζεται σήμερα, εστιάζει στις φωτογραφίες – εστίαση εξαιρετικά σημαντική, ιδιαίτερα σε μια εποχή που ο τρόπος που σκεφτόμαστε είναι εξόχως εικονικός, που σκεφτόμαστε πρώτα με την εικόνα και μετά με τον λόγο με τον οποίο ενδύεται. Τι ρωτάμε τις φωτογραφίες σε σχέση με το παρελθόν; Δεν αποζητάμε μόνο την αυθεντικότητα σε ό,τι αφορά τα γεγονότα που παρελθόντος. Αποζητάμε την αυθεντικότητα της ματιάς πάνω στα γεγονότα, την αυθεντική αποτύπωση των σκέψεων και των συναισθημάτων πάνω σε αυτά, ιδιαίτερα από τους ανθρώπους που τα βίωσαν. Και η αυθεντικότητα αυτή δεν μπορεί παρά να είναι πολυεπίπεδη και υποκειμενική, όπως ακριβώς τα βιώματα των ανθρώπων.
Το καινούργιο που μας φέρνει αυτή η έκθεση είναι η εστίαση στον τρόπο που βιώθηκε η περίοδος της Κατοχής από το Γ’ Ράιχ και τους στρατιώτες του. Φωτογραφίες τραβηγμένες από στρατιώτες ιδιωτικά, φωτογραφίες από τη Μονάδα Προπαγάνδας, μεταγενέστερες ανατυπώσεις, βοηθούν να κατανοήσουμε όχι μόνο πώς επέλεξαν να δουν οι κατακτητές την Ελλάδα και τους Έλληνες την περίοδο της Κατοχής –και ποιες πλευρές επέλεξαν να αφήσουν αόρατες– αλλά και το πώς αυτές οι φωτογραφίες χρησίμευσαν στη συνέχεια για να συγκροτηθούν κοινότητες μνήμης, πώς αποτέλεσαν ενθύμια της νεανικής τους ηλικίας και ταυτόχρονα της πιο δραματικής περιόδου της σύγχρονης ιστορίας της Ευρώπης.
Αυτό το ασύμβατο δίπολο, από τη μια ο αποτροπιασμός και ο θάνατος και από την άλλη η νιότη, από τη μια η νοσταλγία και από την άλλη η ντροπή, είναι μια πολυπλοκότητα με την οποία δύσκολα μπορούμε να νιώσουμε ότι μας αφορά. Ταυτόχρονα, ωστόσο, μας βοηθά να δούμε την τετριμμένη πλευρά του ναζισμού, να δώσουμε περιεχόμενο στην καθημερινότητά του. Ένα περιεχόμενο που δεν είναι πάντα όσο αποτρόπαιο φανταζόμαστε, που μπορεί να έχει και ανθρώπινες πλευρές. Ανθρώπινες πλευρές όμως που σε τίποτα δεν εμπόδισαν την επιβολή του απόλυτου κακού. Βοηθούν στο να έρθουμε αντιμέτωποι με την κοινοτοπία του κακού. Μέσα από την εικονιστική του αναπαράσταση έχουμε την ευκαιρία να εμπλουτίσουμε την ιστορική μας μνήμη – ένας εμπλουτισμός που είναι εξαιρετικά επίκαιρος, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που παρόμοιες ιδεολογίες και πρακτικές αναβιώνουν παντού στην Ευρώπη.
Με αυτές τις λίγες σκέψεις, συγχαίρουμε τους διοργανωτές της έκθεσης και ευχόμαστε ένα γόνιμο και δημιουργικό ταξίδι στην δύσκολη αυτή δεκαετία.
