Πρωτοπορία και κινηματογράφος χορεύουν εδώ και δεκαετίες ένα ταγκό για δύο. Ο κινηματογράφος, η τέχνη της κινούμενης εικόνας, αποτέλεσε ούτως ή άλλως μια από τις μεγάλες πρωτοπορίες του 20ου αιώνα. Μεταμόρφωσε όχι μόνο την καθημερινότητα των ανθρώπων, αλλά και τον τρόπο που την φαντάζονταν, τον τρόπο που ονειρεύονταν το μέλλον. Έφτιαξε μια νέα γραμματική για τον κόσμο, και μάλιστα μια γραμματική που γοήτευε ολοένα και ευρύτερα κοινά. Ο κινηματογράφος, αντίθετα με άλλες μορφές τέχνης, ποτέ δεν αποκόπηκε από το ευρύ κοινό. Τα φώτα και οι δεξιώσεις στις επίσημες πρεμιέρες πήγαιναν πλάι πλάι με τον πασατέμπο στο θερινό σινεμά της γειτονιάς. Ο πειραματικός κινηματογράφος δεν αναμετρήθηκε μόνο με καινούργιες φόρμες. Δοκίμασε νέα σενάρια για τον κόσμο μας, συναντήθηκε με τα κοινωνικά κινήματα, έβαλε σε εικόνες και ήχο τις αγωνίες και τα αδιέξοδα των ανθρώπων απέναντι στις μικρότερες και τις μεγαλύτερες στροφές των καιρών. Και παράλληλα, οι κινηματογραφικές ταινίες έγιναν το αποκούμπι της φτωχολογιάς, αντανάκλαση και διέξοδος από τις πιέσεις του καθημερινού μόχθου. Η πρωτοπορία και ο πειραματισμός συναντήθηκαν πολλές φορές με την ποπ κουλτούρα. Άλλες τόσες κινήθηκαν σε δρόμους ασύμπτωτους.
Πού στέκονται οι πρωτοπορίες σήμερα; Πώς σχετίζονται με τις αγωνίες και τα αδιέξοδα της εποχής μας και πόσο μπορούν να εμπνεύσουν τους θεατές να φανταστούν ένα καινούργιο σενάριο για τον κόσμο; Πόσο έχουν αλλάξει οι θεματικές και οι φόρμες από τις πρωτοπορίες των αρχών του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα; Πώς επηρεάστηκαν από τη συνάντησή τους με τον εμπορικό κινηματογράφο και τα δίκτυα παραγωγής; Πόσο, και κυρίως πόσοι, καταλαβαίνουν τις γλώσσες της πρωτοπορίας; Πώς θα γίνει η πρωτοπορία υπόθεση όχι μόνο των σινεφίλ, αλλά και ενός κοινού που είναι διστακτικό στο να την προσεγγίσει; Τα ερωτήματα αυτά είναι κεντρικά για να καταλάβουμε τη θέση του πειραματικού και πρωτοποριακού κινηματογράφου στο πολιτισμικό σύμπαν των ημερών μας.
Το Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου είναι από τους λίγους θεσμούς στην Αθήνα που φροντίζουν να διαμεσολαβεί την πρωτοπορία και να την φέρνει στην κεντρική σκηνή. Φτιάχνει τα πλαίσια μέσα από τα οποία μπορούμε να την προσεγγίσουμε. Διευκολύνει τη συνάντηση ανάμεσα σε παλιούς και νέους δημιουργούς, ανάμεσα σε καθιερωμένες και πειραματικές κινηματογραφικές φόρμες, ανάμεσα στην εγχώρια και την παγκόσμια παραγωγή. Πάνω από όλα, καθιστά τον πρωτοποριακό κινηματογράφο «ορατό» στο κοινό. Ξεκλειδώνει έναν κόσμο που σε πολλούς μοιάζει απρόσιτος. Ευχή μας να διευρύνεται διαρκώς, να γίνεται περισσότερο ποικιλόμορφο, να ενθαρρύνονται νέες και πολυδιάστατες αναγνώσεις.
Με αυτές τις σκέψεις, και συγχαρητήρια στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας για την προσφορά της στην κινηματογραφική τέχνη στην Ελλάδα, καλωσορίζω την έναρξη του 9ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου.
***
Το σημείωμα της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Μυρσίνης Ζορμπά περιέχεται στο έντυπο πρόγραμμα του 9ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, που ξεκινά σήμερα, Τετάρτη 17 Οκτωβρίου 2018, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, μετά από τρία χρόνια απουσίας.
