Μήνυμα της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Μυρσίνης Ζορμπά διαβάστηκε σήμερα στα εγκαίνια της 70ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης.
Στη φετινή Messe, η ελληνική παρουσία, όπως την οργάνωσε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, με την υποστήριξη του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, είναι η πιο πολύπλευρη, σύνθετη σε είδη εκδηλώσεων και παρεμβατική από το 2001, όταν η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα της Έκθεσης, καθώς δίνει έμφαση –με ένα τριπλό αφιέρωμα– στο καίριο ζήτημα των μεταναστευτικών ροών και της δημοκρατίας στον 21ο αιώνα.
Στο μήνυμά της η Μυρσίνη Ζορμπά υπογραμμίζει ότι υπεράσπιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού σημαίνει την απάντηση στο ερώτημα «ποιόν πολιτισμό θέλουμε»;
Θέλουμε την παράδοση της ανεξιθρησκίας, του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας ανάμεσα στα φύλα, των δικαιωμάτων των παιδιών, του Διαφωτισμού και της αυτοκριτικής ευρωπαϊκής συνείδησης, ή τον ευρωπαϊκό πολιτισμό της φυλετικής και πολιτισμικής ανωτερότητας, της αποικιοκρατίας και του περίκλειστου εθνικισμού, των κοινωνικών ιεραρχιών και της πειθαρχίας κάτω από αυταρχικούς κανόνες;
Εστιάζοντας στο πώς θα εφαρμόσουμε πιο τολμηρές πολιτικές, στην κατεύθυνση της συμπερίληψης και της εμβάθυνσης της δημοκρατίας, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, καταλήγει ότι «είναι κρίσιμο να θυμόμαστε ποιο είναι πραγματικά το διακύβευμα».
Ακολουθεί η παρέμβαση της Μυρσίνης Ζορμπά.
--
Το βιβλίο και οι μετανάστες φαίνονται καταρχάς σαν δύο ξένοι ασύμπτωτοι κόσμοι σε μια διεθνή Έκθεση βιβλίου στη σημερινή συγκυρία της μετανάστευσης στην Ευρώπη. Τι δουλειά έχουν οι μετανάστες και οι πρόσφυγες σε έναν χώρο στον οποίο δεν ανήκουν γλωσσικά και πολιτισμικά; Επιπλέον, το μεταναστευτικό είναι ένα από τα κατεξοχήν πολιτικά ζητήματα που προκαλούν φοβίες για την διακινδύνευση και νόθευση του ευρωπαϊκού πολιτισμού, την «υπεράσπισή» του απέναντι στους ξένους, τους διαφορετικούς. Στο όνομα αυτού του πολιτισμού και της καθαρότητάς του, ποικίλα ακροδεξιά σχήματα αναλαμβάνουν να νομιμοποιήσουν τη δράση τους σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Αλλά, στην πραγματικότητα, πρέπει πάντοτε να θυμόμαστε μαζί με την Χάνα Άρεντ ότι ο ίδιος αυτός ο ευρωπαϊκός πολιτισμός φέρει το σοβαρό βάρος σκοτεινής ιστορίας, ολοκληρωτικών ιδεολογιών, καταπάτησης ανθρώπινων δικαιωμάτων, στρατοπέδων συγκέντρωσης, ανορθολογισμού. Είναι η όψη της ιστορίας μας που θέλουμε να ξεχάσουμε, αλλά που αποτελεί την άλλη όψη της ευρωπαϊκότητας που μας αρέσει να προβάλουμε. Σε μια εποχή που η ακροδεξιά φαίνεται να ενδυναμώνεται σε όλη την Ευρώπη, που στο όνομα της ασφάλειας απέναντι στον «ξένο» ενεργοποιούνται τα πιο αντιδραστικά αντανακλαστικά των κοινωνιών μας, που ξανα-ανεχόμαστε δίπλα μας στρατόπεδα συγκέντρωσης, δεν είναι δυνατόν να μένουμε αμέτοχοι παρατηρητές ούτε να επικαλούμαστε το άλλοθι της άγνοιας ή της αθωότητας.
Υπεράσπιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού σημαίνει την απάντηση στο ερώτημα «ποιόν πολιτισμό θέλουμε»; Θέλουμε την παράδοση της ανεξιθρησκίας, του κράτους δικαίου, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας ανάμεσα στα φύλα, των δικαιωμάτων των παιδιών, του Διαφωτισμού και της αυτοκριτικής ευρωπαϊκής συνείδησης, ή τον ευρωπαϊκό πολιτισμό της φυλετικής και πολιτισμικής ανωτερότητας, της αποικιοκρατίας και του περίκλειστου εθνικισμού, των κοινωνικών ιεραρχιών και της πειθαρχίας κάτω από αυταρχικούς κανόνες;
Και αν όλοι και όλες θα απαντήσουν το πρώτο, το ζήτημα δεν είναι να περιχαρακώσουμε αξίες όπως η κοινοβουλευτική δημοκρατία, το κοινωνικό κράτος, ο ανθρωπισμός, η αλληλεγγύη με τρόπο που να αφορούν περίκλειστες ταυτότητες. Αυτός είναι ο μόνος βέβαιος τρόπος για να τις ακυρώσουμε στην πράξη και να οδηγήσουμε τις κοινωνίες μας σε μέλλοντα δυστοπικά. Το ζήτημα είναι πώς θα εφαρμόσουμε πιο τολμηρές πολιτικές, στην κατεύθυνση της συμπερίληψης και της εμβάθυνσης της δημοκρατίας. Θα είναι μια ανάσα τόσο για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, όσο και για τις σε μεγάλο βαθμό γερασμένες δημοκρατίες μας.
Ποιο ρόλο μπορούν να παίξουν συγγραφείς και εκδότες, λογοτέχνες, ιστορικοί και κοινωνικοί επιστήμονες, στην επικοινωνία με το κοινό, στη δημιουργία αναγνωστικών κοινοτήτων, στην ανάδυση και έκφραση ιδεών και συναισθημάτων, τα οποία θα δημιουργήσουν μια Ευρώπη που θα στοχαστεί πάνω στη μεταναστευτική εμπειρία ως μια καινούργια πρόκληση στην οποία πρέπει να απαντήσει με υπευθυνότητα, διορατικότητα και δημοκρατική ευθικρισία;
Οι ευθύνες όλων μας, και κυρίως όσων χειρίζονται το λόγο και τον διαδίδουν είναι εξίσου μεγάλες με εκείνων που χαράζουν πολιτική, γιατί δημιουργούν την ατμόσφαιρα που μπορεί να ευνοήσει την αλληλεγγύη και τη συμβίωση ή τη δυσανεξία και το μίσος.
Είναι κρίσιμο να θυμόμαστε ποιο είναι πραγματικά το διακύβευμα.
