Οι Έλληνες έχουμε το προνόμιο να ζούμε σε έναν τόπο με τον οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η έννοια του Ωραίου.
Η ποικιλομορφία της ελληνικής φύσης, το Αιγαίο με τα νησιά του, σαν τραχιά βουνά που ξεπροβάλλουν μέσα από γαλάζια πεδιάδα, το εκτυφλωτικό φως, πανταχού παρόν και τα πάντα πληρούν, γέννησαν μεγάλους πολιτισμούς. Δημιουργήματα ανθρώπων που δεν είχαν άλλη επιλογή παρά να στρέφουν το βλέμμα τους στον ανοιχτό ορίζοντα. Δηλαδή στον ορατό κόσμο αλλά και πέρα από αυτόν.
Αναπτύσσοντας τον ορθό λόγο, με κέντρο τον άνθρωπο και γνώμονα το μέτρο, οι αρχαίοι Έλληνες ανήγαγαν σε υπέρτατο ιδανικό την εξωτερική αλλά και την εσωτερική ομορφιά. Το κάλλος του σώματος και την καλοσύνη του πνεύματος.
Ανήγαγαν σε ιδανικό την «καλοκαγαθία» που μας διδάσκουν τα έργα της αρχαιότητας. Αριστουργήματα του λόγου και της τέχνης που χάρισαν στον παγκόσμιο πολιτισμό την έννοια του κλασικού, για τα υψηλά επιτεύγματα εκείνα τα οποία αντέχουν στο χρόνο και, ταυτόχρονα, συνιστούν διαχρονικά το μέτρο για την τέλεια ομορφιά.
Την «καλοκαγαθία» που έχουμε ανάγκη περισσότερο από ποτέ σήμερα, καθώς οι αντοχές του ανθρωπισμού δοκιμάζονται παγκόσμια.
Σήμερα έχουμε τη χαρά να μας φιλοξενούν δύο οικοδέσποινες.
Από τη μια το δίκτυο των Θεματικών Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Ένα δίκτυο απλωμένο στην ελληνική περιφέρεια. Σχεδιασμένο και φτιαγμένο από ανθρώπους με γνώση, όραμα, πίστη και μεράκι. Με υψηλές προδιαγραφές αισθητικής και λειτουργικότητας.
Από την άλλη το πρώτο μουσείο της χώρας. Ένα, οφείλουμε να θυμόμαστε, από τα σπουδαιότερα του κόσμου. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Η συνεργασία τους έρχεται να αναδείξει τις δυνατότητες συνεργειών και τον πλούτο που μπορούν αυτές να προσφέρουν. Όταν βασίζονται στον αλληλοσεβασμό και την αναζήτηση κοινών τόπων, στόχων και τρόπων. Κάτι που δεν είναι ούτε αυτονόητο ούτε, δυστυχώς, συνηθισμένο, τουλάχιστον στη χώρα μας, όταν ιδιωτικοί φορείς εισέρχονται στη σφαίρα δραστηριοτήτων του δημόσιου τομέα.
Η κεντρική έκθεση για τις «αμέτρητες όψεις του Ωραίου» εγκαινιάστηκε πρόσφατα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Με αφορμή την έκθεση αυτή, σαράντα επιλεγμένες αρχαιότητες του μουσείου, από τους προϊστορικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους, προσφέρθηκαν με σκοπό να αποτελέσουν ένα παράλληλο αφήγημα με το ίδιο θέμα, ταξιδεύοντας σε τρία από τα μουσεία του Δικτύου του ΠΙΟΠ. Σχηματίζοντας τρεις περιοδεύουσες εκθέσεις σε νοηματική συνάφεια και διάλογο με τη θεματική κάθε μουσείου.
Η πρωτοβουλία αυτή βρήκε ήδη θερμή ανταπόκριση στις εκθέσεις του Μουσείου της Ελιάς στη Σπάρτη και του μουσείου Αργυροτεχνίας στα Ιωάννινα. Κάτι που είναι βέβαιο ότι θα συμβεί και στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας της Τήνου, όπου έχουμε τη χαρά να βρισκόμαστε σήμερα.
Εδώ η περιοδεύουσα έκθεση εστιάζει στην μακραίωνη ιστορία της τέχνης του μαρμάρου στις Κυκλάδες, υπογραμμίζοντας τη συνέχεια και την εξέλιξη μορφών, ιδεών, αξιών. Το κάλλος των λιτών γραμμών, η ομορφιά της αφαίρεσης και της εκλέπτυνσης των μορφών, όπως αποτυπώνονται στα περίφημα κυκλαδικά ειδώλια, σμιλεύτηκαν χιλιετίες πριν στο σκληρό και εκτυφλωτικό μάρμαρο. Για να εμφανιστούν ξανά, διατρέχοντας τους αιώνες, ως πηγή έμπνευσης μεγάλων δημιουργών του μοντερνισμού. Του Μπρανκούζι, του Τζακομέτι, του Μοντιλιάνι, του Χένρι Μουρ και τόσων άλλων που ανακάλυψαν το σύγχρονο μέσα στο αρχαίο, το μοντέρνο μέσα στην αρχή του κόσμου.
Ταυτόχρονα, στην Τήνο η διαχρονία αυτής της τέχνης καθιστά το νησί ένα από τα πιο γνωστά κέντρα μαρμαροτεχνίας ήδη από τον 16ο αιώνα. Τηνιακοί μαρμαρογλύπτες τον 19ο αιώνα συνέβαλαν στο νεοκλασικό θαύμα της Αθήνας και άλλων πόλεων εντός και εκτός των συνόρων της χώρας. Από το νησί κατάγονταν σπουδαίοι γλύπτες, όπως ο Δημήτριος Φιλιππότης, ο Γεώργιος Βιτάλης, ο Λάζαρος Σώχος και ο Γιαννούλης Χαλεπάς, το έργο του οποίου τιμάται φέτος με σειρά αξιόλογων εκδηλώσεων. Το 2015 η τηνιακή μαρμαροτεχνία εγγράφηκε στον κατάλογο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Ακριβώς δίπλα μας, στο Σχολείο Καλών Τεχνών Πανόρμου που λειτουργεί από το 1955, η μακρά παράδοση της μαρμαροτεχνίας εξακολουθεί να μεταλαμπαδεύεται στις νεότερες γενιές, προσφέροντας σπουδαίους τεχνίτες. Πολλοί από τους οποίους επιστρέφουν πίσω, στη διακονία των αρχαίων μαρμάρων, στην κληρονομιά του παρελθόντος. Τους οφείλουμε σπουδαίες αναστηλώσεις των μνημείων μας. Καθήκον όλων μας, και πρώτα απ' όλα του Υπουργείου Πολιτισμού, είναι να στηριχτεί το σχολείο και να υπάρξει μέριμνα ώστε αυτή η διαρκής ανατροφοδότηση παρόντος, παρελθόντος και μέλλοντος να συνεχιστεί αδιάλειπτη και ενδυναμωμένη.
Εγκαινιάζουμε, λοιπόν, σήμερα την τρίτη από τις περιοδεύουσες εκθέσεις που γέννησε η συνεργασία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με το Δίκτυο Θεματικών Μουσείων του ΠΙΟΠ. Μιας συνεργασίας που σκύβει με φροντίδα στην κληρονομιά του παρελθόντος, αναδεικνύει τη δυναμική του παρόντος και τολμά να ανοίξει, με σύνεση και χωρίς αμετροέπειες, δρόμους για το μέλλον.
Η πολιτιστική μας κληρονομιά, κοινό κτήμα και δημόσιο αγαθό, πανανθρώπινη και οικουμενική παρακαταθήκη στη διαχρονία και τις πολλαπλές εκφάνσεις της, μπορεί μέσα από τέτοιες συνέργειες να γίνει το όχημα και ο καταλύτης για να φέρουμε πάλι στο επίκεντρο το μέτρο, τον ορθό λόγο και τον άνθρωπο.
