Αγαπητοί καλεσμένοι, αγαπητέ Πρόεδρε της Βουλής,
« Τρίτη, 4 Ιουνίου, 1946. Το μεσημέρι στο αρχαιολογικό μουσείο. Ξεθάβουν τώρα, άλλα σε κάσες και άλλα γυμνά, κατάσαρκα μέσα στο χώμα, τα αγάλματα. Βυθισμένα μέσα στη γης, φαινόντουσαν από την μέση και πάνω γυμνά, φυτεμένα στην τύχη. Ήταν ένας αναστάσιμος χορός αναδυομένων, μια Δευτέρα Παρουσία σωμάτων που σου έδινε μια παλαβή χαρά.»
Με τα λόγια αυτά περιγράφει ο Γιώργος Σεφέρης στο ημερολόγιό του τη συγκλονιστική αποκάλυψη των θαμμένων αγαλμάτων στο φως μετά το τέλος της κατοχής. Έξι μήνες πριν από την εισβολή των Γερμανών, μια ομάδα από εργάτες και αρχαιολόγους έσκαψε τα δάπεδα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου για να θάψει εκεί τα αγάλματα, τα αγγεία και τις ληκύθους. Όταν οι Ναζί θα έμπαιναν στο μουσείο μια μέρα μετά την κατάληψη της Αθήνας θα αντίκριζαν έρημες αίθουσες, κενές προθήκες και άδεια βάθρα. Λες και τα αγάλματα περπάτησαν μακριά θέλοντας να αποφύγουν τον κατακτητή.
Τα αγάλματα είχανε σωθεί. Από τους βομβαρδισμούς, τις οδομαχίες και κυρίως από το πλιάτσικο των Ναζί. Η πράξη των αρχαιολόγων και των εργατών δεν ήταν απλώς μια πατριωτική πράξη αλλά ταυτόχρονα μια μέγιστη συνεισφορά ευθύνης στον Παγκόσμιο Πολιτισμό. Μπορούμε να δούμε όλες τις προσπάθειες επαναπατρισμού των κλεμμένων αρχαιοτήτων ως συνέχεια αυτής ακριβώς της πράξης ευθύνης.
Το Υπουργείο Πολιτισμού εργάζεται διαρκώς ώστε να ολοκληρωθεί η επιστροφή όλων των αρχαίων που βγήκαν από τη χώρα μας κατά τη διάρκεια της κατοχής. Είναι ένα θέμα μονίμως ανοιχτό, μια διαδικασία με στοχευμένες διεκδικήσεις και συγκεκριμένα αποτελέσματα. Σίγουρα ακούσατε για τον πρόσφατο επαναπατρισμό από τη Γερμανία της ακέραιας μελαμβαφής κύλικας της Κλασικής περιόδου. Υπάρχει μια λεπτομέρεια στο γεγονός αυτό που την κάνει την περίπτωση ακόμα πιο σημαντική. Το γεγονός πως ο κάτοχός της (ο οποίος την κληρονόμησε από τον παππού του) την επέστρεψε οικειοθελώς. Ένας από τους βασικούς μας στόχους είναι η ευαισθητοποίηση του κόσμου γύρω από θέματα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς και η επικρότηση κάθε οικειοθελούς επιστροφής αρχαιοτήτων. Ως αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής, την τελευταία τριετία έχουν επαναπατριστεί από τη Γερμανία οκτώ αρχαία αντικείμενα ελληνικής προέλευσης. Εδώ θα ήθελα να προσθέσω ενδεικτικά και τον πρόσφατο επαναπατρισμό τον Νοέμβρη του 2017, είκοσι έξι αρχαίων αντικειμένων (26) που είχαν απομακρυνθεί παρανόμως από την Ελλάδα το 1941 από τον Γερμανό στρατηγό Julius Ringel. Η επιστροφή τους έγινε από το Πανεπιστήμιο του Graz της Αυστρίας.
Η καταστροφή είναι μια εύκολη και γρήγορη πράξη, πολλές φορές ακαριαία. Η δημιουργία, η διατήρηση και η επιστροφή στην αρμονία της αρχικής κατάστασης είναι δύσκολες και επίμονες διαδικασίες που απαιτούν χρόνο. Οι έντονες διεργασίες των τελευταίων ετών, η βοήθεια της τεχνολογίας στην τεκμηρίωση και την ταυτοποίηση των αντικειμένων, η άριστη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας με την Πρεσβεία της Ελλάδας στο Βερολίνο και η όλο και αυξανόμενη ευαισθητοποίηση του κοινού μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι.
Ευχόμαστε η διαδικασία επαναπατρισμού μέσα από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και των ανθρώπων της να φέρει σύντομα ακόμη περισσότερα αποτελέσματα.
«Γιατί», όπως θα έλεγε και πάλι ο ποιητής
«τα' αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια. Είμαστε εμείς.»
