Με εξαιρετική επιτυχία περατώθηκε για το 2016 η ανασκαφή της Αρχαιολογικής εταιρείας υπό την διεύθυνση της κ. Έφης Σαπουνά Σακελλαράκη με πολυπληθές προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων.
Η ανασκαφή του 2016 (Εικ.1) έδειξε ότι το κεντρικό κτήριο πριν από την κύρια φάση του (γύρω στο 1750 π.Χ.) την οποία γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, εκτείνεται σε μεγαλύτερη επιφάνεια κατά την αμέσως προηγούμενη περίοδο, των Παλαιών ανακτόρων (από το 1900πΧ.), όταν χτίζονται τα μινωικά ανάκτορα.
Διάδρομοι, κλίμακες, νέες υπόστυλες αίθουσες προστίθενται στους μεγαλοπρεπείς χώρους που είχαν αποκαλυφθεί σε παλαιότερες ανασκαφικές περιόδους και συμπληρώθηκαν φέτος με πολύθυρα και φωταγωγούς. Το κτήριο ήταν διώροφο ή τριώροφο σε ορισμένα σημεία. Οι τοίχοι, που διασώζονται σε ύψος από 2.5 έως 3 μέτρα, είναι τοιχογραφημένοι (Εικ.2).
Οι αίθουσες συγκεντρώσεων που φέρουν περιμετρικά θρανία, στοιχείο που ερμηνεύεται ότι το κτήριο ήταν όχι μόνο χώρος πολυτελούς κατοικίας σημαντικών προσώπων της δυναστείας της Κνωσού, αλλά και χώρος θρησκευτικών συγκεντρώσεων κατά τις εποχές του χρόνου που το γειτονικό διεθνές θρησκευτικό κέντρο του Ιδαίου Άντρου δεν ήταν προσιτό, λόγω καιρικών συνθηκών. Το πλήθος των αντικειμένων, χάλκινα θρησκευτικά αντικείμενα, όπως διπλοί πελέκεις, θυμιατήρια και άλλα αντικείμενα, δηλώνουν την θρησκευτική χρήση του χώρου αυτού.
Αφιερώματα όπως σφραγίδες (οι φετινές ήταν ιδιαίτερα σημαντικές με παράσταση «ιερού κόμβου» και σχηματοποιημένου βουκράνου με ηλιακό δίσκο) τα χάλκινα ειδώλια λατρευτών, χάντρες περιδεραίου , αλλά και άλλα είδη , όπως πήλινα θυμιατήρια, καρποδόχοι και πλήθος ειδικών αγγείων επιβεβαιώνουν την χρήση αυτή.
Οι Μινωίτες που εκμεταλλεύτηκαν τον πλούτο του Ψηλορείτη, είχαν οργανώσει στη Ζώμινθο εργαστήρια παραγωγής κεραμικών έργων, όπως δείχνει το κεραμικό εργαστήριο και ο κλίβανος, τα εργαστήρια επεξεργασίας ορείας κρυστάλλου, υλικού που υπάρχει στην περιοχή και ο μεταλλουργικός κλίβανος, που αποκαλύφθηκε κατά την φετινή ανασκαφική περίοδο. Δεν είναι τυχαίο το πλήθος των χαλκών που βρέθηκαν και φέτος (Εικ.3).
Το μαλλί από τα πρόβατα που γνωρίζουμε από τις πινακίδες της Κνωσού, αλλά και τα φυτά του Ψηλορείτη που έστελναν στην Αίγυπτο, όπως γνωρίζουμε από αιγυπτιακές επιγραφές, και είχαν ιαματικές και καλλωπιστικές ιδιότητες, ήταν από τα κύρια προϊόντα που εμπορευόταν οι κάτοικοι της Ζωμίνθου
Οι τελευταίες ανασκαφές στη Ζώμινθο έδειξαν ότι το κεντρικό κτήριο των 150 περίπου δωματίων, χτίστηκε από έναν μεγαλοφυή αρχιτέκτονα, που μακριά από τα μοντέλα των πεδινών ανακτόρων και επαύλεων, προσάρμοσε το σχέδιο του στο ορεινό τοπίο, το οποίο όμως τροποποιήθηκε πολλές φορές από τη συνεχή χρήση.
Ευρήματα μυκηναϊκών χρόνων βρέθηκαν σποραδικά στον χώρο και δείχνουν τη σχέση με τον μυκηναϊκό οικισμό που αποκαλύφθηκε από τον Γιάννη Σακελαράκη, 100 μέτρα ανατολικότερα, ενώ η χρήση του στους ιστορικούς χρόνους διαπιστώνεται από αρχιτεκτονικά λείψανα (ρωμαϊκά) και κινητά ευρήματα που δηλώνουν τη διαχρονικότητα του χώρου , ακριβώς όπως και του γειτονικού Ιδαίου Άνδρου.
Το ψηφιακό μουσείο (Εικ.4)
Ένα πρωτοποριακό ψηφιακό μουσείο, με την συνδρομή του Δήμου Ανωγείων στήθηκε από την Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη στα Ανώγεια και περιλαμβάνει την ιστορία των ανασκαφών και ευρήματα της Ζωμίνθου και του Ιδαίου Άντρου.
